Morgunblaðið - 25.10.1987, Blaðsíða 40

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. OKTÓBER 1987
40
--
ÞINGBRÉF
STEFÁN FRIÐBJARNARSON
Bjórbann til lykta leitt?
Gamalt deilumál
á nýju þingi
Þjóðaratkvæðagreiðsla er ekki á
hveijum degi hér á landi. Fyrir tæpum
áttatíu árum (1908) gengu Islendingar
til þjóðaratkvæðagreiðsiu um mál, sem
enn setur mark sitt á almenna umræðu
i landinu. Þeir vóru ekki á eitt sáttir
þá, frekar en fyrri daginn — eða þann
síðari. 4.900 sögðu já, 3.218 nei. Meiri-
hlutinn þá lýsti sig samþykkan aðflutn-
ingsbanni á áfengi, sem kom til
framkvæmda 1912. Eftir 1914 var siðan
innflutningur, framleiðsla og sala
áfengis löghðnnuð hér á landi.
Þetta bann var siðar afnumið að
nndangenginni nýrri þjóðaratkvæða-
greiðslu 1933. 15.884 kjósendur vildu
afnema bannið, 11.624 halda þvi.
Áfengisbannið var afnumið með lögum
1935, það er að segja gagnvart öllum
tegundum alkóhóls nema þeirri veik-
ustu, bjórnum. Bjórbannið, sem íslend-
ingar hafa þráttað um í marga áratugi,
er eftirhreytur frá áfengisbanninu
Meðfylgjandi mynd er frá bjórborginni Mtinchen i V-Þýzkalandi.
1912.
Nú hefur verið boðað frumvarp á
Alþingi til að fella þessar eftirhreytur
úr gildi. Það hefur oft verið áður gert.
Likur standa til að frumvarp af þessu
tagi hafi betri byr á Alþingi nú en áður.
I
Lög um áfengisbann vóru samþykkt á
Alþingi 1909, að undangenginni þjóðarat-
kvæðagreiðslu árið áður, sem fýrr segir.
Aðflutningsbann kom til framkvæmda
1912, en sala vínbirgða í landinu var leyfð
til ársloka 1914. Frá og með fyrri heims-
styijöld var ísland síðan áfengislaust land
um árabil, ef horft er fram hjá smygli,
bruggi („landa") og „læknabrennivíni",
sem svo var nefnt.
Árið 1921 kunngerði spánska ríkis-
stjómin að saltfisksamningum við íslend-
inga yrði sagt upp og settur innflutnings-
tollur á þessa mikilvægu útflutningsafurð
okkar, ef íslendingar leyfðu ekki innflutn-
ing Spánarvína. íslenzk stjómvöld sáu
þann kost vænstan í stöðunni að veita
undanþágu frá bannlögunum til innflutn-
ings léttra vína (með allt að 21% vínanda).
Á gmnni Jjessarar undanþágu var síðan
stofnsett Áfengisverzlun ríkisins, sem enn
hefur einkarétt til innflutnings, fram-
leiðslu og sölu áfengis í landinu.
Árið 1933 er gengið til þjóðaratkvæða-
greiðslu um það, hvort afnema skuli
áfengisbannið. Afnám bannsins hlaut
meirihluta atkvæða og Alþingi samþykkti
lög þar um 1933, sem gengu í gildi árið
eftir.
Afnám áfengisbannsins náði hins vegar
ekki til veikustu tegundarinnar, bjórsins,
sem verið hefur bannvara í landinu frá
því áfengisbannið var lögfest snemma á
öldinni — með nokkrum undanþágum;
ferðamenn, farmenn og flugliðar. Efni til
bjórgerðar fæst hinsvegar keypt. Og sögur
ganga um svartan markað.
II
Nokkrar tilraunir hafa verið gerðar til
þess í tímans rás á Alþingi að hnekkja
bjórbanninu. Þær hafa mistekist til þessa.
Síðast var mælt fyrir bjórfrumvarpi í nóv-
ember 1984. Það gerði Jón Baldvin
Hannibalsson, núverandi ijármálaráðherra
og formaður Alþýðuflokksins. Meðflutn-
ingsmenn hans vóru: Ellert B. Schram,
Guðmundur Einarsson, Guðrún Helgadótt-
ir og Friðrik Sophusson.
Fyrsti flutningsmaður sagði tilganginn
með frumvarpinu fjórþættann: 1) að draga
úr neyzlu sterkari dryklq'a, 2) að breyta
drykkjusiðum til hins betra, 3) að afla
ríkissjóði tekna og 4) að styrkja sam-
keppnistöðu innlendra iðngreina (öl og
gosdrykkir).
Hann sagði framleiðslu og neyzlu bjórs
eiga sér stað meðal allflestra þjóða heims.
Flest mælti og með því að svo yrði einnig
hér, samanber tilgreind markmið frum-
varpsins. Landsmenn ættu og að standa
jafnir gagnvart lögum, en farmenn, flug-
liðar og ferðamenn hefðu rétt umfram
aðra þegar sterkur bjór ætti í hlut. Ekki
mætti heldur horfa fram hjá neyzluvenjum
erlendra ferðamanna, en ferðamannaiðn-
aður væri vaxandi í landinu.
