Morgunblaðið - 15.07.1987, Page 37

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. JÚLÍ 1987
37
Athugasemd við frásögn
um Þormóðsslysið 1943
eftir Guðjón F.
Teitsson
Hinn 13. júní s.l. var birt í Morg-
unblaðinu grein um hið hörmulega
slys öðru hvoru megin við miðnætti
17. til 18. febrúar 1943, þegar línu-
veiðarinn Þormóður frá Bíldudal
fórst ásamt 7 skipverjum og 24
farþegum á sunnanverðum Faxa-
flóa á leið til Reykjavíkur, en af
þessu tilefni var veglegur minnis-
varði reistur á Bíldudal hinn 14.
júní sl.
I nefndri grein sgir meðal annars:
„Um Þormóðsslysið var mikið
rætt og ritað. Mörgum sveið að
áður en Þormóður var fenginn til
hafnar á Bíldudal hafði árangurs-
laust verið reynt að fá Esjuna til
að koma við, en bænum Ágústs
Sigurðssonar verzlunarstjóra á
Bíldudal þar um var algerlega synj-
að, að því er segir í minningabók
um slysið á Bíldudal. Hann bað þá
um að Þormóður yrði sendur inn
til að taka farþega og var fallist á
það, en þó með semingi“.
En hvernig sem frásögn þessi er
til komin, þá felur hún í sér veru-
lega ómaklega ádeilu á útgerðar-
sjórn Skipaútgerðarinnar, sem ég
finn mig knúinn til að benda á og
leiðrétta.
Á heimsstyrjaldarárunum lögð-
ust niður áætlunarferðir erlendra
farþega- og vöruflutningaskipa
hingað til lands, svo sem skipa
„Sameinaða" í Danmörku, á síðari
árum: Botníu, Islands og Dr. Alex-
andrine, og frá Bergenska í Noregi,
skipanna Lyru og Novu, sem höfðu
veitt nokkra þjónustu umfram það
að sigla aðeins til Reykjavíkur. Þá
lögðust einnig niður að mestu sigl-
ingar íslenzkra millilandaskipa
nema til Reykjavíkur, en flest eigin
skip Eimskipafélagsins höfðu þá
nokkurt farþegarými, en mesta far-
þegaskipið, Gullfoss, var innlyksa í
Danmörku vegna styijaldarinnar.
Aðalstrandferðaskip Skipaút-
gerðar ríkisins á styrjaldarárunum,
sameiginlega til fólks- og vöruflutn-
inga, voru Esja og Súðin, sem höfðu
samtals 212 farþegasvefnrúm fyrir
farþega, auk salarkynna. En vegna
áðurnefndrar breytingar á sigling-
um millilandaskipa önnuðu hin 2
nefndu strandferðaskip ekki þeim
flutningum, sem inna þurfti af
hendi, og voru því önnur skip og
tækifæri nýtt, eftir því sem hægt
var, t.d. var varðskipið Þór, 226
rúmlesta, að mestu leyti í strand-
ferðum 1943 og lengur, og varð-
skipið Ægir flutti auk annars
töluvert af olíu í tönkum til ýmissa
hafna. Sama gerði einnig Esja.
Eftir loftárás á Súðina á Skjálf-
andaflóa hinn 16. júní 1943, þegar
tveir skipveijar létu lífið og aðrir
tveir stórslösuðust, en skipið varð
fyrir miklu tjóni, var flutningaskip-
ið Hrímfaxi, 641 rúml. leigt í 6
mánuði, og síðar aftur til allmargra
ferða 1945 og 1946.
En auk ofangreindra skipa, sem
komu við sögu strandferðaþjón-
ustunnar 1943 leigði Skipaútgerðin
um ákveðinn tíma eða til einstakra
ferða samtals 26 minni skip, mest
svo nefnd línu veiðiskip, sem helzt
voru fáanleg utan síldveiðitímans
að sumrinu og var Þormóður eitt
þessara skipa.
