Morgunblaðið - 10.09.1987, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. SEPTEMBER 1987
35

skal drepið á hraðann sem þarna
leikur stórt hlutverk. Eftir því sem
hraðinn er meiri því hraðar rennur
umhverfið framhjá ökumanninum
og því meiri sem hraðinn er því
skarpari verður eftirtekt mannsins
að vera. En fylgist það að? Tæp-
ast. Eða hvað gerist þegar menn
segja sem svo að þeir hafi misst
stjóm á bifreiðinni? Það út af fyrir
sig er ekki skýring. Hvers vegna
misstu þeir stjóm á bílnum? Mörg-
um verður stirt um svör. En er
málið svo flókið í sjálfu sér? Er
ekki einfaldlega það sem gerist að
menn meta aðstæður ekki rétt, eða
á einhvern annan hátt haga sér svo
að þeir hafa ekki svigrúm til að
meta þær.
Hvers vegna aka menn á hús?
Hvers vegna aka menn á staura?
Hvers vegna aka menn út í skurði?
Hvers vegna aka menn hver á ann-
an? Hægt er að útiloka að það sé
viljandi gert. Er þá hægt að ímynda
sér annað en að það sé gert af
vangá eða glannaskap nema þá að
um hvorutveggja sé að ræða? Hvers
vegna verða árekstrar og slys? Það
er ekki bílnum að kenna, hann fer
ekkert sjálfur, það er komið fram.
Það er maðurinn sem bregst og það
er maðurinn sem tjóninu og sárs-
aukanum veldur. Það er maðurinn
sem verður þess valdandi, með að-
gæsluleysi sínu og/eða glannaskap,
að tryggingafélög telja sig knúin
til að hækka sífellt tryggingaið-
gjöld.
Hvað gerir lögreglan í þessum
málum? Hún reynir jú að halda
uppi eftirliti eins og kostur er á
hveiju sinni. Þess ber þó að gæta
í sambandi við lögregluna að hún
er fámenn og þess því ekki að vænta
að hún geti vakað yfír ferðum borg-
aranna eins og þörf væri á, því
miður.
Eins og heyrst hefur í fréttum
undanfarið þá er lögreglan, nú á
haustdögum, með sérstakt átak í
umferðarmálum og í því felst það
að fleiri lögreglumenn eru virkjaðir
til að hafa eftirlit með umferðinni
en verið hefur án þess þó að það
fjölgi í liðinu eða um aukna yfir-
vinnu sé að ræða. Hér er aðeins
um að ræða annarskonar stjórnun
en undanfarið. Það hlýtur öllum að
vera ljóst sem um þessi mál hugsa,
mikið eða lítið eftir atvikum, að
átak sem þetta og aukið eftirlit sé
nauðsynlegt. Það er hér um að
ræða vandamál sem taka verður
á, vandamál sem varðar alla vegfar-
endur hvort sem þeir eru gangandi
eða akandi. Eftirlit og aðgerðir lög-
reglu er þó ekki nægilegt til að
lagfæra þennan þátt í borgarlifinu.
Það þarf fyrst og fremst að koma
til hugarfarsbreyting hjá hinum al-
menna borgara. Hann þarf að vera
sér þess meðvitandi að það veltur
á honum, hveijum einasta manni,
hvernig þessi mál þróast.
Hann þarf að gera sér það ljóst
að kæruleysi, glannaskapur og
ruddaháttur í umferð er síst til að
bæta ástandið, það er nógu slæmt
fyrir. Það hefur heyrst sú skoðun
hjá mörgum að sektir vegna um-
ferðarlagabrota séu hvergi nærri
svo háar sem vera þyrfti. Það er
vafalaust hárrétt vegna þess að svo
virðist vera að glanninn í umferð-
inni skynji vart stöðu sína fyrr en
hann þarf að taka upp peninga-
budduna og greiða há gjöld fyrir
hegðun sína. Ef til vill þarf hærri
sektir til þess að mönnum verði
þetta ljóst og er trúlegt að það sé
skoðun flestra sem um þessi mál
þurfa að fjalla á einhvem hátt. Það
er síðan þeirra sem ákveða þessar
sektarupphæðir að gera sér ljóst
að hér er á ferðinni vandamál sem
ekki má leiða hjá sér og það þýðir
ekki að taka á málinu með neinum
silkihönskum heldur þeirri hörku
sem líkleg er til að minnka vand-
ann. Vafalaust má segja að hér
gæti nokkurrar refsigleði en það
verður þá að hafa það.
Vegfarendur eru beðnir að líta í
kringum sig og huga að úrbótum
en þeir eru einnig beðnir að taka
sjálfa sig með inn í dæmið. Það
sagði eitt sinn vís maður: „Ef ég
geng á vegg þá get ég ekki kennt
skónum mínum um það.“
Höfundur er aðstoðaryfirlög-
regluþjónn í Reykjavík.
