Morgunblaðið - 15.07.1987, Page 33

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. JÚLÍ 1987
«33
Sr. Kjartan Jónsson skrifar frá Kenýu
Margt er öðru-
vísi í Afríku
Ég var niðri í miðbæ Nairóbí, er
ég heyrði skyndilega mikla háreysti
og trumbuslátt. Er ég svipaðist um,
sá ég stóran hóp af fólki, sem hljóp
við fót eftir einni götunni. Mér kom
fyrst í hug, að þetta væri mótmæla-
ganga einhverra verkamanna. Er
ég spurðist fyrir um hvað hér væri
á seyði, var mér tjáð, að þetta
væri fólk, sem hefði unnið mál fyr-
ir rétti og væri að fagna sigrinum.
Deilur út af jarðarf ör
Þetta var mál varðandi jarðarför
þekkts lögfræðings í Nairóbí. Hann
var af lúó-þjóðflokknum, næst
stærsta þjóðflokki landsins. Konan
hans var hins vegar af þeim
stærsta, kikuyu. Þegar hann dó um
miðjan desember, hugðist hún, og
uppkomnir synir þeirra, jarða hann
eins og lög gera ráð fyrir. En ekk-
ert varð af jarðarförinni, því að
bróðir mannsins kom með fjölda
ættmenna og hugðist flytja líkið
heim á land ættarinnar, um 400
km frá Nairóbí, og jarða hann þar
samkvæmt sið þjóðflokksins. Upp-
hófst nú mikið reiptog á milli
ekkjunnar og ættar mannsins, sem
endaði í réttarsalnum. Eftir marga
daga réttarhöld fyrir jólin fór bróð-
irinn með sigur af hólmi. En ekkjan
gaf sig ekki og áfrýjaði dómnum
til hærri dómstiga, en bróðirinn fór
ávallt með sigur af hólmi. Niður-
stöður voru jafnan birtar í fjölmiðl-
um. Öll þjóðin beið spennt eftir
úrslitunum, þegar málið fór fyrir
hæstarétt. Bróðirinn varð þar enn
hlutskarpari, enda lagði hann allt í
sölurnar til að vinna málið. Honum
var afar mikið niðri fyrir þegar
hann sagði, að hann yrði að flytja
lík bróður síns heim og grafleggja
það þar, vegna þess að það væri
skylda sín sem bróður. Gerði hann
það ekki, myndi andi hins dauða
snúa til ættarinnar og hefna sín,
vegna þess að það væri vansæmd
gagnvart hinum dauða að láta hann
liggja utan lands þjóðflokksins, þar
sem hann tilheyrði þeim. Þess má
geta, að til eru fyrirtæki, sem gera
ekkert annað en að flytja lík frá
ýmsum hlutum landsins til heima-
héraðs lúó-manna.
Miklar eignir í húf i
Án efa skipa miklar eignir lög-
fræðingsins miklu máli í þessu
reiptogi. Menn álykta sem svo, að
þeir sem hafi yfirráðarétt yfir jarð-
neskum leifum lögfræðingsins eigi
einnig tilkall til eigna hans.
Ekkjan varð að vonum fyrir mikl-
um vonbrigðum með niðurstöðu
hæstaréttar, enda hafði hún fengið
til liðs við sig einn færasta lögfræð-
ing landsins, sem gat ekki verið
viðstaddur dómsuppkvaðninguna
vegna þess að hann var staddur í
Bandaríkjunum til að taka á móti
heiðursdoktorsnafnbót í lögfræði.
Nú er búið að jarða eiginmanninn
á landi ættar hans að ekkjunni fjar-
staddri. En hún hefur ekki sagt
sitt síðasta orð að eigin sögn. Nú
hefur hún lýst yfir stofnun nýrrar
ættar, kennda við mann hennar,
augljóslega í von um að geta haldið
eignum hans. Hún kvað þetta vera
ósk hins látna.
