Morgunblaðið - 15.05.1987, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. MAÍ 1987
27
Morgunblaðið/Júlíus
sjálfu sér ekki ákvarða neitt um
hugsanlega stjómarþátttöku Al-
þýðubandalagsins. Þeir sem standa
' Svavari nálægt í Alþýðubandalag-
inu segjast ekki í nokkmm vafa um
það að Svavar muni styrkja stöðu
sína á þessum fundi, þó ekki sé
fyrir neitt annað en þá höfðunauð-
sjm að hafa styrka, en ekki klofna
forystu í flokknum. Það eigi ekkert
endilega neitt skylt við það hvort
menn telji að hann eigi að verða
formaður áfram, eftir næsta lands-
fund. Þeir segja einungis að það
sé vaxandi skilningur fyrir því að
staða hans verði að styrkjast.
Þá heyrist það sjónarmið að ekki
veiti Alþýðubandalaginu af tíma til
þess að fara út í ýtarlega sjálfskoð-
un. Það þurfi að undirbúa lands-
fundinn mjög vel. Menn þurfi að
átta sig á því hvaða línur eigi að
leggja pólitískt séð og hveijar eigi
að verða höfuðáherslumar. Síðan
verði forysta flokksins valin í sam-
ræmi við þá undirbúningsvinnu. Því
væri óskysamlegt að hlaupa strax
til og halda landsfund í júní eða
júlíbyijun.
Búist við hörðum árás-
um á verkalýðsarminn
Reiknað er með miklum umræð-
um og deilum um tengsl verkalýðs-
hreyfingar og Alþýðubandalags og
telja menn að þá verði einkum ráð-
ist að Ásmundi Stefánssyni, forseta
ASÍ. Kristín Á. Ólafsdóttir, vara-
formaður Alþýðubandalagsins gaf
tóninn í því efni í viðtali við Þjóð-
viljann föstudaginn 8. mai sl. þar
sem hún sagði m.a. að ASÍ-línan
væri ein helsta ástæða ósigurs AI-
þýðubandalagsins í alþingiskosn-
ingunum. Hún segir að tengsl
Alþýðubandalagsins og ASÍ hafí
svo enn frekar verið undirstrikuð
með því að velja forseta ASÍ í þriðja
sæti Reykjavíkurlistans. Orðrétt
segir Kristín í áðumefndu viðtali:
„Þetta tel ég vera veigamestu
ástæðumar fyrir kosningaósigri
flokksins, en vissulega ekki þær
einu.“
Það er ljóst að viðtal þetta í Þjóð-
viljanum vakti mikla reiði meðal
margra alþýðubandalagsmanna.
Einn sagði að þama væri Kristín
að blása á mjög árásargjaman hátt
í herlúðurinn. En þeir sem tilheyra
svonefndri „lýðræðiskynslóð" Al-
þýðubandalagsins segja aftur á
móti að Kristín hafí sagt það sem
segja þurfti í þessu viðtali, silkium-
búðalaust. Annar alþýðbandalags-
maður sagði: „Ég sé ekki hvemig
svona tiltölulega lítill flokkur, sem
byggir á ekki mjög víðsýnni ídeó-
lógíu, á að geta rúmað jafn gífur-
lega mismunandi viðhorf og em við
lýði í þessum flokki."
Þjóðviljinn reynir
markvisst að gera
menn tortryggilega
Sami maður segir um Þjóðviljann
og hans málflutning: „Þjóðviljinn
hefur verið mjög neikvæður í af-
stöðu sinni til alls. Það eina sem
hann hefur kannski getað skrifað
jákvætt um, er laxeldi og kynlíf
laxa! Meðferð Þjóðviljans á málum
er svo neikvæð, að það er eins og
allt sem hér gerist sé fyrir neðan
frostmark."
Annar alþýðubandalagsmaður
bendir á markvissan „fréttaflutn-
ing“ Þjóðviljans að undanfömu, þar
sem reynt er að gera hvers konar
viðræður alþýðubandalagsmanna
við Sjálfstæðisflokk og Alþýðuflokk
tortryggilegar. „Það er auðvitað
verið að reyna að gera þetta að
engu, og það með markvissum
hætti,“ segir hann, og er þá að vísa
til umræðna um sameiningu A-
flokkanna og þátttöku Alþýðu-
bandalags í viðraaðum um
nýsköpunarstjóm.
Alþýðubandalagsmaður úr
verkalýðsarmi flokksins sagði um
þau átök sem framundan eru, á
miðstjómarfundi og í flokksstarfí
fram á haust: „Það er ljóst að það
verður hart barist, en ég held að
enginn þeirra sem var í fremstu
sætunum nú í kosningunum, í þeim
kjördæmum sem töpuðu hvað mest,
sé sterkur í flokknum í dag. En þó
held ég að ólafur Ragnar sé sterk-
ari en margir aðrir, án þess þó að
hann hafí neina yfirburðastöðu, eins
og málum er nú komið."
