Morgunblaðið - 11.10.1987, Page 28
28
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. OKTÓBER 1987
Blönduvirkjun kostar sex milljarða króna:
Mesta íM'ðanjarðar-
maimvii’ki á Lslandi
FYRIR fáum árum olli fyrirhuguð virkjun Blöndu hörðum
deilum í þeim hreppum sem upprekstur eiga á Auðkúlu-
og Eyvindarstaðaheiði. Þær deilur leystust að lokum með
samningum Landsvirkjunar við bændur, þó langt í frá allir
væru sáttir við málalok, og nú hefur verið grafið mesta
neðanjarðarmannvirki á Islandi í landi Eiðsstaða í
Blöndudal. Þar er nú unnið við að steypa stöðvarhús hálft
þriðja hundrað metra undir yfirborði jarðar og nær
kílómeter inn í fjallinu. Þegar upp verður staðið og
virkjunin komin í endanlegt horf hefur á heiðum uppi litið
dagsins ljós þriðja stærsta stöðuvatn á íslandi, 56
ferkílómetrar að stærð. Jafnframt er Blönduvirkjun fyrsta
stórvirkjunin utan eldvirkra svæða á íslandi, en hinar allar
eru á vatnasvæði Tungnár/Þjórsár.
Samningurinn kveður á um upp-
græðslu þijú þúsund hektara lands
í stað þess sem tapast og viðhaldi
gróðurs þar. Þar af eru 2.400 hekt-
arar á Auðkúluheiði og 600 hektar-
ar á Eyvindarstaðarheiði. Tilraunir
með uppgræðslu voru fyrst gerðar
1981 og er nú búið að sá í 1250
hektara lands.
Þá er í samningnum ákvæði um
vegagerð á afréttinum, stækkun
gangnamannaskála og flutning
tveggja annarra vegna uppistöðu-
lónsins og uppsetningu girðinga.
Vegalagningu um heiðamar er nú
mikið til lokið, en samtals eru heiða-
vegimir um 180 kílómetrar að
lengd, austan og vestan Blöndu.
Þijár brýr hafa verið byggðar í
tengslum við vegalagninguna, brýr
yfir Ströngukvísl, Mælifellsá og
Hrafnbjargakvísl. Byggður hefur
verið gangnamannaskáli við
Ströngukvísl 250 fermetrar að
stærð, en eftir er að færa og endur-
byggja gangnamannaskála við
Galtará og Kolkukvísl. Þá hafa ver-
ið settar upp girðingar samtals um
Gangsetningu frestad
um þrjú ár
Upphaflega var gert ráð fyrir að
fyrsta vél Blönduvirkjunar af þremur
kæmist í gagnið á næsta ári, en
gangsetningu hefur tvisvar verið
frestað og nú er stefnt að því að
virkjunin hefji rafmagnsframleiðslu
vorið 1991. Á yfirborðinu er þess
lítt farið að gæta, því ekki verður
byijað á stíflugerð fyrr en á næsta
ári. Neðanjarðar hefur hins vegar
mikið verið unnið og nú er lokið
greftri jarðgangna og hvelfíngar,
þar sem stöðvarhúsið mun rísa.
Hvelfingin er 66 metra löng, 12,5
metra breið og 28 metra há. Hverfl-
amir verða þrír og geta framleitt
50 megavött hver. Vatnið er leitt til
þeirra frá yfírborðinu um 230 metra
Iöng þrýstigöng, sem eru 3,8 metrar
í þvermál. Önnur álíka löng göng,
kapla- og lyftugöng, liggja frá stöðv-
arhúsinu til stjómstöðvar og spennu-
virkis á Eiðsstaðabrúnum. Um þau
verður farið til daglegs eftirlits.
Hvoru tveggja þessi göng eru bomð
með borkrónu jafnri þvermáli
gangnanna, en ekki sprengd í bergið.