Hann benti og á meintan tvískinnung
varðandi þetta mál. Leyfð væri sala bjór-
efna, sem opnuðu leið fyrir heimabruggað-
an bjór. Sala bjórlíkis (sem þá setti svip
á öldurhús) væri viðblasandi staðreynd.
Veikustu tegundir áfengis, sem væru á
boðstólum hjá ÁTVR, væru um eða undir
9% af vínanda að rúmmáli, svo mjótt væri
á styrkleikamunum við bjórinn.
Loks vitnaði ræðumaður til skoðana-
kannana sem sýndu þann „afdráttarlausa
meirihlutavilja þjóðarinnar að láta af
hræsni og skinhelgi í þessu máli og viður-
kenna staðreyndir með því að samþykkja
[bjór]frumvarpið“.
III
Steingrímur J. Sigfússon, þingmaður
af Norðurlandi eystra, viðraði síðan mót-
rök gegn bjómum. Hann hélt því meðal
annars fram að bjórinn myndi ekki draga
úr drykkju sterkari tegunda heldur verða
hrein viðbót við núverandi áfengisneyzlu
þjóðarinnar.
Aukin áfengisneyzla myndi sfðan þýða
vöxt þeirra vandamála, sem áfengi fylgdu,
og leiða til aukins kostnaðar í heilbrigðis-
og félagsþjónustu.
Ræðumaður kvaðst þó fús til hugleiða,
hvort leyfa skuli bjórsölu hér á landi, ef
jafnframt yrði beitt „öðrum takmörkunum
sem gengju í gildi og draga myndu að
sama skapi úr neyzlu sterkra drykkja. Ég
er þeirrar skoðunar", sagði Steingrímur,
„að ölneyzla sem slík, ef um áfengis-
neyslu er að ræða á annað borð, geti verið
betri en neyzla t.d. sterkra brenndra
drykkja".
Helztu gagnrök andmælenda bjórs hafa
byggst á ótta manna við það að bjór kunni
að leiða til meiri unglinga- og/eða vinnu-
staðadrykkju en nú viðgengst.
IV
Engin leið er að fullyrða hér og nú
hvort bjórbannið verður brotið á bak aftur
á þessu þingi, góðri hálfri öld eftir að
áfengisbannið var afnumið með lögum
(1935). Fjórir þingmenn (Jón Magnússon,
Geir H. Haarde, Guðrún Helgadóttir og
Ingi Bjöm Albertsson) hafa þegar lagt
fram frumvarp (42. mál þessa þings), sem
heimilar innflutning, framleiðslu og sölu
bjórs. Gildistaka laganna, ef frumvarpið
verður samþykkt, miðast við 1. október
1988. Líkur standa til þess að bjórinn
hafí meira fylgi á þingi en áður. Og skoð-
anakannanir, sem ganga til einnar áttar,
kunna að hafa áhrif á afstöðu þingmanna.
Verði niðurstaðan hinsvegar sú, sem
áður, að bjórbannið haldi velli, er við
hæfl að Alþingi afnemi sérréttindi ákveð-
inna starfsstétta og ferðamanna til
bjórkaupa. Meginreglan er sú að þegnam-
ir eigi að vera jafnir fyrir landslögum.
Um það ættu menn að geta orðið sam-
mála, bæði innan þings og utan; jafnvel
þeir, sem standa á öndinni ár síð í stanz-
lausu sjálfboðaliðastarfi við „að hafa vit
fyrir náunganum".
V
Rétt þykir að enda þennan pistil á loka-
orðum í greinargerð hins nýja bjórfrum-
varps:
„Frá árinu 1951 til ársins 1981 jókst
heildameyzla áfengis á íslandi úr 1,4
lítrum af hreinu áfengi á íbúa í 3,2 lítra.
Þrátt fyrir þessa aukningu neyta íslend-
ingar minnst áfengis allra Evrópuþjóða.
Neyzla á áfengistegundum hefur einnig
breytzt á undanfömum árum. Þannig hef-
ur sala á sterku áfengi hlutfallslega
minnkað frá 1974.
Þrátt fyrir mjög litla heildameyzlu
áfengis miðað við aðrar þjóðir hefur kom-
ið í ljós að misnotkun áfengis og drykkju-
sýki er hér með því hæsta sem þekkist í
veröldinni. Ástæðumar fyrir þessu eru
margvíslegar, en vafalaust eiga slæmar
diykkjuvenjur okkar, mikil neyzla sterks
áfengis, skortur á samræmdri áfengis-
stefnu og skortur á fræðslu, sérstaklega
ungs fólks, um áfengi og skaðsemi þess,
mikinn þátt í því slæma ástandi sem hér
ríkir í þessum efnum. Það er því full
ástæða til að freista þess að bæta ástand-
ið í þessum málum með aukinni fræðslu,
samræmdri stefnu í áfengismálum. sem
m.a þyrfti að fela það í sér að sveigja
drykkjuvenjumar frá sterku drykkjunum
að neyzlu léttra vína og áfengs öls.
Það er hlutverk Alþingis að móta slíka
stefnu og þingmenn geta ekki skotið sér
undan ábyrgð í þeim efnum."
Mæðrabúðin
Matrósafötin komin.
Pantanir óskast sóttar
sem fyrst.
Mæðrabúðin,
Bankastræti 4,
sfmi 1 2505.