Morgunblaðið - 25.10.1987, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. OKTÓBER 1987
43
mál, sem mundu tengjast þverfag-
lega öllum hinum þáttunum í
ráðuneytinu um umhverfísmál, svo
og erlend samskiptamál, þar sem
við erum aðilar að ýmsum sam-
þykktum og alþjóðastofnunum. Ég
nefni þessi dæmi, en ekki er ætlun-
in að fara að skipuleggja þetta hér
í smáatriðum eða yfírleitt á þessu
þingi. Gn benda má á að f öllum
þessum málaflokkum eru ein eða
fleiri samráðsnefndir við aðra aðila,
sem mundu flestar hverfa ef allt
væri vistað í sama ráðuneyti. Og
eflaust færi að einhveiju leyti eftir
því hvar umhverfismálin yrðu vistuð
hvaða mál yrðu dregin þar saman.
Ef við hugsum okkur þannig að
umhverfísdeildinni í einu ráðuneyti
sé skipt í hólf og lítum betur á
náttúruvemdarhólfíð. Þar kæmu
sem fyrr er sagt hreinu náttúru-
vemdarmálin: menningarleg nátt-
úmvemd (þ.e. friðun í þágu vísinda
og menningar, friðun óspilltra
svæða) og félagsleg náttúmvemd
(þ.e. aðgangur almennings að nátt-
úm landsins).
Þar sem þetta svið krefst oft
sérfræðiþekkingar, yrði þar þörf
fyrir Náttúmvemdarráð í breyttri
mynd. Þ.e. fámennara ráð fólks
með sérþekkingu, t.d. 5 aðila.
Mætti hugsa sér að það skipaði
dýrafræðingur, jarðfræðingur,
grasafræðingur, fulltrúi Sambands
ísl. sveitarfélaga og einn frá ráðu-
neytinm Þetta ráð yrði skipað með
tilnefningum, eins og tilsvarandi
ráð sums staðar annars staðar_ á
Norðurlöndum, t.d. frá Háskóla ís-
lands, Náttúmfræðistofnun o.s.frv.
Stjómvöld mundu vísa til þessa
ráðs fagmálum, það mundi skoða
með vísindalegum rökum það sem
óskir em um að friðlýsa. Og það
yrði ábyrgt beint gagnvart ráðu-
neytinu. Þama væri verðugt
verkefni fyrir Náttúmvemdarráð.
Aliur lagabálkurinn í núverandi
náttúmvemdarlögum frá grein
22—33 og raunar til enda gæti fall-
ið undir þetta. Ekki lægi því á að
breyta náttúmvemdarlögunum þótt
þessi tilhögun yrði upp tekin, utan
fyrsta kaflanum að grein 11.
Náttúmvemdamefndimar þyrfti
að styrkja og e.t.v. samræma öðrum
nefndum, sem vinna að skyldum
málum, svo sem gróðurvemdar-
nefndum og heilbrigðisnefndum.
Þær þurfa að fá einhvem status,
bæði gagnvart ráðuneytinu og
gagnvart sveitarfélögum og sýslum.
Þyrfti að setja þeim verkefni og
starfsramma og fínna þeim stað í
stjómkerfínu. Hugsanlega mætti
sameina nefndir þegar málaflokk-
amir' væru komnir í eitt ráðuneyti
til að veita þeim vægi og styrk á
heimavelli.
Náttúruvemdarþing gæti orðið
að umhverfismálaþingi, sem eftir
sem áður yrði efnt til þriðja hvert
ár. Svipað og t.d. ferðamálaráð-
stefnumar. Mætti jafnvel hugsa sér
að fleiri aðilar úr umhverfísmála-
ráðuneyti og víðar slægju sér þar
saman, svo sem Náttúruvemdarráð,
hollustuvemd og skipulagsstjóm.
Það yrði hugmyndabanki, þar sem
raddir almennings heyrðust og til-
lögur frá þinginu færu í ýmsar
deildir umhverfismála, samkvæmt
eðli þeirra. Slfkt þing mjmdi hafa
ákveðið aðhalds- og upplýsinga-
gildi. En það myndi ekki kjósa hið
faglega Náttúruvemdarráð.
