Morgunblaðið - 31.10.1987, Side 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. OKTÓBER 1987
Brot úr skátaferð til Noregs 1964
eftirHrefnu Tynes

Þátttakendur í ferð íslenskra kvenskáta til Noregs 1964.
„Viltu taka að þér að vera farar-
stjóri kvenskátahóps til Noregs
næsta sumar?“ spurði mig Ingólfur
Armannsson, þáverandi fram-
kvæmdastjóri BIS. „Já, því ekki
það, sérstaklega ef ég má fara með
þær á þær slóðir sem ég þekki,"
svaraði ég. Drengimir ætluðu á
skátamót til Norður-Noregs, Bodö,
og það þótti rétt að efna til ein-
hverrar ferðar fyrir skátastúlkur,
þar eð ekkert kvenskátamót yrði
haldið þetta sumar. Ég fékk fyrir-
^ taks aðstoðarforingja, Sigrúnu
Sigurgestsdóttur frá Reykjavík.
Hópurinn var víðsvegar að, þó flest-
ar frá Reykjavík, 40 stúlkur á
aldrinum 13—22ja ára. Þetta var
góður hópur, við hittumst oft þenn-
an vetur sem undirbúningur stóð
^rfír og bréfasamband var haft við
þær sem lengst áttu að, t.d. Akur-
eyri, ísaflörð, Sigluflörð o.fl. Öllum
gert ljóst að við væum fulltrúar
íslenskra skáta á erlendri grund,
það fæli í sér ábyrgð og aga.
Hér vinnst auðvitað ekki tími til
að fínkemba ferðalagið en drepið á
eitthvað sem eftirminnilegt er. Okk-
ur hafði verið sagt m.a. að skátamir
yrðu boðnir í ráðhúsið í Oslo, rétt
var að okkur yrði hleypt inn og við
fengjum að skoða það helsta. Við
undirbjuggum okkur því með gjöf
eins og skáta er siður, ljómandi
fallegt lítið kálfskinn þar sem á
bakhliðina var málað „ísland"
(útlínur landsins) og þar á letruð
þakkarorð og góðar óskir, svona
„bræðraþjóðar-vináttulegur texti".
Svo hafði maður með sér ýmislegt
smádót til að bjarga sér méð á
ýmsan hátt, eins og lím, liti, skæri
^ og sem betur fer mynstrið af
landinu, þunnar skinnpjötlur o.fl.
Við vorum ekki búnar að vera
lengi í ráðhúsinu þegar mér varð
ljóst að þetta væri einhver misskiln-
ingur, þetta var ekkert boð. Ég
sep því við Sigrúnu: Hér afhendi
ég ekki skinnið, við tökum það með
okkur heim á farfuglaheimilið.
Daginn eftir fórum við frá Osló
og til Leikvinjar, sem var útivistar-
staður kvenskáta í Osló, mest nýtt
til foringjaþjálfunar. Þar vorum við
í góðu yfírlæti. Ég leit á Sigrúnu
og hún kinkaði kolli, við stungum
— fráJúlíusiK.
Björnssyni
Kæri Kristján.
Eftir að hafa lesið grein þína um
lífeyrismál í Morgunblaðinu föstu-
daginn 23. október síðastliðinn,
fínnst mér það vera skylda mín að
rita þér bréfkom og kynna þér skoð-
anir mínar í þessu máli.
Þú margendurtekur í grein þinni,
_að lífeyrisréttindi opinberra starfs-
manna séu tryggð með hinu nýja
frumvarpi og bráðabirgðaákvæði
'sem með því fylgir. Betur að svo
væri. En sífelld endurtekning
rangra fullyrðinga gerir þær ekki
réttar.
Þú tiltekur í grein þinni þijú
meginatriði sem þú telur að bráða-
birgðaákvæðið tryggi;
(1) að lífeyrir verði áfram miðaður
við laun eftirmanns eða bestu
10 ár í starfí (óbein verðtrygg-
ing),
(2) að 95 ára reglan gildi áfram og
• (3) að tekið verði tillit til allra þátta
lífeyrisréttinda opinberra
starfsmanna við ákvörðun ið-
gjalda.