Frárennslisgöng virlq'unarinnar
eru 1.700 metra löng og opnast í
Gilsárgili. Þaðan er vatninu veitt um
800 metra langan frárennslisskurð
í farveg Blöndu. Auk framan-
greindra gangna liggja 800 metra
löng aðkomugöng úr Blöndudal að
stöðvarhússhvelfíngunni og fer öll
umferð um þau á byggingartíman-
um. Aðkomu- og frárennslisgöngin
eru sprengd í bergið.
Nálægt flórir áratugir eru liðnir
frá því fyrst hófust athuganir á
virkjun Blöndu og var þá hugmynd-
in sú að veita ánni niður í Vatnsdal
og virkja hana ásamt upptakakvísl-
um Vatnsdalsár. Árið 1949 gerðu
Pálmi Hannesson, rektor, og Sig-
urður Thoroddsen, verkfræðingur,
vettvangsathuganir á svæðinu
vegna þessa, en síðar var horfið frá
þessari hugmynd vegna náttúm-
vemdarsjónarmiða. Árið 1972 var
fyrst farið að huga að virkjun
Blöndu í eigin farvegi og núverandi
virkjunartilhögun leit dagsins ljós
1978, eftir samanburð við aðra
virkjunarkosti, sem þóttu óhag-
kvæmari.
Bætur vegna landtaps
Áður en framkvæmdir hófust
sumarið 1983 var gerður samning-
ur við bændur um bætur til þeirra
vegna beitilands, sem fæn undir
vatn vegna uppistöðulónsins.
60 kílómetrar að lengd, sem er inn-
an við helmingur þess sem þarf að
girða.
Hafist handa sumarið
1983
Sveinn Þorgrímsson er staðar-
verkfræðingur við Blönduvirkjun
og hefur verið það frá því fram-
kvæmdir hófust. Hann sagði að
framkvæmdir sumarið 1983 hefðu
einkum falist í vegalagningu, upp-
setningu vinnubúða og lagningu
rafmagns um svæðið. Árið eftir eða
í ágúst 1984 hefði verið gerður
fyrsti verksamningurinn í sambandi
við neðanjarðarvirkið og varðandi
fyrsta áfangann í botnrás í Blöndu-
gili við Reftjamarbungu, þar sem
Blanda verður stífluð.
Vinna hefur verið stöðugt í gangi
síðan og nú er lokið allri vinnu við
gröft jarðgangna og unnið við að
steypa upp stöðvarhúsið neðanjarð-
ar og fóðra vatnsrásina til þess með
stálplðtum. Því verki verður haldið
áfram í vetur, en næsta sumar verð-
ur byijað á jarðvegsstíflunni í
Blöndu, sem er 25 kflómetra frá
stöðvarhúsinu. Stíflan verður 800
metrar að lengd og 40 metra há
til að byija með, en ákvæði eru um
það S samningnum við bændur að
lónið verði ekki stækkað í fulla
stærð fyrr en þörf er fyrir það vegna
miðlunar rafmagns í landskerfinu.
Flatarmál uppistöðulónsins verður
þá 39 ferkflómetrar og miðlunar-
lými lónsins 220 gígalítrar. Við
fjögurra metra hækkun stíflunnar
stækkar lónið í 56 ferkílómetra og
miðlunarrýmið í 400 gígalítra. Sam-
tals fara um 900.000 rúmmetrar
af jarðefnum í stífluna og verða þau
tekin úr námum í næsta nágrenni,
rýstigöngin eða vatnsrásin nið-
r til stöðvarhússins. Þegar
orgunblaðsmenn voru á ferð í
rkjuninni var unnið við að
læða göngin með þunnu steypu-
igi til styrkingar, eins og gert
r f öllum göngum f virkjuninni.
okkur hundruð metrum neðar
ís stjórnstöð virkjunarinnar og
jennuvirki, en ekki þarf nema
rfáa menn til þess að reka virkj-
nina þegar hún er komin f
agnið.
ÍUL