Auðvitað veltum við fyrir okkur
hvar svona umhverfísapparat ætti
heima og fómm yfír ráðuneytin
með alla þá þætti umhverfismála í
huga sem þar þyrftu að koma sam-
an. Kannski verður það þyngsti
vandinn samkvæmt mannlegri
íhaldssemi að flytja málaflokka á
milli ráðuneyta. Fýrsta viðbragð var
að vænlegast til árangurs yrði að
forsætisráðuneytið, samnefnari
allra hinna og það ráðuneyti sem
hafíð er yfír alla togstreitu, samein-
aði umhverfísmáladeild innan sinna
vébanda, a.m.k. i upphafí. En for-
sætisráðuneytið er tiltölulega lítið
umfangs og óvíst hvort slíkum
rekstri yrði þar tekið fagnandi. En
hvort sem litið var til heilbrigðis-
ráðuneytis, landbúnaðarráðuneytis
1
eða iðnaðarráðuneytis sýndist þessi
málaflokkur allur ýmist geta valdið
árekstrum eða drukknað í öðrum
umfangsmiklum málum. Og erfítt
jrrði að draga sumt, svo sem meng-
unarmálin, inn í menntamálaráðu-
nejrtið. Niðurstaðan varð semsagt
sú, að úr því að stjómsýslan var
ekki stokkuð upp og stofnað inn-
anríkisráðunejdi, sem hefði orðið
ákjósanlegast, þá eigi þessi flokkur
helst heima í félagsmálráðunejrtinu.
Það er nokkurs konar safnþró, þar
sem umhverfísmálin mundu í sam-
býli tengjast skipulagsmálunum,
enda allt landið skipulagsskylt og
sveitarstjómarmálunum, sem mörg
skyld mál brenna á.
Félagsmálaráðunejrtið yrði þann-
ig félagsmála- og umhverfísráðu-
nejrti.
Varla er við því að búast að
hægt verði að koma umhverfismál-
um saman í ráðunejdi eins og hendi
sé veifað. En við teljum bráðnauð-
sjmlegt að skrefíð verði stigið nú
og að náttúruvemdarfólk eigi að
ýta fast á eftir.
Með því fyrirkomulagi, sem ég
var að lýsa, mætti byija smátt, ef
stefnan er tekin og séð fyrir endann
á málinu. Náttúmvemdarráð gæti
byijað að færast jrfír í ráðuneytis-
deild umhverfísmála ásamt þeim
málum sem em í menntamálaráðu-
nejrtinu, svo sem Geysismálum,
fuglafriðun, hreindýrafriðun o.fl.,
nú og Landgræðslan og Skógrækt-
in, enda segir í stjómarsáttmála að
ríkisjarðir verði nýttar til útivistar,
skógræktar og orlofsdvalar fyrir
almenning, þar sem því verður við
komið. Og að skógrækt, land-
græðsla og gróðurvemd verði aukin
í samvinnu ríkis, sveitarfélaga og
fijálsra samtaka. Benda má á að
slík samvinna er þegar í sumum
málaflokkum þegar upp tekin af
hagkvæmnisástæðum, svo sem með
sameiginlegum girðingum, um frið-
un og útivistarsvæði, bæði í Jökuls-
árgljúfrum og í Húsafelli.
Samstarfið er víða fyrir hendi og
enn viljum við leggja áherslu á að
enginn þessara aðila þarf að óttast
það að að annar muni jrfír honum
ráða. Hver er í sínu sjálfstæða hólfí
með þessu fyrirkomulagi. Skipu-
lagsmálin hafa sína skipulagsstjóm
lögum samkvæmt eftir sem áður,
náttúruvemdarmálin sitt fagráð
o.s.frv. En sameiginlegt hólf getur
svo tekið yfír fræðsluþáttinn og
ýmislegt annað sem hagkvæmt er
að reka sameiginlega.
