Morgunblaðið - 11.10.1987, Blaðsíða 40
40
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. OKTÓBER 1987
Landhelgisgæslunnar hefur þegar
sannað gildi sitt sem fjölhæft björg-
unartæki og bjargað mörgum
mannslífum. Hún hefur veitt sjó-
mönnum og einangruðum byggðum
landsins aukið öryggi sem erfitt er
að meta til fulls. Menn mega þó
ekki gleyma sér í sjálfshóli, það er
hægt að gera betur. Af fenginni
þessari reynslu er ekki hægt að líta
fram hjá því að TF-SIF eru tak-
mörk sett og má þar helst nefna
flugdrægi, burðargetu og að veður-
skilyrði hér við land hamla oft
notkun. ísing fremur en veðurhæð
hindrar því miður oft að hægt sé
að fara stystu leið, sem stórlega
getur lengt þann tíma sem björg-
unaraðgerð tekur eða jafnvel útilok-
að að hægt sé að veita aðstoð. Það
er því tímabært að líta í kringum
sig eftir stærri og öflugri þyrlu sem
tekið getur fleiri farþega og er búin
afísingartækjum. Slík tæki eru dýr,
en það er líka dýrt að vera fátækur
þegar mannslíf eru annarsvegar.
Höfundar hafa unnið með áhöfn
Gæsluþyrlunnar.
Þyrluþjónusta Gæslunnar hefur
bjargað mörgum mannslífum
Allar töflurnar miðast við skiptingu á 117 útköllum.
reynsluna sýna að þyrluflug væri
of áhættusamt og töldu rétt að
nýta þá þjónustu sem vamarliðið
gæti veitt í stað þess að hefja slíkan
rekstur aftur. Aðrir töldu þó að til-
tölulega stórt og dreifbýlt land sem
byggir afkomu sína að miklu leyti
á sjósókn gæti með engu móti ver-
ið án þess að eiga björgunarþyrlu.
Það varð úr sumarið 1984 að
fest voru kaup á þyrlu af gerðinni
Aerospatiale Dauphin II og í fýrstu
var notast við leiguþyrlu sömu gerð-
ar, en sumarið 1985 kom sú þyrla
til landsins sem hefur verið notuð
síðan. Hlaut hún nafnið TF-SIF.
Fljótlega eftir að nýja þyrlan kom
fóru læknar af Borgarspítalanum
um, sem gaf fullkomna hjartarafsjá
sem reynst hefur ómetanlegt hjálp-
artæki í flestum sjúkraflutningum.
Enn skortir þó talsvert á að búnað-
ur sé fullnægjandi en með áfram-
haldandi velvilja og áhuga ýmissa
samtaka ætti að vera hægt að ráða
bót á því.
Þyrlan er að jafnaði staðsett á
Reykjavíkurflugvelli. Hjálparbeiðni
þarf að berast stjómstöð Land-
helgisgæslu íslands, sem kallar út
alla áhöfnina samtímis. Viðbragðs-
tími hefur að jafnaði verið 15—20
mínútur að degi til en 30—40 mínút-
ur utan dagvinnutíma. Tíminn sem
fer í undirbúning þyrlunnar fyrir
flug er notaður til mats á mikil-
eftir læknana Axel F.
Sigurðsson, Friðrik
Sigurbergsson og
Ragnar Bjarnason
Eftir hið hörmulega slys er TF-
RÁN fórst í Jökulfjörðum 8.
nóvember 1983 og með henni 4
menn fór af stað mikil umræða um
þyrlunotkun á íslandi og sýndist
þar sitt hveijum. Margir töldu
unni við flestar aðstæður á sjó og
landi. Markmið vaktarinnar er að
koma lækni eins fljótt og auðið er
til bráðaveikra og slasaðra svo unnt
sé að hefja sérhæfða meðferð sem
fýrst og tryggja skjótan og öruggan
flutning. Sérhæfður útbúnaður
læknis var í byrjun í lágmarki, en
hefur smám saman vaxið að magni
og gæðum, mest fyrir velvilja
ýmissa aðila og ber þar hæst höfð-
inglegt framtak Skipstjórnar-
mannafélagsins Vísis á Suðurnesj-
vaktin samtals 117 útköllum. í 91
tilfelli var um slys að ræða og í 26
tilfellum veikindi, en nánari flokkun
á eðli útkalla sést á mynd 1. í 6
tilvikum var þyrlan ekki nothæf
vegna veðurs eða fjarlægðar og 14
sinnum var hætt við flug að ákvörð-
un læknis.