Þá er ljóst af máli þeirra sem
einkum hafa tengst verkalýðsarmi
Alþýðubandalagsins, að þeir munu
ekki koma fram sem ein fylking á
þessum fundi, heldur munu þeir sem
tilheyra Dagsbrún telja sig hafa
nokkra sérstöðu, þar sem þeir hafí
skorið sig úr í kjarabaráttunni á
liðnum árum og verið róttækari í
baráttu sinni en ASÍ-armurinn. Því
sé viðbúið að menn muni einkum
beina spjótum sínum að Ásmundi
Stefánssyni.
Telja að Alþýðubanda-
lagið eigi engan til þess
að taka við af Svavari
Ásmundur mun vera einn helsti
talsmaður þess að Svavar gegni
áfram formennsku í Alþýðubanda-
laginu. Hann og fleiri munu vera
þeirrar skoðunar, að í þessari stöðu
eigi Alþýðubandalagið engra kosta
völ. Það sé í raun enginn fær um
að taka að sér formennskuna nú.
„Það er enginn annar í stakk búinn
að fara í fötin hans Svavars, og
gera það sem gera þarf. Það er til-
tekin uppdráttarsýki sem hijáir
flokkinn um þessar mundir," sagði
einn forystumaður flokksins.
Sumir benda á að verði niður-
staðan sú að Svavar sækist ekki
eftir endurkjöri sem formaður, þá
sé eini maðurinn sem komi til greina
að setjast í formannsstólinn, a.m.k.
um stundarsakir, Ragnar Amalds.
Hann er þó ekki talinn hafa mikinn
áhuga á því starfí og auk þess
hvorki talinn hafa getu né nennu
til þess að reisa þennan flokk úr
þeirri öskustó sem hann nú er í.
„Það segir kannski sína sögu um
Ragnar, að hann fór til útlanda,
fjórum dögum eftir kosningar, og
nú er hann að kynna sér leikhúslíf
í London, á meðan allt logar í innan-
hússátökum hjá okkur," sagði
alþýðubandalagsmaður. Aðrir sem
hugleiða af alvöru möguleikann á
nýsköpunarstjóm em ekki ýkja
hrifnir af því að Ragnar setjist í
formannsstólinn. Hann sé slíku
stjómarmynstri algjörlega andvíg-
ur, „enda er hann einn af framsókn-
armönnunum í þingflokki okkar,"
sagði framámaður úr Alþýðubanda-
laginu.
Skiptar skoðanir um
sameiningu A-flokk-
anna og ríkisstjórnar-
þátttöku
Miðsijómarmenn gera sér vonir
um að fundurinn í Borgarfírði verði
opinskár og skoðanaskipti verði
hreinskiptin. Vonast þeir til þess
að skýringar á fylgishmni Alþýðu-
bandalagsins kristallist á þessum
fúndi, þannig að flokksmenn fái
gott veganesti til þess að vinna úr,
fram að landsfúndi.
Viðmælendur úr mismunandi
fylkingum Alþýðubandalagsins em
ekki sannfærðir um að niðurstaða
miðstjómarfundarins verði með svo
afgerandi hætti, að ljóst verði hvort
flokkurinn hefur hug á að reyna
stjómarmjmdun með Sjálfstæðis-
flokki og Alþýðuflokki. Vissulega
er búist við umræðum um það
mál, en menn eiga ekki von á neinni
afgerandi niðurstöðu. Þá er einnig
búist við umræðum um þann mögu-
leika sem reifaður hefur verið í
fjölmiðium upp á síðkastið, þ.e.
sammna Alþýðuflokks og Alþýðu-
bandalags. Em mjög skiptar
skoðanir um þetta hvom tveggja,
en þó mun meirihluti miðstjómar
vera því andvígur að sammni A-
fíokkanna verði að raunvemleika í
bráð. Það sé miklu fremur verkefni
næstu ára að kanna hvort þar sé
um raunhæfan möguleika að ræða.
Er þá rætt um að ná saman í einn
flokk því fólki sem kallar sig vinstri
sinna, félagshyggjufólk og jafnað-
armenn. Er þá jafnframt bent á,
að ef slíkar vangaveltur verði alvar-
legar og miklar, þá hljóti Kvenna-
listinn að koma inn í þá mynd.
Þeir sem em hvað andvígastir
stjómarþátttöku í Alþýðubandalag-
inu telja að Sjálfstseðisflokkur og
Alþýðuflokkur hafi ekki sýnt áhuga
á samstarfi við Alþýðubandalagið,
með neinum málefnalegum tilboð-
um, sem séu bitastæð og því sé
ekkert sem mæli með samstarfí
Alþýðubandalags við þessa flokka
í ríkisstjóm.
