Morgunblaðið - 17.06.1987, Blaðsíða 57

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. JÚNÍ 1987
57
Fifur í kvöldgolunni.
„Allmikið er um víði í mólendinu
og kjarrbrekkumar undir Hjöllun-
um eru fagrar og gróskumiklar,"
segir Eyþór, „og ættu að varðveit-
ast eins og þær eru, leyfa ætti
birkinu að breiðast þar út af sjálfs-
dáðum".
Eyþór bendir á að mestan part
sé Heiðmörk frekar þurrt land og
þvf auki uppsprettumar við Myllu-
lækinn og Myllutjömina og mýrin
umhverfís mjög á fjölbreytni nátt-
úrannar að því er blómtegundir
varðar. „Þar er helsta perla Heið-
merkur," segir hann, „og ber því
að varðveita votlendið þar eins
ósnortið og hægt er.“
Mörg ár era nú liðin siðan Eyþór
skráði þessar villtu plöntur í Heið-
mörk. Plöntusamfélagið hefur
sjálfsagt tekið einhveijum breyting-
um síðan, vonandi orðið enn
auðugra, og tími til kominn að hefja
endurskoðun skráningar.
En víkjum þá að fuglabúskapn-
um í Heiðmörk, búskap hinna
fíðraðu þegna landsins, sem lýtur
alveg sérstökum lögmálum og er
okkur því meira undranar- og fagn-
aðareftii sem við skyggnumst betur
þar um garða.
Þorsteinn Einarsson ritar um
fuglana í Heiðmörk í þetta hefti og
lýsir 9 kjörlendum fyrir ýmsa fugla
sem þar fyrirfinnast. Hann segist
ekki hafa stundað fuglarannsóknir
í Heiðmörk sérstaklega en unnið
þar að skógrækt í 25 ár og gengið
um svæðið.
Hann gerir skemmtilega grein
fyrir einkennum hinna fjölmörgu
tegunda sem hann hefur orðið var
við í Heiðmörk þannig að lesandinn
fær ofurlitla innsýn í heimilishætti
og félagslíf þeirra. Hann ráðleggur
fólki að fara í fuglaskoðunarferðir
í Heiðmörk að vor- eða sumarlagi
því fuglar taki sumarið snemma og
halda burt áður en okkur fínnst því
lokið. Hann bendir einnig á að eng-
inn annar staður í nágrenni Reykja-
víkur búi yfír eins fjölbreyttu
kjörlendi fyrir fugla og Heiðmörk
og ef heppnin er með megi greina
þar allt að 30 tegundir. Og að hver
tegund hafí sín sérkenni, sérkröfur
og lífsstíl í samfélagi við annað sem
lifir og hrærist á þessum slóðum.
Þorsteinn segir fyrst frá fugla-
skoðunarferð í þorralok. Hann
tiltekur að hann sjái til ferða rjúpna
og skógarþrasta og gráhegrar era
þar á ferð. Hrafnar fljúga yfír með
krúnki og álftir standa á höfði í vök
út af Þingnesi. Hvinendur busla í
útfallinu úr Elliðavatni og guland-
arkollur og blikar sömuleiðis að
ógleymdum stokköndum. Litadýrð
er þama mikil.
Hann segir frá annarri gönguferð
í Heiðmörk á uppstigningardag sem
hefst við Rauðhóla. Þar synda graf-
andarhjón á polli, grágæsir era á
beit við Hellutjöm og í mýrinni má
sjá þijá jaðrakana. Rauði liturinn
þeirra er áberandi við fölgrænt
grasið. Hávellur fljúga með hröðu
blaki, toppendur tifa og rauðfættir
stelkar spígspora og smella í góm.
Lómurinn hlúir að unga sínum.
„Lóan er komin__“
Ljósmynd/Grétar Eiríksson
Þórshani í ætisleit.
Rjúptikarri i vetrarham á verði.
freista þess að heyra vell í sendl-
ingi. Honum verður ekki að þeirri
ósk en hann kemur hins vegar auga
á sandlóur sem fljúga lágt og
stijúka jörðina með vængjunum
eins og þær séu að heilsa. Þá ber-
ast honum til eyma skerandi hljóð-
Þar era komnir tveir smyrlar í flujj*
leik vestur með Hjöllunum og hann
minnist þess að eitt sinn sá hann
fálka í Heiðmörk að sumarlagi.
Úti í Elliðavatni er mikill anda-
fjöldi, skúfendur, duggendur,
hafendur, stokkendur, stelkar, jað-
rakan og þar má líta flórgoða ef
heppnin er með. Á smátjömum
Heiðmerkur sjást óðinshanar við
skrifaraiðju sína, hringsnúning og
goggdýfur.
Að hausti kveður við annan tón
í Heiðmörk. Annir sumarsins era
um garð gengnar hjá fuglafjöl-
skyldunum. Lómsvæl má heyra af
vötnum og himbrimakall í ljósa-
skiptunum. Og Þorsteinn minnist
þess að hafa fylgst með þöglum
spóahóp fljúga lágt yfir Elliðavatni
í kvöldkyrrðinni í ágúst með léttum
flugdyn — sjá hópinn hækka flugið
— stefna upp á við yfir Bláfjöll og
hverfa — þar yfírgáfu sumargestir
kjörlendi sitt, segir hann.
Það er ekki lítils vert fyrir okkur
borgarbúa að eiga þess kost að
njóta útivistar á þessu dýrlega
svæði sem Heiðmörk er orðin.
Fyrstu skrefín vora efling gróðurs
og samkvæmt eðli náttúrannar kom
í kjölfarið plöntu- og blómaskrúð
ásamt fuglamergð handa okkur að'
skoða. Við eram bara nokkuð rík,
við Reykvíkingar, og heppin að
hafa átt að forsjála forráðamenn.
H.V.
Hrafnsungar í hreiðri.
Við Hellutjöm synda drifhvítir
svanir.
Steindepill dillar sér á steinnibbu.
„Velkominn frá Eþíópíu," segir
Þorsteinn og steindepillinn hneigir
sig djúpt í öklaliðunum.
Þúfutittlingur stígur nær lóðrétt
til himins í kjarrlendinu og tfstir í
sífellu, það er óður til maka eða
viðvöran til keppinauta um landnám
og sumarást.
Spóinn er kominn og hrossa-
gaukurinn kallar „gigg, gigg“ í
grasinu. Tveir tjaldar hringsóla
hvor um annan með hangandi gogg-
um og hávær söngur skógarþrastar
berst frá rauðgreni í lundi við Tor-
geirsstaði.
Sólskríkja, auðnutittlingur og
jafnvel músarrindill verða á vegi
Þorsteins og hvítflikróttu ijúpna-
karramir slást um landsvæði. Lóan
er líka komin f ástleitnisflug og
gefur frá sér landregið „dí-dí“.
Þorsteinn gerir sér sérstaka ferð
yfír Löngubrekku og Tungu til að