Morgunblaðið - 17.06.1987, Blaðsíða 56

56
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. JÚNÍ 1987
Víðáttumesta útivistar-
svæði Reykvíkinga er
tvímælalaust Heiðmörk, og
varla er til sá Reykvíkingur
sem hefur ekki lagt þangað
leið sína að sumarlagi til
að njóta náttúrunnar og
útsýnisins í gönguferð, til
að gróðursetja tré, virða
•fyrir sér blómskrúðið,
hlusta á fuglakliðinn eða
tína ber að haustlagi.
Nú eru liðin rúmlega 35
ár síðan hafist var
handa um að gera
svæðið aðlaðandi til
útivistar, en upphaf
þess má telja þegar Hákon Bjama-
son, fyrrv. skógræktarstjóri, skrif-
aði grein í Ársrit Skógræktarfélags
íslands árið 1936, þar sem hann
lýsir gróðri og kjarrleifum á svæð-
inu undir Hjöllum og Löngubrekk-
um. „Þama er einkennilega fagurt
um að litast," segir hann, „að vor-
lagi, nýútsprungin trén, ljósgræn"
og hann mælir með því að eigendur
landsins, Reykjavík og Hafnarfjörð-
ur, geri ráðstafanir til að vemda
þessar skógarleifar og koma þeim
á legg. Málið þokaðist í rétta átt á
næstu árum. Arið 1941 gaf Skóg-
ræktarfélag íslands út bækling sem
nefndist Friðland Reykvíkinga ofan
Siliðavatns en síðar gaf próf. Sig-
urður Nordal svæðinu nafnið
Heiðmörk, en hann hafði oft lagt
leið sína um þessar slóðir sér til
hressingar.
Girðingarefni var keypt með
frjálsum samskotum 1944 og 1947
var samþykkt í bæjarstjóm
Reykjavíkur að gera Heiðmörk að
útivistarsvæði Reykvíkinga.
Skógræktarfélag Reykjavíkur
fékk síðar í hendur viðfangsefnin í
Heiðmörk, og svæðið var vígt sem
útivistarsvæði 25. júní 1950. Gunn-
ar Thoroddsen, borgarstjóri, flutti
vígsluræðu, en einnig töluðu þeir
Hákon Bjamason, Sigurður Nordal
og Guðmundur Marteinsson sem
þá var formaður Skógræktarfélags
Reykjavíkur.
Allar götur síðan hefur það félag
haft veg og vanda af framkvæmd-
um og gróðursetningu í Heiðmörk
og rekið vinnuskólann þar á vegum
Reykjavíkurborgar. Félagið hefur
einnig annast samstarf við „land-
nemafélögin" svokölluð og önnur
samtök sem hafa tekið að sér að
gróðursetja í afmarkaðar spildur.
Heiðmerkursvæðið allt er nú orðið
rúmlega 2.800 ha að stærð.
í Arsriti Skógræktarfélags ís-
lánds árið 1986, þegar Skógræktar-
félag Reykjavíkur á 40 ára afmæli,
segir að á árunum 1949—85 hafi
alls verið plantað í Heiðmörk rúm-
lega fjómm milljónum tijáplantna
af 12 tegundum, þar af langmest
af sitkagreni og birki, en þær teg-
undir hafa reynst hvað best ásamt
þprgfuru og stafafuru. Þar segir
einnig að Heiðmörk hafí aldrei ver-
Ljósmynd/Sig. Blöndal
Oflugur gróður með hvann-
grænu hrútaberjalyngi.
í Heiðmörk er orðið sæmilegt og
stígagerð komin vel áleiðis.
Framtíðarsýn Hákonar Bjama-
sonar um friðland Reykvíkinga ofan
Elliðavatns árið 1941 varð að vem-
leika. Þar hafa á síðustu ámm orðið
áberandi breytingar á gróðurfari til
hins betra. Trén hafa mörg hver
dafnað með ágætum og svæðið
hefur fengið á sig hlýlegri svip.