æðinu“ áður en hann er fluttur af staðnum.
áður en þeim var komið í burtu.
Einnig var æfð klettabjörgun fyrir
þær sveitir sem mættu með leitar-
hópa.
Síðari daginn var æfingunum
stjómað af almannavamanefnd og
tóku hjálparsveitimar þátt sem
hjálparliðar Almannavama. Sett
var á svið slys vegna jarðskjálfta
og tóku þátt 75 „sjúklingar". Var
sviðsetningin gerð sem raunveru-
legust með förðun sjúklinga og
nokkrum götum var lokað vegna
sprungna. Skyndihjálparsérfræð-
ingar fylgdust með æfíngunum og
voru haldnir fundir eftir þær báðar
þar sem farið var yfir hvemig til
hefði tekist.
Undirbúningur samæfingarinnar
var í höndum Hjálparsveita skáta
á Fljótsdalsheiði, Fjöllum, Reykjad-
al og Akureyri.
AF ERLENDUM VETTVANGI
Eftir DAVID WILLEY
Ukraína:
„Perestroika“ og kirkjan
ÚKRAÍNUMENN frá þeim fyrrum pólsku héruðum sem innlimuð
voru í Sovétríkin í lok síðari heimsstyijaldarinnar hafa skorað
á Jóhannes Pál páfa II. að láta á það reyna hve mikið trúfrelsi
ríkir undir stjórn Mikhails Gorbachevs. Þetta gerði „þögla kirkj-
an“ í Úkraínu með því að senda páfa opið bréf undirritað af
tveimur biskupum, 23 prestum og 174 leikmönnum, sem hugsan-
lega eiga yfir höfðum sér að hljóta fangelsisvist hjá sovézkum
yfirvöldum fyrir vikið.
Ibréfínu var páfí hvattur til að
nota tækifærið í tilefni þúsund
ára afmælis kristnitöku í Rúss-
landi á næsta ári til að knýja fram
endurreisn kaþólsku kirkjunnar í
Úkraínu.
Tveir biskupar úkraínsku kirkj-
unnar, Pavlo Vasylik og Ivan
Semedi, sem vígðir hafa verið með
leynd, biðja páfa um að styðja í
einu og öllu þær 3,5 milljónir
manna sem fylla söfnuð kaþólsku
kirkjunnar í Úkraínu.
Hálf önnur milljón landflótta
úkraínskra kaþólikka hefur
dreifst víða um heim. Fjölmenn-
ustu byggðir þeirra eru í Phila-
delphiu í Bandaríkjunum og
Winnipeg í Kanada.
Biskupamir segja að „pere-
stroika“-stefna Mikhails Gorba-
chevs, sem gerir ráð fyrir auknu
fijálsræði Sovétþegna, hafí skap-
að hagstæð skilyrði fyrir endur-
reisn kirkju sinnar, og þeir biðja
páfa að koma óskum þess efnis á
framfæri hjá Gorbachev.
Samkvæmt heimildum úkraín-
skra flóttamanna í Róm, þar sem
yfirmaður kaþólsku kirkjunnar í
Úkraínu, Lubachevsky kardínáli,
býr í útlegð, hefur yfírvöldum í
Kreml þegar verið afhent afrit af
bréfí biskupanna. Var það Josyf
Terelja, úkraínskur kaþólikki og
andófsmaður, sem afhenti bréfíð,
en Gorbachev veitti honum nýlega
sakaruppgjöf.
Úkraínubúamir, sem snúið var
til kristinnar trúar fyrir þúsund
ámm, voru í fyrstu í grísk-
kaþólskum söfnuði undir hand-
leiðslu yfírbiskups grísku
rétttrúnaðarkirkjunnar f Mikla-
garði Þeir snem yfír til Rómar á
sextándu öld þegar Klement páfi
áttundi heimilaði þeim að viðhalda
eigin helgisiðum og hefðum, þar
á meðal rétti presta þeirra til að
kvænast. Á þeim ólguámm sem
liðin em síðan hafa milljónir slav-
neskra kaþólikka, sem nefndir
hafa verið Úníatar eftir samein-
inguna við Róm, neyðst til að
sameinast söfnuði rússnesku
kirkjunnar.
Rússakeisarar notfærðu sér
trúarbrögðin til að bæla niður
þjóðemislegar sjálfstæðishreyf-
ingar, og kommúnistar hafa
viðhaldið þeirri stefnu keisaranna.
Stalín notfærði sér ósigur Þjóð-
veija árið 1945 til þess að hremma
úkraínska kaþólikka búsetta í
Póilandi með því að innlima hémð
þeirra í Sovétríkin. Hann lét hand-
taka biskupa þeirra og senda þá
í útlegð eða fangelsi, og fáir þeirra
hafa komið í leitimar sfðan.
