Morgunblaðið - 11.10.1987, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. OKTÓBER 1987
B 3
•ílk.
Ragnheiður
Tryggva-
dóttir,
leikkona
Leikritið um Kaj Munk aftur í Hallgrimskirkju
Það var ólýsanleg
tilfinning að
leika
í kirkju Kaj Munb
-segir Ragnheiður Tryggvadóttir, leikkona, um heimsókn leikhópsins
til Vedersö á Jótlandi í sumar
Leikhúsið í kirkjunni hefur
nú hafið sýningar að nýju
á „Leikritinu um Kaj
Munk“ í Hallgrímskirkju. Sem
kunnugt er var leikritið frum-
sýnt á dánardægri Munks, 4.
janúar síðastliðinn og var sýnt
um 40 sinnum á síðasta leikári.
Auk þess fór leikhópurinn í
leikferð til Danmerkur og
Svíþjóðar í sumar og sýndi
verkið tvisvar í Vartovkirkju í
Kaupmannahöfn, einu sinni í
Malmö og um það ieiti sem þau
voru að leggja upp í leikferðina
fengu þau boð um að koma til
Vedersö á Jótlandi, þar sem
Kaj Munk bjó og starfaði. Þar
var leikritið sýnt einu sinni i
kirkju hans og voru það ætt-
ingjar Kaj Munks og sóknar-
nefnd kirkju hans sem buðu
hópnum til Vedersö.
Eins og í fyrra verður Leikri-
tið um Kaj Munk nú sýnt í
kapellu Hallgrímskirkju á
sunnudagseftirmiðdögum,
klukkan 16.00 og á mánudags-
kvöldum, klukkan 20.30.
í tilefni af frumsýningunni í
janúar bauð leikhópurinn ekkju
Kaj Munks, Lísu, og syni henn-
ar Arne til íslands og þekktust
þau það boð. í leikritinu er það
Ragnheiður Tryggvadóttir,
leikkona, sem fer með hlutverk
Lísu og spurði ég hana hvernig
það hefði verið að hitta lifandi
þá manneskju sem hún var að
leika.
„Heist vildi ég ekki hitta hana
fyrir sýningu. Hún kom upp í
kirkju daginn fyrir frumsýningu,
strax eftir að hún kom til landsins
og ég faldi mig frammi í eldhúsi,
því ég vissi ekki hvað ég ætti að
segja við þessa konu. Ég vissi að
mér yrði stillt upp fyrir framan
hana og sagt: „Lísa, gjörðusvo-
vel, hér er Lísa.“ En svo bað hún
um að fá að hitta mig, svo það
varð ekki undan því vikist. En sem
betur fer hefur henni sennilega
liðið jafnilla og mér, þannig að
við bara föðmuðumst. Sögðum
ekki eitt einasta orð. Hún bara
tók utan um mig og faðmaði mig
og mér fannst einhvemveginn að
það sem ég hefði við þessa konu
að segja, myndi ég segja á sviðinu.
Maður segir ekki við mann-
eskju, „svona og svona upplifi ég
þínar tilfinningar." Ef maður
heldur að maður sé að gera það
í einhverri alvöru, þá er það spum-
ing um hvemig áhorfandinn
skynjar hvað maður er að upplifa.
Það þýðir ekkert að segja það við
fólk í orðum.
Nú, það mætti kannski halda,
að eftir að hafa hitt hana, væri
það versta búið. En það er í raun-
inni ekki hægt að lýsa tilfinning-
unni sem heltók mig á frumsýn-
ingu, með hana sitjandi á fremsta
bekk. Það var ekki bara venjuleg-
ur frumsýningarskjálfti, með
titringi í hnjáliðunum, heldur
beinlínis nötmðu í mér innyfling
og ég vissi, eins og Herra Sigur-
bjöm Einarsson reyndar sagði við
mig á eftir, að það var ekki bara
spuming um hvað frú Lísu finnd-
ist, heldur vegna þess að hún var
þama viðstödd myndu allir fylgj-
ast með hveiju augnatilliti, hverri
tilfinningu sem ég gæfí frá mér
og spyija sjálfan sig, „finnst Lísu
þetta rétt?" Hafí mér einhvem
tímann, sem leikara, fundist ég
standa berstrípuð frammi fyrir
áhorfendum, þá var það þama.