Heiðmörk er fyrir löngu orðið vin-
sælt útivistarsvæði og fjölmenni er
þar mikið á góðviðrisdögum.
Nú er líka svo komið að það er
ekki bara trjágróðurinn sem er eft-
irsóknarverður þama upp frá og
slqolið sem af honum fæst. í kjölfar
hans koma sjálfkrafa fleiri kostir
sem laða fólk að svæðinu engu
síður, og má þar til nefna háþróað-
an lággróður í skógarsverðinum og
fjölskrúðugt fuglalíf.
Reyndar var tilgangurinn með
þessum skrifum að vekja sérstak-
iega athygli á þessum tveim þátt-
um.
í fyrmefndu riti um Heiðmörk
25 ára er auk greinar Guðmundar
Marteinssonar formanns Skóg-
ræktarfélags Reykjavíkur um
skógrækt og skyld störf í Heiðmörk
og stuðst hefur verið við hér, einn-
ig greinar eftir þá Jón Jónsson
jarðfræðing, Eyþór Einarsson nátt-
úmfræðing og Þorstein Einarsson
fyrrv. íþróttafulltrúa í Reykjavík.
Jón gerir grein fyrir jarðfræðileg-
um atriðum í Heiðmörk sem ekki
em tök á að kynna í stuttri blaða-
grein. En þar segir hann að það sem
einkenni Heiðmörk fyrst og fremst
frá sjónarmiði jarðfræði séu mis-
gengi og spmngur í berggmnni
annars vegar og hraun hins vegar.
Eyþór skrifar um villtar blóm-
plöntur og byrkninga í Heiðmörk
en hann hafði gert skrá um það
efni árið 1956. í skránni em til
taldar 152 tegundir allt frá fmm-
stæðustu plöntum til hinna þróuð-
ustu frá mosa upp í brönugrös og
körfublóm.
Eyþór skrifar um þróun gróðurs
á hrauni og mosaþembum og gerir
grein fyrir hvemig vaxtarmöguleik-
ar blómplantna verða meiri eftir því
sem jarðvegur myndast. í Heiðmörk
ber mest á lyng- og heiðagróðri,
en graslendi sem býður upp á nýja
gerð plöntusamfélags eykst. Og
eftir því sem jarðvegur batnar
myndast kjarr eða skógur. Slík er
rás plöntusamfélagsins sem lýkur
með myndun birkiskóga.
Haustlitir í Heiðmörk. LjóamyncUVilhj. Sigtryggsson
ið talið kjörland til tijá- eða
skógræktar. Meðalhitinn þar sé
1—2 gráðum lægri en í Reykjavík
t.d., hvergi sé þar rennandi vatn
og jarðvegur ófijór og grunnur í
upphafí. Rætkunarstarfíð hafí því
ekki síður verið fólgið í uppgræðslu
og almennum landbótum og þar
hafí Alaska-lúpínan verið betri en
engin. Hún hefur þá sérstöku hæfí-
leika að vinna köfnunarefni sjálfri
sér til framfæris úr lofti og getur
því vaxið á gróðursnauðum melum.
En fræi af Alaska-lúpínu er safnað
á hveiju ári í Heiðmörk og því
dreift á nýja mela.
Vinnuskóli Reykjavíkurborgar
hefur fengið aukna hlutdeild í gróð-
ursetningarstarfinu í Heiðmörk
undir umsjón Skógræktarfélags
Reykjavíkur. Nefna má að teknar
hafa líka verið upp nýjar aðferðir
með plöntun í plógfar á flötu landi
og hefur það gefist vel. Vegakerfi
Ljósmynd/Vilhj. Sigtryggsaon
Blágresi og fleiri plöntur i skóg-
arsverði Heiðmerkur.
Brönugrös
og blágresi
í skjóli
tijánna.
Ljósmynd/Sig. Blöndal
I Heiðmörk er líka
blómsknið og
fuglamergð handa
okkur að skoða