En árið 1963 varð Nikita
Kmschev við beiðni Jóhannesar
páfa XXIII. og hleypti yfírmanni
úkrafnsku kirkjunnar, Josyf
Slipyj, úr fangelsi í Síberíu til að
hann fengi að eyða síðustu ævi-
dögum sínum í útlegð í Róm.
Þegar nú hulunni hefur verið svipt
af starfsemi úkrafnskra kaþól-
ikka, sem stöðugt hafa búið við
ofsóknir sovézkra yfírvalda ætti
að koma í ljós hve mikið ftjáls-
lyndi í trúmálum fylgir stefnu
Mikhails Gorbachevs sem nefnd
hefur verið „glasnost" og „pere-
stroika". Sem dæmi um ofsóknir
á hendur úkraínskum kaþólikkum
má nefna að árið 1963 komst upp
um leynilegt nunnuklaustur.
Nunnunum, sem vom starfandi
hjúkmnarkonur, var umsvifalaust
varpað í fangelsi.
Viðbrögðin í Sovétríkjunum
geta verið páfa vísbending varð-
andi möguleika hans á að heim-
sækja Sovétríkin á næsta ári í
tilefni þúsund ára afmælis kristni-
tökunnar þar í landi, sem hann
Kór dómkirkjunnar í Kiev
(Kænugarði), en hún er öll gulli
slegin og á veggjum byzanskar
freskur.
[ ágúst siðastliðnum var haldin fyrsti fundur kirkjuleiðtoga aust-
rómversku kirkjunnar í nokkrar aldir og fór hann fram í Moskvu.
Á myndinni eru biskuparnir Dimitrios frá Miklagarði, Pitirim
frá Moskvu pg Filaret frá Kænugarði.
hefur mikinn hug á að gera.
Hingað til hafa Sovétmenn '
hafnað helzta skilyrði páfa fyrir
heimsókn til Moskvu - sem er að
fá að fara í opinbera heimsókn
til Litháen, þar sem meirihluti
íbúanna er kaþólskrar trúar, en á
sextándu og sautjándu öld var
Lithaugaland hluti af Póllandi.
Móðir páfa var ættuð frá Litháen.
Eystrasaltslýðveldið Litháen var
innlimað í Sovétríkin árið 1940.
En ýmislegt bendir til þess að
ekki sé alveg útilokað að páfí
geti heimsótt Moskvu, Kiev og
Litháen á árinu 1988.
Viðræðum áhrifamanna Páfa-
ríkis og Sovétríkjanna er haldið
áfram á ýmsum vettvangi. Móðir
Theresa frá Kalkútta, sem er í
nánu sambandi við páfa, er um
þessar mundir í fyrstu heimsókn
sinni til Sovétríkjanna. Hún kom
til Úkraínu um síðustu mánaða-
mót í boði sovézku fríðamefndar-
innar, og heimsótti Chemobyl, þar
sem kjamorkuslysið mikla varð á
síðasta ári og vom vangaveltur
um það í ítölskum blöðum að hún
fengi ef til vill að setja á stofn
heimili fyrir dauðvona fómarlömb
slyssins. Henni hefur nýlega
tekizt að fá leiðtoga kommúnista-
rílganna Kúbu og Nicaragua til
að heimila starfsemi líknartrúboðs
hennar þar.
Sin kardináli, yfírmaður ka-
þólsku kirkjunnar á Filippseyjum,
er einnig nýkominn heim úr mikið
auglýstri ferð sinni til Sovétríkj-
anna. Að sögn Tass-fréttastof-
unnar komst hann svo að orði í
Moskvu að heimsókn páfa væri
„ekki útilokuð".
Að lokum má geta þess að
brazílíski fransiskanamunkurinn
Leonardo Boff, sem er í litlu upp-
áhaldi hjá páfa, hefur einnig verið
í heimsókn í Sovétríkjunum. Hann
er einn helzti talsmaður trúar-
kenninga sem ekki falla í góðan
jarðveg í Róm. Páfagarður
„dæmdi“ hann til að koma ekki
fram opinberlega í eitt ár vegna
villu sinnar.
Á leiðinni heim kom Boff við í
Róm og gaf þar mjög jákvæða
lýsingu á trúarlífí í Sovétríkjunum
í dag. Og vissulega hefur dregið
úr hörku opinberra aðila í Moskvu
gagnvart trúuðum. í tímariti
sovézkra rithöfunda, Literatur-
naya Gazeta, voru borgaiyfirvöld
í Gurchevo í Úkraínu harðlega
gagnrýnd fyrir „óhóflega" hörku
í garð mikils fjölda pflagríma sem
lagt hafa leið sína þangað til að
líta með eigin augum heilaga
Maríu, sem sögð er bjrtast þar.
Höfundur er blaðamaður hjá
brezka blaðinu The Observer.