Þú hnykkir síðan á ofangreindum
atriðum og fullyrðir;
„menn greiða hér eftir sem hing-
að til iðgjöld i 32 ár, nema þeir sem
vilja vinna sér rétt til 95 ára reglu
svo þeir geti hætt 60 ára. Menn
„Þessi smástund var
umvafin sérstökum
hug’blæ, þarna höfðu
ræturnar legið, við
myndum fra heim þar
sem okkar rætur höfðu
sprottið úr íslenskri
mold og íslensku and-
rúmslofti.“
okkur inn á herbergið mitt. „Við
breytum þessu á skinninu, ég hef
hugmyndina tilbuna." Klippa „ís-
land“ út, Iíma það yfír gömlu
skreytinguna, skrifa svo nýjan
texta á „nýja ísland". Með hveiju
átti nú að framkvæma þetta? Jú,
geta áfram ákveðið að hætta störf-
um 65 ára á óskertum lífeýri eða
að vera í starfí til 70 ára aldurs
og bæta við sig réttindum eins og
nú er heimilt."
Kæri Kristján, lestu bráða-
birgðaákvæðið aftur. Það sem ég
vitna til hér að ofan úr grein þinni,
stendur alls ekki í bráðabirgða-
ákvæðinu. Þar er hvergi sagt að
öll ofangreind réttindi verði við lýði
áfram, heldur er þar mjög skýrt
tekið fram að þessi réttindi sem þú
tiltekur, ásamt ýmsum öðrum atrið-
um, skuli meta til viðbótariðgjalds
sem vinnuveitandi skuli greiða eftir
gildistöku laganna. Ég sé ekki staf-
krók í ákvæðinu um að réttindin
skuli vera óbreytt frá því sem nú er.
Aftur á móti tilgreinir bráða-
birgðaákvæðið að áunnin réttindi
skuli ekki raskast heldur haldast
óbreytt. Ef slík röskun ætti sér
ekki stað væri það vitaskuld stjórn-
arskrárbrot og slíkt gerir auðvitað
enginn. En lífeyrisréttindi ríkis-
starfsmanna í framtíðinni eru aftur
á móti undir því komin að okkur
takist að semja við ríkisvaldið um
eðlilegt mat á núverandi réttindum
til hækkunar iðgjaldsgreiðslna. Ef
ekki semst, þá skal, skv. bráða-
birgðaákvæðinu, setja niður gerðar-
dóm sem skal meta réttindin eins
og þau eru nú, til iðgjalda og þú
veist eins vel og ég, að siíkum gerð-
ardómi er ekki treystandi frekar en
fótaþjöl og naglaþjöl, skafa með
skátahníf. Við áttum ekki nægilega
stóra skinnpjötlu til að geta hulið
gamla textann en við höfðum 2
mynstur, hitt var minna. Það varð
að fjarlægja mestalla Vestfírðina,
taka bita af Snæfellsnesi, Reykja-
nesi og Langanestánni, svolítið af
Austfjörðunum. Við hömuðumst á
skinninu, seint gekk það. Það var
nuggað, nagað, skafíð og strokið
(og hlegið). Loksins, „Nýja ísland"
huldi allt. Við límdum það yfir allt
krafsið, og strokið var yfír með
hreinni örk. Nú var að vanda sig
því nú varð að skrifa textann. Ég
er viss um að tungan í mér fór
marga hringi í munninum á meðan
ég var að skrifa. Sigrún gætti þess
að enginn kæmi inn. Við vorum svo
hrifnar þegar við höfðum lokið
þessu verki. Okkur fannst þetta svo
stórsniðugt. Norsku skátastúlkurn-
ar urðu svo hrifnar af skinninu. Þær
kjaradómi, sem aftur og aftur
dæmdi BSRB og BHMR lúsarlaun
þrátt fyrir rækileg gögn sem lögð
voru fram í dómnum.