Árekstur
þjóðflokkahefða og
nútíma löggjafar
Allt þetta mál kemur fólki frá
íslandi mjög spánskt fyrir sjónir og
er dæmi um vandamál, sem við ís-
lendingar erum lausir við, vegna
þess að við erum bara einn þjóð-
flokkur. Hér á sér stað harkalegur
árekstur á milli nútímalöggjafar
mótaðri af breskri/vestrænni laga-
hefð, og hefða þjóðflokkanna, sem
eiga sér margar mjög djúpar og
sterkar rætur. Hjá lúó-mönnum,
eins og flestum, ef ekki öllum, þjóð-
flokkanna, giftist konan inn í ætt
eiginmanns síns og gengst undir
siði og venjur, sem þar viðgangast
Sé hún af öðrum þjóðflokki, gerist
hún í rauninni lúó-kona. Deyi mað-
urinn ber bróður hans, sem er
næstur honum í aldursröð, að taka
hana að sér og sjá fyrir henni og
börnum hennar, því að þau eru á
vissan hátt eign ættarinnar. Geti
hann börn með henni er litið á þau
sem börn hins látna.
Ekkjan og maður hennar bjuggu
allt sitt hjúskaparlíf í Nairóbí og
lifðu „nútímalífi“, þ.e. „sekúlaríser-
uðu“ borgarlífi að vestrænum hætti
og létu því lítið stjórnast af gömlum
hefðum þjóðflokka sinna.
Löggjöf Kenýa samanstendur af
rituðum (nútíma-)lögum og hefðum
þjóðflokkanna. Þegar ósamræmi
verður þar á milli, kveður stjórnar-
skráin á um, að rituðu lögin vegi
þyngra. Vandamál ekkjunnar er
það, að engin rituð lög fjalla af
nákvæmni um greftrun innfæddra
manna, sem þýðir, að hver þjóð-
Afbrotamenn fá
pólitískt hæli
á Norðurlöndum
Undanfarnar vikur hafa mál
tveggja Kenýamanna, sem fengið
hafa hæli á Norðurlöndum sem
pólitískir flóttamenn, verið áberandi
í fjölmiðlum. Þeir hafa ásakað ríkis-
stjórn heimalandsins um ofsóknir
og talað hátt um að mannréttinda-
brot séu þar mikil. Þetta hefur
komið af stað miklum umræðum í
fjölmiðlum á Norðurlöndum og
blaðamenn hafa setið um kený-
anska ráðamenn til að spyija þá
út úr um þessi mál. Mikið hefur
verið hneykslast yfír stjómvöldum
Kenýa, sem sögð eru fela mennrétt-
indabrot sín undir fögru yfírborði.
Kærleikur yfirvalda hér gagnvart
Norðurlandaþjóðum hefur kólnað
til muna vegna þessara mála.
En hvernig lítur málið út frá sjón-
arhóli yfirvalda Kenýa, og hvaða
menn er hér um að ræða?
Yfirvöld Kenýa krefjast þess, að
þessir menn verði framseldir sem
glæpamenn, enda hafi þeir gerst
Hrörlegur moldarkofinn með stráþakinu frá útkjálka i Pókothéraði
stingur mjög í stúf við háhýsin í Nairóbi.
L<jósm./V aldís Magnúsdóttir
Frá Viktoríuvatni. Land Lúómanna liggur að því. Þeir hafa stundað akuryrkju frá ómunatið. Á seinni
árum hefur vatnið verið nytjað í síauknum mæli.
Ljósm./Kjartan Jónsson
Andstæður eru viða miklar í Kenýu, enda búa landið margir þjóðflokkar. Það er þvi ekki undarlegt
þótt stundum verði árekstrar á milli ólikra menningararfleifða. — Hér sjást glæsibyggingar frá mið-
borg Nairóbí.
flokkur hefur getað haldið sínum
greftrunarsiðum. Þetta er því í
fyrsta sinn frá því landið fékk sjálf-
stæði fyrir 24 árum, sem kona rís
upp gegn hefð þjóðflokks eigin-
mannsins á jafnafgerandi og
áberandi hátt. Þetta er án efa tákn
um vestræn áhrif og aukið sjálf-
stæði kvenna.