Þess skal getið, að á styijaldarar-
unum voru siglingar strandferða-
skipanna, einkum aðalskipanna
með farþegarými, óbeint að nokkru
leyti undir herstjórn, og okkur ráð-
lagt að auglýsa ekki ferðir með
nákvæmum tímamörkum, og stund-
um að lafa skip alls ekki sigla, eins
og áætlað hafði verið, vegna hættu
af árásum kafbáta, sem hemaðar-
yfirvöld töldu sig hafa vitneskju um.
Þá fór þegar á árinu 1941 að verða
mikið um tundurdufl á reki, sem
gerðu siglingar í dimmu mjög við-
sjárverðar, og er skrá um 374
tundurdufl 1941 og 847, 1942, en
samtals 1.761 frá 1940—1948. Var
Guðjón F. Teitsson
þó vitað að fleiri dufl sprungu við
land eða voru ekki tilkynnt til
skráningar.
Skal þá aftur vikið að áður
nefndri grein í Mbl.
Mér finnst afar ólíklegt að það
standi í einhverri minningabók á
Bíldudal um Þormóðsslysið, að út-
gerðarstjórn Skipaútgerðarinnar
hafi áður en slysið varð neitað þrá-
beiðni Ágústs Sigurðssonar af-
greiðslumanns fyrir strandferða-
skipin á Bíldudal um að Esjan kæmi
inn á Bíldudal til að taka farþega
í næstu ferð skipsins á suðurleið,
enda kemur beinlínis fram síðar í
umræddri grein, að nefnd ásökun
er alröng.
Sigurmundur Jörundsson nafn-
greinir 4 menn, sem hættu við að
fara suður með einhveijum stál-
báti, sem lá við bryggju á Bíldudal,
og segir í því sambandi: „Þeir höfðu
þá frett að Esja ætti að koma hing-
að inn og vildu frekar fara með
henni suður en þessum bát, sem
þeir voru komnir um borð í. Þeir
fórust síðan allir með Þormóði".
Þegar umræddir 4 menn tóku sér
far með Þormóði, þótt þeir hefðu
áður snúið frá áðurnefndum stál-
báti til að bíða Esju, mun það hafa
ráðið úrslitum, að Þormóður var
skráður til heimilis á Bíldudal og
skipstjóri og a.m.k. 2 aðrir skip-
veijar voru einnig búsettir þar. Var
því væntanlega um að ræða ferð
með velviljuðum kunningjum.
Síðar í umræddri grein er viðtal
við Marinó Magnússon á Bíldudal,
sem þurfti á nefndum tíma að fara
til Reykjavíkur til lækninga, og er
í því sambandi haft eftir honum:
„Esjan kom venjulega við á
ísafirði og Patreksfirði, en Ágúst
Sigurðsson hafði þá lagt drög
að því að fá hana inn á Bíldu-
dal, og hugðist ég þá fara með
henni. Faðir minn var búinn að láta
vita af því að ég ætlaði til
Reykjavíkur og hafði því beðið um
að vera látinn vita þegar skipið
kæmi svo ég kæmist með. Þegar
skilaboðin um að Þormóður væri á
leið inn til hafnar bárust til mín,
var ég staddur inni á Borg, en hún
er fyrir innan Hrafnseyri, og lítill
tími til stefnu. Auk þess var skoll-
Hvammstanga.
HÁTÍÐAMESSA í tilefni þrjátíu
ára vígsluafmælis Hvamms-
tangakirkju verður í kirkjunni
sunnudaginn 19. júli kl.14.00 en
hún var vígðþann 21. júlí 1957.
Sóknarpresturinn sr. Guðni Þór
Ólafsson messar og munu fyrrver-
andi sóknarprestar taka þátt í
messunni. Ragnar Bjömsson fyrr-
um dómorganisti leikur forspil og
eftirspil og einnig verður flutt stól-
vers eftir hann.
Að lokinni athöfn verður kirkju-
inn á kafaldsbylur og orðið koló-
fært, svo faðir minn treysti sér
ekki til að flytja mig yfir fjörðinn
á trillu sinni. Þess vegna varð það
nú, að ég fór ekki með Þormóði.
Ég komst hins vegar fáum dögum
seinna suður, og þá með Esjunni,
og eftir þetta kom hún alltaf hérna
við;“ sagði Marinó.