í hveiju tilviki var lagt mat á
gagnsemi þyrlunnar annars vegar
og mikilvægi læknis sem áhafnar-
meðlims hins vegar. Eins og sést á
mynd 2 var þyrla talin nauðsynleg
í 44 tilvikum og var þá oft eini
mögulegi kosturinn vegna veðurs
eða annarra aðstæðna. Þyrlan var
talin besti kosturinn í 23 tilvikum
að auki og er þá átt við að hugsan-
lega hafi verið hægt að notast við
önnur flutningstæki, en öryggi
sjúklings best borgið með komu
þyrlu og læknis. Þyrlan var talin
gagnleg en ekki nauðsynleg í 23
tilfellum, en óþörf eða ónothæf í
27 tilvikum. Á sama hátt var lagt
mat á gagnsemi læknis sem áhafn-
armeðlims (mynd 3). Tilvist læknis
var nauðsynleg í 13 tilfellum og er
þá átt við að læknishjálp hafí kom-
ið í veg fýrir örkuml eða dauða.
Læknishjálp var talin þýðingarmikil
í 50 tilvikum og var þar um að
ræða tilfelli þar sem návist læknis
veitti öryggi við greiningu, meðferð
og flutning sjúklings. Gagnsemi
læknis var talin lítil í 19 tilfellum,
en óviss í 35 tilfellum þegar ekki
var hægt að komast til sjúklings
vegna ytri aðstæðna eða þegar
sjúklingur var látinn áður en þyrlan
kom á staðinn.
Af framansögðu er Ijóst að þyrla
Kirkjuþing:
Hlefnt útkolls.
Vrtdndl óíjo
Vrtdndi ð landi
ðnntr slut
Slgsósjó
Umftr&irslys
Flugsius
Mynd 1
40 50
FjöUiútktlU.
Skorað á fólk að gefa
bömum ekki stríðsleikföng
að fara í eitt og eitt sjúkraflug, en
þann 1. febrúar 1986 hófust skipu-
lagðar vaktir lækná við þyrluna,
sem hafa staðið samfellt síðan.
Smám saman varð samvinna lækna
og annrra áhafnarmeðlima meiri
og læknar hófu þátttöku í skipu-
lögðum björgunaræfíngum þyrl-
unnar. Gott skipulag og góður
starfsandi var lykillinn að því að
hlutimir gengu upp.
Hveiju sinni starfa við þyrluvakt-
ina 5—6 reyndir læknar og hlýtur
hver þeirra ákveðna grunnþjálfun
þar sem t.d. er lögð áhersla á að
hann verði fær um að stíga úr þyrl-
vægi aðstoðar svo og á ýmsum
aðstæðum, svo sem veðurhorfum.
Náið samstarf hefur verið við Borg-
arspítalann, en þar er þyrlupallur
með greiðri leið að slysadeild. Ný-
lega var einnig tekinn í notkun
þyrlupallur við Fjórðungssjúkrahús-
ið á Akureyri, sem án efa á eftir
að koma að góðum notum.
Á síðasta haustþingi Læknafé-
lags íslands flutti Arnaldur Val-
garðsson læknir athyglisvert erindi
um gagnsemi þessarar starfsemi
frá upphafi.
Þar kom fram að frá 1. febrúar
1986 til 31. ágúst 1987 sinnti þyrlu-
MEÐAL mála sem mesta um-
ræðu fengu á Kirkjuþingi á
föstudag voru tillögur um
stríðsleikföng til gjafa, um stofn-
un stöðu tónlistarstjóra við
Skálholtskirkju og um kristin-
fræðikennslu í grunnskólum og
starfsréttindi guðfræðinga.