Svavar gerir sig ólík-
legan, en heldur
mögoileikanum opnum
Afstaða Svavars til stjómar-
mjmdunarviðræðna með Sjálfstæð-
isflokki og Alþýðuflokki er nokkuð
tvíræð, eftir þvi sem nánir sam-
starfsmenn hans segja. Þeir benda
réttiiega á að Svavar hafí lýst sig
andvígan því að Alþýðubandalagið
gerist aðili að stjóm. Á hinn bóginn
hafí hann haldið þessum möguleika
opnum, með því að árétta að á þessu
stigi eigi Alþýðubandalagið að vera
utan stjómarmyndunarviðræðna,
en sú staða geti breyst. Þetta segi
hann m.a. vegna þess að staða hans
sjálfs sé enn óljós innan Alþýðu-
bandalagsins og vegna þess að
Alþýðubandalagið þurfí fyrst og
fremst að huga að innri uppbygg-
ingu, áður en það geti talist sijórn-
hæfur flokkur.
Þeir úr flokksforystunni sem
gætu hugsað sér að rejma stjómar-
myndun með Sjálfstæðisflokki og
Alþýðuflokki segja aftur á móti, að
ef vilji sé fyrir hendi, þá ættu þess-
ir þrír flokkar að geta komið saman
viðunandi málefnasamningi. Það
sem hái Alþýðubandalaginu í því
sambandi sé hversu tvístígandi for-
ystumenn flokksins séu og hversu
skiptar skoðanir séu varðandi
stjómarþátttöku Aiþýðubandalags-
ins. Það geri stjómarþátttöku
flokksins mjög erfiða, alveg burtséð
frá því með hvaða flokkum starfa
ætti.
„Steingrímur hefur
fengið að stela senunni
umof“
Einn viðmælandi sagði: „Ég hygg
að Sjálfstæðisflokkur sé að fjar-
lægjast Steigrím. Mér fínnst
Steingrímur hafa gengið helst til
langt í því að stela senunni varð-
andi það sem gert hefur verið. Svo
hefur hann leyft samstarfsflokki
sinum og öðrum aðilum, eins og
aðilum vinnumarkaðarins að engj-
ast sundur og saman í hjólfarinu.
Steingrímur hefur passað sig á því
að vera ekki inni í umræðunni um
það sem miður hefur farið, og hann
hefur komist upp með það. Sjálf-
stæðisflokkurinn getur því ekki
farið í ríkisstjóm undir forsæti
Steingríms, með eitthvert þriðja
hjól undir vagninum. Þar með væri
búið að æviráða Steingrím sem
landsföður.
Ég tel aftur á móti að Sjálfstæð-
isflokkur, Alþýðuflokkur og Al-
þýðubandalag geti komið sér saman
með því að sameinast um það sem
kjamapunkt í verkefnum næstu
ijögurra ára, að snúa við þeirri þró-
un sem orðið hefur á landsbyggð-
inni, oggera byggðamál að aðalmáli
næstu ríkisstjómar. Ég held að
Steingrím langi mjög í þetta verk-
efni og hann vilji með því kvitta
fyrir gamlar syndir. Allir sjá hins
vegar að það er höfuðnauðsyn að
taka til hendinni í byggðamálum
og Sjálfstæðisflokkurinn ætti ekki
að lejrfa Steingrími að stela senunni
í þessu máli líka.
Sjálfstæðisflokkurinn með okkur
og krötum gæti á hinn bóginn tek-
ist á við þetta verkefni og snúið við
þeirri þróun sem orðið hefur í at-
vinnu- og þjónustuþróun víða um
land.“
Þessi viðmælandi og fleiri, virð-
ast telja að það sé lífsspursmál fyrir
Alþýðubandalagið að komast í ríkis-
stjóm og fá að sýna að í því búi
eitthvað. Þeir segjast á hinn bóginn
gera sér fulla grein fyrir því, að
þetta sé ekki meirihlutasjónarmið f
flokknum, þessa dagana.
Verður óviðræðuhæf-
ur, ósamstarfshæfur,
óstjórnhæfur, vegna
rjúkandi innri rústa
Með hliðsjón af ofangreindu, er
afskaplega ólíklegt að Alþýðu-
bandalagið verði í stakk búið til
þess að koma inn í sijómarmjmdun-
arviðræður á næstu vikum eða
mánuðum. Svavar er í raun fallinn
á tíma, og allur flokkurinn með
honum, þar sem slík óeining hijáir
innviði flokksins, að hann hlýtur
að teljast óviðræðuhæfur, ósam-
starfshæfur og enn fremur óstjóm-
hæfur, vegna innra ástands. Það
er því fátt sem bendir til annars,
en að þrautalendingin verði sam-
stjóm Alþýðuflokks, Framsóknar-
flokks og Sjálfstæðisflokks, verði á
annað borð mynduð þriggja flokka
ríkissljóm hér. Það fæst að öllum
líkindum ekki úr því skorið fyrr en
eftir margra vikna viðræður og
makk, sem er ekki einu sinni hafíð.