Það var líka ólýsanleg tilfínning
að leika í sóknarkirkju Kaj Munks,
að ættingjum hans og fjölmörgum
gömlum vinum og samstarfs-
mönnum viðstöddum. En þar vom
kannski aðrir en ég sem upplifðu
þessa tilfinningu sem ég hafði
fundið fyrir hér heima í Hallgrí-
mskirkju. Á sjálfrí sýningunni
fannst mér skipta svo miklu mkáli
að hið sterka samband Kaj Munks
við konu sína, og sú ást sem á
milli þeirra hefur verið, miðlaðist
yfir til ættingja og sóknarbama,
því mér fannst skipta máli að fólk
skynjaði harmleik þssarar konu,
sem innan við þrítugt missti mann
sinn frá fimm bömum. Þar af var
eitt vangefið."
Ragnheiður útskrifaðist úr
Leiklistarskóla íslands vorið
1982. Veturinn þar á eftir var
hún á samningi hjá Leikfélagi
Akureyrar þar sem hún lék
Aldinblóð í „Atómstöðinni,"
Móðurina í barnaleikritinu
„Siggi var úti,“ hóruna Gabý í
„Bréfberanum frá Arl“ og Rósu
í „Spékoppum."
„Næsta vetur þar á eftir,
1983—84, varð ég fyrir þeirri
óskemmtilegu reynslu," segir
Ragnheiður, „að æfa mitt stærsta
hlutverk fram að þeim tíma, Dísu
í „Galdra—Lofti," einnig á Akur-
eyri, en frumsýningin varð aldrei,
vegna þess að sýningin komst
ekki í húsið fyrir „My fair lady.“
Þann sama vetur lék ég Dúllu í
„Súkkulaði handa Silju," sem var
sýnt í Sjallanum.
Haustið 1984 flyt ég alfarin
suður og leik í „Dagbók Önnu
Frank“ hjá Leikfélagi Reykjavfk-
ur og verð fyrir því „ó—happi"
sem stundum vill henda ungar
leikkonur, að verða bamshafandi.
Og því olli einn leikarinn í sýning-
unni. Má segja að ýmsum brögð-
um sé beitt til að bola fólki út af
vinnumarkaðnum," segir Ragn-
heiður kímin.
„Ég hætti að leika um vorið,
komin sjö mánuði á leið og í fyrsta
skipti síðan ég útskrifaðist sá ég
fyrir mér að bið gæti orðið á því
að ég kæmist á svið aftur. Sem
dæmi um þann ótta sem hijáir
ungar leikkonur um að þær „detti
út af atvinnumarkaðnum," tók ég
að mér hlutverk hjá Alþýðuleik-
húsinu frá baminu minu tveggja
mánaða gömlu. Setti drenginn á
vergang og missti mjólkina. En
ekki þorði maður að segja nei.
Síðan hef ég eingöngu unnið með
frjálsum leikhópum.“
Er ekki erfitt að vinna með
frjálsum leikhópum til lengdar?
„Það að vera leikari sem ekki
hefur samning við þessi þijú at-
vinnuleikhús í landinu, getur þýtt
það að maður þurfi að velja á
milli þess að fá sér vinnu við eitt-
hvað allt annað en leiklist, ellegar
að nýta starfskrafta sína til
fijálsrar leikstarfsemi. Það þýðir,
í fyrsta lagi, að það er mjög hæp-
ið að þú fáir mannsæmandi laun,
og í öðru lagi, býrðu við það óör-
yggi að það er ekki einu sinni
víst að af sýningu geti orðið vegna
húsnæðisleysis.
Það, að vita aldrei fyrirfram
hvort von er á launum fyrir vinn-
una, hefur auðvitað í för með sér
fyrir leikarann, að hann vinnur
hlutastörf hér og þar um bæinn,
er á sífelldum hlaupum og oft
spuming um hvort hæfíleikar við-
komandi fá notið sín þegar hann
æfir og leikur undir þessari stöð-
ugu pressu."
En þú ert þó enn einu sinni
byijuð að æfa með frjálsum
leikhóp.