Og við leggjum líka áherslu á
að allir þessir þættir, nefndir og
framkvæmdaaðilar em fyrir í kerf-
inu og í gangi. Ekki er á nokkum
hátt verið að auka við heldur hag-
ræða. Sameiginleg verkefni er hægt
að vinna saman. Sá sem þarf að
byggja sumarbústað á viðkvæmum
stað ætti ekki að þurfa að sælcja
til skipulagsnefndar, hollustuvemd-
ar og náttúruvemdarráðs sitt í
hvom lagi eftir að hafa fengið leyfi
byggingamefndar heima- og sveit-
arstjómar sinnar og byggingarfull-
trúi búinn að koma á staðinn. Slíkt
fyrirkomulag ætti að vera hagræð-
ing fyrir stofnanimar og þegnana.
Iðulega yrði búið að vinna að sam-
ræmingu áður en afgreiðslur færa
út og þær ættu að ganga hraðar
fyrir sig. Umfjöllun út á við ætti
að vera heilstejiptari.
Það er að lokum von mín að til-
lögum okkar náttúmvemdarráðs-
manna verði vel tekið. Við höfum
reynt að draga lærdóm af reynslu
okkar við að vinna að þessum mál-
um, skoðað fyrirkomulag annars
staðar og lagt í það töluverða vinnu
að fínna hagkvæma lausn. Það er
sannfæring okkar að ekki megi
lengur dragast að koma náttúm-
og umhverfismálum í landinu á
nýjan starfsgmndyöll og í umhverf-
ismálaráðuneyti. Úrelt fyrirkomu-
lag er fyrir löngu farið að koma
niður á náttúravemdarmálum í
landinu.
Höfundur er varaformaður Nátt-
úruvemdarráða. — Greinin er
byggðá erindi, sem böfundur
flutti á Ná ttúru vemdarþingi 1987.
Noregur:
Sonja krón-
prinsessa í
pólitískum
ólgusjó
Ósló, frá Jan Erik Laure, fréttaritara
Morgunblaðsins.
PÓLITÍSKT stórviðri geisar nú
um Sonju, krónprinsessu í Nor-
egi, og er ástæðan sú, að fjmir
hálfum mánuði féilst hún að ger-
ast varaformaður Rauða kross-
ins hér i landi. Hafa stjórnmála-
foringjar ruðst fram á völlinn
hver um annan þveran til að
krefjast þess, að hún segi af sér
þvi embætti.
Tildrög málsins em þau, að Rauði
krossinn er ekki sáttur við sumt í
stefnu stjómvalda í málum flótta-
manna og þeirra, sem sækja um
landvist í Noregi. Samtökin em því
orðin aðili að pólitísku deilumáli og
finnst mörgum, að það sé ekki
sæmandi fyrir fólk úr konungsfjöl-
skyldunni. Hefur Hanna Kwanmo,
þingmaður Sósíalíska vinstriflokks-
ins, gagniýnt krónprinsessuna hvað
harðast.
„Sonju ber að segja af sér og
hún mátti auðvitað vita, að svo
gæti farið. Rauði krossinn er ekki
ópólitísk stofnun," sagði Kwanmo
og Einar Förde, talsmaður Verka-
mannaflokksins á þingi, er henni
sammála að öðm lejrti en því, að
hann vill ekki segja bemm orðum,
að Sonja eigi að segja af sér, held-
ur, að hún hafi ekki átt að taka
við starfínu.
Talsmenn ríkisstjórnarinnar
segja, að nú sé ekki lengur nein
ástæða til að veita tamflum frá Sri
Lanka pólitískt hæli í Noregi en
talsmenn Rauða krossins halda því
fram, að ástandið á eyjunni sé svo
óvíst, að ekki sé rétt að senda þá
aftur.
Sonja krónprinsessa er um þessar
mundir í opinberri heimsókn í Japan
ásamt Haraldi, manni sínum, og
hefur ekkert um deilumar sagt.
Snyrtistofa til sölu
Af sérstökum ástæðum ertil sölu mjög falleg
snyrtistofa í fullum rekstri á einum besta stað í
miðbænum. Stofan hefur haft upp á að bjóða alla
almenna snyrtingu ásamt Cathiodermie með-
ferðum.
Þeir, sem hafa áhuga, vinsamlegast leggið inn
tilboðá auglýsingadeild Mbl., merkt: „Snyrtistofa
-2529“ fyrir 30/10.
Finnskirjerseykjóiar
v/Laugalæk sími 33755