I framhaldi af þessu skal svo
benda á, að samkvæmt ferðayfirliti
sem fylgir ársreikningum Skipaút-
gerðarinnar fyrir 1943, var ferðum
Esju háttað sem hér greinir frá 29.
janúar til 23. febrúar 1943:
29.jan.-ll.feb. 1943, ferð austur
um land til Siglufjarðar/Akureyrar
og snúið þar við og siglt aftur aust-
ur fyrir land til Reykjavíkur.
16.feb.-23.feb. 1943, svonefnd
hraðferð vestur um land til Akur-
eyrar og snúið þar við og siglt aftur
vestur fyrir land til Reykjavíkur.
Það er því alveg víst, að engri
þrábeiðni um viðkomu Esju á
Bíldudal var neitað á þeim tíma,
sem um er að ræða. Þvert á móti
hafði verið fallizt á það af hálfu
Skipaútgerðarinnar, að skipið kæmi
við á Bíldudal í næstu ferð á suður-
leið, sem virðist hafa orðið hinn 22.
febrúar eða 6 dögum eftir að Þor-
móður fór suður frá Vestíjörðum.
Var það einnig venja útgerðar-
stjórnar Skipaútgerðarinnar, eins
og henni bar raunar skylda til, að
leitast við að bæta úr brýnum sam-
gönguþörfum fólks í einstökum
byggðum á hveijum tíma, eftir því
sem sanngjarnt mátti telja og skipa-
kostur leyfði.
Ádeilusnið er á því, sem sagt er
í áðurnefndri grein að standi í minn-
ingabók á Bíldudal um Þormóðssly-
sið, að útgerðarstjóm Skipaút-
gerðarinnar hafi fallist á það
með semingi, að skipið tæki far-
þega suður i umræddri ferð. —
Frásögn þessi er að efni til alveg
rétt, en ætti ekki að vera með
ádeilublæ í garð útgerðarstjórnar
Skipaútgerðarinnar, sem vildi
ógjarnan samþykkja nokkurn far-
þegaflutning um langan veg með
skipum mjög vanbúnum til slíkra
flutninga, eins og við átti um línu-
veiðarann Þormóð.
Ágúst heitinn afgreiðslumaður
sótti það mjög fast að fá far ásamt
konu sinni suður með Þormóði í
umrætt sinn og átti í því sambandi
tvö símtöl við Pálma Loftsson for-
stjóra Skipaútgerðarinnar og eitt
símtal við mig sem skrifstofustjóra.
— Veit ég það sannast í málinu,
að Pálmi hafi beinlínis samþykkt
það eitt, að Þormóður færi aðeins
inn á Bakkabót utantil í Arnarfirð-
inum að sunnan og tæki aðeins þau
hjónin, Ágúst og konu hans, sem
farþega.
Að öðru leyti verður hver að
hafa sína skoðun um tildrög að
umræddu slysi, sem í huga mínum
tengist mjög víðtækum hörmungum
heimsstyijaldarinnar.
Höfundur er fyrrverandi forstfóri
Skipaútgerðar ríkisins.
gestum boðið til kaffisamsætis í
félagsheimilinu. Þar verður boðið
upp á dagskrá þar sem m.a. koma
fram sr. Gísli H. Kolbeins, Guð-
mundur Þorbergsson, Guðjón
Pálsson og kirkjukór Hvamms-
tangakirkju.
Sóknarnefnd og undirbúnings-
nefnd hátíðamessunnar vona að
héraðsbúar sjái sér fært að vera
viðstaddir þessi hátíðahöld.
Karl
Hátíðamessa í
Hvammstangakirkju
JSAbu
Garcia i
Áfeiðivörur íyrir þig ;
Panell — Panell
Stigar úr furu eða
beyki, sérhannaðir
fyrir þínar
aðstæður
Parket
Lofta-
plötur
hvrtar og spón-
lagðar, 120x20 sm
HUSTRE
Ármúla 38, sími 681818
FESTINGAJÁRN
FYRIR BURÐARVIRKI
FLESTAR GERÐIR TIL Á LAGER.
GETUM AFGREITT SÉRPANTANIR
MEÐ STUTTUM FYRIRVARA.
Þ. ÞORGRÍMSSON & CO.
Ármúla 16 Sími 38640