„Já, vinnuheitið á því er „Farðu
ekki...“ eftir norska höfundinn
Margaret Johansen og leikstjóri
er Ásdís Skúladóttir. Það er gott
dæmi um það sem ég sagði hér
áðan um húsnæði, því við æfum
nú á Galdraloftinu og um tíma
stóð til að sýna í myndlistarsal
Hlaðvarpans, einnig höfum við
velt fyrir okkur kjallara Hlaðvarp-
ans, en þetta er enn allt í óvissu."
Ér hlutverk þitt þar eitthvað
líkt Lísu í Leikritinu um Kaj
Munk?
„Nei. Leikritið sem hlotið hefur
vinnuheitið „Farðu ekki...“ fjallar
um Andrés og Maríu sem elskast
ofurheitt, en einhverra hluta
vegna kemur það vandamál upp
í sambandi þeirra að Andrés beit-
ir Maríu ofbeldi. En Andrés er
ekki bara karlpungur sem lemur
konuna sína af illmennsku og
María er ekki „hallærisleg lumma
sem á skilið að vera lamin. “ Mun-
urinn á Lísu og Maríu er kannski
helst sá, að María hefur lágt
sjálfsmat og á erfitt með að ráða
fram úr þeim vandamálum sem
upp koma. Þar sem Lísa, aftur á
móti, bognar en brotnar aldrei.
Annars er kannski ekki ástæða
til að fara mikið út í þessa sálma,
þar sem æfingar eru nýhafnar og
frumsýning ekki fyrirhuguð fyrr
en um miðjan janúar."
En fyrir utan þessa frjálsu
leikhópa, er þá ekki algengt að
ungir leikarar séu um allt land
að leikstýra?
„Jú, það er mjög algengt. Sjálf
hef ég sett upp hjá Litla leik-
félaginu í Garði, Fjölbrautaskól-

„Ragnheiður í hlutverki Lísu og Arnar Jónsson í hlutverki
Kaj Munks í samnefndu leikriti
anum í Breiðholti og í fyrra setti
ég upp „Svört sólskin" hjá Leik-
félagi Kópavogs. Þá sýningu er
fyrirhugað að endurvinna og opna
með nýuppgert Félagsheimili
Kópavogs um miðjan febrúar.
Ætlunin var að æfa upp sýning-
una í október og opnunin átti að
fara fram um næstu mánaðarmót.
Einhverra hluta vegna varð að
fresta opnuninni og kemur þar
enn og aftur fjárhagslegt óöryggi
þeirra sem starfa á hinum fijálsa
markaði. Þessi frestun getur haft
í för með sér 100.000 króna tekj-
utap fyrir mig. Ég var búin að
taka þennan tíma frá og hef neit-
að öðrum verkefnum sem hefðu
gefið mér sambærilegar tekjur."
Hefur þú þá meiri áhuga á
að leikstýra en að leika?
„Nei. Ég er menntaður leikari
og hef auðvitað alltaf ætlað mér
að starfa sem slíkur. Þrátt fyrir
að það er óskaplega gaman að
leikstýra, held ég það sé fyrst og
fremst af illri nauðsyn sem ungir
leikarar leggja það á sig að dvelja,

jafnvel vikum saman, úti á landi.
Menn kasta ekki svo auðveldlega
frá sér fjögurra ára leiklistar-
menntun og fara að skúra gólf
eða eitthvað.
Auðvitað vill maður vera í
tengslum við leiklist og leikstjóm
er í sjálfu sér mjög skapandi
starf, þó svo að á annan hátt sé.
Það getur svo auðvitað alltaf gerst
að þegar maður er einu sinni byij-
aður að leikstýra og tækifærin til
að leika eru kannski færri en
maður vonaði, þá taki maður þá
ákvörðun að þroska betur með sér
hæfileikann til leikstjómar. Kom-
ist jafnvel að því að hæfileikar
manns njóti sín betur þar en í
einu leikhlutverki á tveggja ára
fresti.
En þetta er auðvitað spuming
sem hver og einn leikari sem legg-
ur leikstjóm fyrir sig, verður að
gera upp við sig sjálfur. Hvað
sjálfa mig varðar held ég þó að
leikarinn sé og verði ofan á í
framtíðinni."
Viðtal/Súsanna Svavarsdóttir