Morgunblaðið - 11.10.1987, Blaðsíða 36

Maður agar þann sem maður elsk-
ar segir gamall málsháttur og vinur
er sá, er til vamms segir. Mér er
annt um þennan bæ okkar, þvi að
hér langar mig að framíðin, niðjar
okkar, búi vel. Ég á hér líka rætur,
sem ég vil skila óskertum til framtíð-
arinnar. Ég bý sjálfur í Tjamargötu
og það er ekki einber tilviljun. Þar
sem nú er sviðið í Tjamarbæ stóð
áður eitt af elstu húsum bæjarins,
Bmnnhús, reist upp úr 1830. Þar
fæddist hún móðir mín um aldamót-
iii, þar fæddist hún amma mín og
þar bjó hún langamma mín, hún
Maddama Guðbrandsen i Bmnn-
húsum, og saumaði hatta og danska
búninga á kaupstaðarlýðinn. Faðir
hennar var einnig Reykvikingur,
Sigurður Benediktsson vefari, og
hafði lært hjá þeim, sem ófu hjá
Skúla fógeta í Innréttingunum. Saga
þessa bæjar er því í æðum mínum
og vitnin em þau hús sem lifðu þessi
tvö hundmð ár, eftir að mennimir
gengu.
Nú, ég sagði þessa sögu hér áðan
líka af öðmm orsökum — það sakar
kannski ekki að geta þess að hún
er sönn, ég bar hana upp á þá báða,
Pétur heitinn og Svein Skorra, og
hvomgur vísaði henni frá. Mér þyk-
ir að visu ósennilegt, að ferðalangur-
inn okkar á skipinu, sem ég vík nú
að aftur, fari annað en lofsamlegum
orðum um Esjuna, en hins vegar
óttast ég, að hann gæti farið að
spyrja óþægilegra spuminga, þegar
í land er komið.
Hann gæti til dæmis sagt: Mikið
er fallegt útsýnið hér yfir Kollafjörð-
inn. Þið byggið náttúmlega hótelin
ykkar héma við Skúlagötuna og
Laugamesið. Ha, segjum við. Ha, jú,
Eimskip ætlar einmitt að fara að
byggja héma hótel. En allar hinar
lóðimar? Hvaða byggingar em
þetta? Ja, svona verksmiðjur og
geymsluport, og bílasölur, segjum
við flóttalega. Líka í Örfirisey. Já,
segjum við, einhvers staðar verða
nú olíutankamir að vera.
„Hvílík perla“ segir ferðalangur-
inn, þegar hann sér Tjömina. Þið
farið náttúmlega með hana eins og
sjáaldur auga ykkar. Ekki skerðið
þið af henni millimetra. Ja, segjum
við og ræskjum okkur, okkur vantar
ráðhús. Það gerir ekki svo mikið til
að setja það þama í norð-vestur-
homið, það em svo ljót hús þama á
bakvið í Tjamargötu tíu og þau
verða hvort eð er ekki rifín, því að
við íslendingar bijótum aldrei niður
steinhús, við höldum að þau eigi
skilið eilíft líf.“ „Ja, það verður þá
að vera lítið og fara lítið fyrir því,“
segir ferðalagnur. „Ja, það er þann-
ig, að okkur finnst viðeigandi að
hafa borgaralegan gosbmnn úti í
óspilltri náttúm tjamarinnar, svo að
við höfum bara ráðhúsið líka í gos-
bmnns stíl eða öllu heldur svona
eins og eilífan foss. Þið ætlið von-
andi ekki að raska fuglalífinu?" segir
maðurinn, og af því að hann er út-
lendingur, emm við kurteis við hann,
en hvem fjandann kemur honum
þetta allt við. „Það á ekki að byggja
fleiri brýr yfír tjömina, ef það er
það, sem þú átt við, þó að við þurf-
um auðvitað að koma fjölda bíla að
ráðhúsinu. Við gröfum bara bíla-
geymslu fyrir 300 bíla á þremur
hæðum ofan í lífríki tjamarinnar og
hver tekur eftir því?
„Mikið er gaman að þessum
mörgu mislitu bámjámshúsum ykk-
ar,“ segir maðurinn til að vera
jákvæður. „Þau hlýtur ykkur að vera
annt um. Og við, sem vomm svo
heppin að fá Buckminster Fuller í
heimsókn fyrir nokkmm ámm til að
segja okkur að bámjárn væri fallegt
og hann var svo heimsfrægur að við
meira að segja tókum mark á hon-
um, svömm kotroskin: „Já, við emm
löngu hætt að rífa þau öll. Einu sinni
ætluðum við til dæmis að rífa alla
Tjamargötulengjuna og Torfuna og
Gijótaþorpið — ja, núna rífum við
svona einn og einn Fjalakött á nokk-
urra mánaða fresti, þá ber minna á
tanntökunni."
„En finnst ykkur fallegt að blanda
svona saman ólíkum stíltegundum
frá ólíkum tímum? Hafíð þið ekkert
heyrt, að ýmsar aðrar þjóðir em' að
keppast um að halda gömlu byggða-
kjömunum sínum óskertum?"