Niðurstaða hæstaréttar í þessu
máli verður án efa notað sem for-
dæmi fyrir hliðstæð mál, sem kunna
að koma upp í framtíðinni.
brotlegir við kenýönsk lög. Annar
mannanna, Andrew Ngumbu, var
aðstoðarráðherra og áhrifamaður í
innlendri bankakeðju. Hann er sak-
aður um að hafa lánað sjálfum sér
og skyldmennum sínum tæplega
400 milljónir króna, áður en hann
stakk af úr landi. Þessi fjárdráttur
olli svo miklum vandræðum, að við
lá að bankakeðjan yrði gjaldþrota
og fjöldi einstaklinga, sem höfðu
falið fjármuni í hennar vörslu. Það
var ekki fyrr en ríkisstjómin hljóp
Ljósm./Kjartan Jónsson
Gleði: Frá kristnu brúðkaupi. Hér er nýtt og gamalt sameinað,
nútímaföt og skraut frá fyrri tíð. Það er ótrúlegt hve þessi samein-
ing gengur oft átakalítið i Kenýu nútímans.
lýðræðið á sér langa sögu. Þegar
t.d. forseti deyr, er það alltaf stóra
spurningin, hvort stjómarskráin
verði virt (og stjórnarskiptin gangi
friðsamlega fyrir sig) eða borgara-
styijöld bijótist út frá neinu sem
sjálfsögðum hlut í þessum efnum.
Þegar þetta er haft í huga og
sú staðreynd, að það er ekki neinn '
barnaleikur að halda 42 þjóðum
(þjóðflokkum) saman sem einni
þjóð, þá er það kannski skiljanlegt,
að yfirvöld Kenýa telji sig eiga
ýmislegt vantalað við manninn og
fari fram á að fá hann framseldan
sem afbrotamann. Sænsk yfirvöld
hafa lýst því yfir að það komi ekki
til greina.
Hinn maðurinn heitir Wamwere
og hefur fengið pólitískt hæli í
Noregi. Hann kemur mjög vel fyrir
í fjölmiðlum og hefur unnið hug og
hjörtu Norðmanna. Yfirvöld Kenýu
saka hann um að hafa stjómað eið-
tökum þeirra, sem gengið hafa inn
í hina bönnuðu neðanjarðarhreyf-
ingu. Hann hefur neitað öllum
ásökunum.
Við eiðtöku inn í leynisamtökin
ákalla mann æðri máttarvöld til
vitnis um að þeir vilji beijast fyrir
málstað hreyfingarinnar. Þau em
beðin um að valda ógæfu og jafn-
vel dauða ef eiðurinn er rofinn, en
það kemur varla fyrir.
Ef ásakanir yfirvalda hér eru á
rökum reistar, þá er það kannski
ekki svo undarlegt, að þau líti á
manninn sem ógnun við frið og jafn-
vægi landsins.
Önnur lögmál í Afríku
en á Vesturlöndum
Lesandi góður. Ætlun mín með
þessum dæmum er að reyna að
sýna fram á, að þau lögmál og for-
sendur, sem gengið er út frá í
stjórnmálum og annars í þjóðfélag-
inu á íslandi og hinum vestræna
heimi, gilda ekki alltaf óbreyttar í
Afríku. Mörgum, sem ekki þekkja
til, yfirsést þetta og skilja t.d. ekki,
að forsendumar fyrir íslensku eða
norrænu lýðræði eru ekki fyrir
hendi þar. Því verða skrif vest-
rænna blaðamanna oft ósanngjöm
og dæmandi, vegna þess að þeir
ganga út frá röngum forsendum.
undir bagga með bönkunum að
þeir réttu úr kútnum. Eftir að
Ngumba fékk hæli í Svíþjóð, hefur
hann lýst því yfir, að hann sé reiðu-
búinn til að gerast leiðtogi fyrir
bönnuð leynisamtök, sem hafa það
að markmiði að steypa stjóm Kenýu
með öllum tiltækum ráðum, vopna-
valdi ef annað dugar ekki. í þessu
sambandi verður að hafa það í
huga, að stjómarskipti ganga ekki
eins átakalaust fyrir sig í þessum
heimshluta og í löndum, þar sem
Höfundur er kristniboði íKenýu
oghefur um lengri tíma sent
Morgunblaðinu pistla um land og
þjóð.