Hvað varðar kristinfræðikennsluna,
þá hefur það áður komið fram, að
guðfræðingar eru ekki á eitt sáttir
við að vera kallaðir leiðbeinendur
er þeir sjá um kristinfræðikennslu
í skólum, á sama tíma og þeir telj-
ast fullgildir til að sjá um að
uppfræða söfnuðinn. í greinargerð
með tillögunni segir að hún sé bor-
in fram með fullri virðingu fyrir
baráttu kennara fyrir vemdun á
starfsheiti sínu, en um leið er á það
bent hvort ekki sé hægt að sam-
ræma þetta lögum um lögvemdun
á starfsheiti og starfsréttindum
gmnnskólakennara, framhalds-
skólakennara og skólastjóra. I
öðmm kafla laganna, 4. gr., er
getið á um að kennarar skuli hafa
lokið við ákveðinn einingaij'ölda í
uppeldisfræðum. Einnig að þeir sem
lokið hafa B.A.-prófi, B.S.-prófí e_ða
cand.mag.-prófi frá Háskóla ís-
lands eða öðmm jafngildum próf-
um, ásamt námi í uppeldis- og
kennslufræði, geti verið ráðnir
kennarar. Flutningsmaður tillög-
unnar á þinginu sagði að „guð-
fræðinámið mætti túlka þannig að
þeijn sé heimilt að stunda kennslu".
I þessari tillögu var einnig rætt
um kristinfræðikennsluna almennt,
en samkvæmt auglýsingu er birtist
í Stjómartíðindum 1984, skal hún
vera 7-8 tímar alls á viku á 1.- 6.
ári og 3-4 stundir á 7. - 9. ári gmnn-
skóla. Taldi flutningsmaður þetta
vera fullnægjandi ef eftir þessu
væri farið, en þar sem kristinfræðin
væri víða felld inn í samfélagsgrein-
ar væri hætta á að hallað á kristin-
færðina.
Tillagan um stríðsleikföng til
gjafa, þar sem skorað er á „for-
eldra og alla þá er kaupa gjafir
fyrir börn, að gefa ekki stríðsleik-
föng“, hlaut mjög jákvæðar og
góðar undirtektir. Margrét K. Jóns-
dóttir benti líka á að mörg kvenfé-
lög hefðu veitt málinu brautar-
gengi.
Þriðja málið sem fjallað var um
í gær og hlaut mikla umræðu, var
tillaga um að stofnuð verði staða
tónlistarstjóra við Skálholtsskóla.
Öflugt tónlistarlíf er fyrir í Skál-
holti og má í því sambandi nefna
árleg organista- og kóranámskeið
söngmálastjóra þjóðkiijunnar,
„Söngdaga" og Sumartónleika í
Skálholtskirkju. Sumartónleikamir
hafa verið í umsjá Helgu Ingólfs-
dóttur, semballeikara, en hún hefur
starfað mjög til eflingar tónlistarlífí
staðarins.
Önnur umræða um Siðfræði-
stofnun Háskóla íslands og Þjóð-
kirkjunnar fór einnig fram.
Umræðunni var ekki lokið seinni
partinn í gær, en búist var við að
tillagan yrði samþykkt. Öðmm
málum var frestað.
Valkostur hefur innflutn-
ing' á óáfengrim vínum
FYRIRTÆKIÐ Valkostur sf. hef-
ur hafið innflutning á óáfengum
vínum. Fyrst um sinn verður lögð
áhersla á að kynna vín frá Keller
í Vestur-Þýskalandi og er stefnt
að þvi að veitingahús og mat-
vöruverslanir um allt land geti
boðið viðskiptavinum sínum upp
á óáfeng vín.
í fréttatilkynningu frá Valkosti
sf. segir að vinsældir óáfengra vína
hafi aukist verulega í nágranna-
löndum okkar undanfarin ár og það
sama eigi sér nú stað hérlendis.
Margir sem kjósi að neyta ekki
áfengis vilji samt geta haft á borð-
um sínum önnur drykkjarföng en
hversdagslega. Óáfeng vín henti vel
til matargerðar, þar sem þau séu
ódýrari en áfeng vín og innihaldi
mun færri hitaeiningar en áfengi.