Nú fykur í okkur, eins og við fylgj-
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. OKTÓBER 1987
Vísindalegar kannanir hafa leitt í \jós, að við erum sú þjóð, sem
ekki þolir að drekka bjór.
OKKAR NÁNASTA
Við skulum hugsa okkur að við
séum á skemmtisiglingu. Inn flóann
og inn sundin. Sennilega með er-
lendu skemmtiferðaskipi, en þó væri
það enn meira gaman, ef Éimskip
væri búið að koma sér upp nýju
flaggskipi, nýjum Gullfossi. Það er
sólbjart og heiðríkt, ofurlítið köld
birta, sem greypir inn línur og liti.
Esjan er blá og græn og skiptir stöð-
ugt litum og lögun, svona eins og
til að skemmta okkur og sunnan
fjarðar blasir við Reykjavík og hlær
við okkur. Hjá okkur stendur erlend-
ur ferðamaður og segir Reykjavík,
en skrítið nafn á svona heiðri borg.
Er það út af þessari gulu móður sem
dreifir sér þama frá Gufunesi, sem
nafnið er til komið? Nei, segjum við:
Það er búið að breiða yfir gufu-
reykinn, sem einu sinni var héma.
Hann er inni í húsunum og hitar þau
upp. Ákaflega ódýrt (og fömm þó í
laumi að rifja upp síðasta hitaveitu-
reikninginn, sem var nú reyndar
svona og svona). Svo lítur gesturinn
okkar aftur á Esjuna og lætur sjón-
ir líða um minni Mosfellsdals, um
Elliðaárvoginn, Rauðárvíkina, Kvos-
ina, vestur naustin og út á nes. Og
hann spyr, eins og ferðalangur, sem
siglir í fyrsta sinn inn til Genúu eða
Napólí: Þetta hlýtur að vera feg-
ursta borg í heimi.
Fyrir margt Iöngu var mér sögð
saga, sem var eitthvað á þessa leið:
Prófessor Sveinn Skorri Höskulds-
son, nú prófessor, þá námsmaður,
þurfti að fara til Kanada til að kanna
vem Gests skálds Pálssonar. Skorri
var orðinn fjölskyldufaðir og þurfti
að afla fjár með ýmsu móti, meðal
annars hafði hann verið vinsæll út-
varpsmaður á þessum ámm, og í
einu erindi þama varð honum það
á, að bera saman Esjuna og tignar-
ijöll norðlensk, Esjunni ekki til
framdráttar; vondir menn segja
beinlínis að hann hafi líkt Esjunni
við fjóshaug. Slíkt komast menn að
sjálfsögðu ekki upp með mótmæla-
laust og í velvakendum næstu daga
var honum heldur betur sendur tónn-
inn. — Svo kom það að Skorri þurfti
að ganga á fuud bankastjóra og slá
víxillán. Hann spyr, hver taki á
móti honum og fætsvar, að.það sé.
Pétur Benediktsson. Skorra fellur
óðar allur ketill í eld og sér sína
sæng uppreidda, Pétur var þó aldrei
nema af sjálfri Éngeyjarætt og þar-
með lögboðinn forsvarsmaður
Esjunnar. Trúlegt hann hafi hugsað
sem svo inn á mottuna til bankastjór-
ans: Þar fór það.
Sveinn Skorri stynur nú upp er-
indinu, en Pétur horfir á komumann
nokkuð lengi þegjandi og segir svo:
„Vomð það ekki þér, sem töluðuð
um Esjuna?“ Skorri gat ekki nema
gengist við því. „Og hvað vilduð þér
fá mikið?" Sveinn Skorri endurtók.
„Mikið er gaman að þessum
mörgu mislitu bárujárnshúsum
ykkar,“ segir maðurinn til að
verajákvæður.
upphæðina: „200 þúsund krónur."
„Og hvað haldið þér að þér getið
verið lengi í burtu héðan fyrir það
fé?“ spurði Pétur. Skorri nefndi tvö
ár. „Já, viljið þér þá ekki fá fjögur
hundmð?" sagði Pétur Benedikts-
son.
Því segi ég þessa sögu hér, að
þeir sem vorri borg ráða em stund-
um einkennilega hvumpnir og
viðkvæmir fyrir því, þegar ólíkar
skoðanir koma fram um skipulag
Reykjavíkur og umhverfísmál. En
það hlýtur að vera einn homsteinn
lýðræðis, að fólk fái a,ð .tjá sig um
sitt nánasta umhverfí; að lýsa því
hvað manni líður vel og af hveiju,
og ef ekki, þá af hveiju manni líður
ekki vel. Alkunn er tryggð bóndans
við jörð sína og hafa verið sagðar
af því margar og hugnæmar sögur.
Þó mun það fátítt, að einn og einn
klettur í fjallahringnum hans eða
hólar og stapar við túnfótinn hafí
verið afnumdir, vegna þess að þar
þurfi að koma eitthvað annað og
nýrra og fínna og meira í tísku, eða
arðbærara, til dæmis sölutum við
hlið hraundranga í Öxnadal, eða
misliturgosbmnnur í Þingvallavatn.
UMHVERFI
eftír Svein Einarsson