Á sínum tíma var vafalaust gert
samkomulag við ríkisvaldið, um að
starfsmenn þess fengju lægri laun
en greidd væru á hinum almenna
markaði, gegn því að fá betri lífeyri
að lokinni starfsævi og betra at-
vinnuöryggi en gengur og gerist.
Þessi stefna kostaði ríkisvaldið lítið
sem ekkert í upphafí, en nú þegar
lífeyrisþegum hefur fjölgað og
menn sjá fram á að þeim muni enn
hlutfallslega íjölga, þá á að fjar-
lægja réttindin. Til hvers hafa
ríkisstarfsmenn þá sætt sig við
lúsarlaunin í áratugi?
Ég vil einnig benda þér á, að
jafnvel þó gerðardómur eða samn-
ingur hækki iðgjöld vinnuveitenda,
þá samrýmast núverandi lífeyris-
réttindi ríkisstarfsmanna samt sem
áður ekki nýju lögunum. Ef svo
skyldi fara að mat þetta yrði að
öðru leyti réttlátt, verða afleiðingar
frumvarpsins samt sem áður eftir-
farandi:
1. Ríkisstarfsmenn halda ekki
ríkisábyrgð á lífeyri.
2. Ríkisstarfsmenn fá ekki verð-
tryggðan lífeyri, eða jaftigildi
hans nema ávöxtun lífeyrissjóðs-
ins leyfí það.
3. Ríkisstarfsmenn fá ekki lífeyri
.miðað við laun eftirmanns.
vildu helst hengja það upp báðum
megin. Þær vissu ekki neitt en þær
voru vel að því komnar. Seinna
skrifaði foringinn mér að þær skiptu
um hlið vikulega, stundum sneri
kálfurinn út og stundum „ísland",
með nöftiunum okkar allt um kring.
Við fórum með langferðabfl frá
skátabúðunum til Hönefoss, en það-
an skyldi haldið með jámbrautarlest
til Geilo og þaðan með lest til Harð-
angursfjarðar. Það varð þó nokkur
bið eftir lestinni. „Hvað eigum við
að gera?“ spurðu stelpumar.
„Klæðiði Ole Petter úr og syngið,“
sagði ég. Ole Petter var gítarinn
einnar stúlkunnar frá Hafnarfirði.
Hann hét í höfuðið á syni Odd
Hopp, sem var „ofsalega sætur",
heyrði ég.
Lestin kom og handlangað var
öllu draslinu, sem ekki var svo lítið,
bakpokar, töskur, tjöld o.fl. Ég stóð
4. Ríkisstarfsmenn geta ekki hafíð
lífeyristöku samkvæmt núgild-
andi 95 ára reglu.
5. Ríkisstarfsmenn þurfa að greiða
iðgjald lengur en í 32 ár, eins
og reglan er nú.
Hvaða léttlæti er það að ríkis-
starfsmönnum skuli nú þröngvað
til þess að semja aftur um lífeyris-
réttindi sem þeir hafa verið í áratugi
að vinna að. Ert þú tilbúinn að taka
þá áhættu sem þessu fylgir?
Hversvegna gátu fulltrúar í 17
manna nefndinni ekki fellt sig við
upprunalegu tillöguna okkar, sem
var að lögin giltu ekki um lög-
bundna lífeyrissjóði svo sem lífeyr-
issjóð starfsmanna ríkisins? Af
hveiju var það ekki í lagi ef bráða-
birgðaákvæðið gerir sama gagn?
Þetta fæ ég ekki skilið á annan veg
en þann, að bráðabirgðaákvæðið
geri ekki sama gagn, og að fulltrú-
ar í 17 manna nefndinni viti það
mæta vel.
Þú endar grein þína á umræðu
um þörfína á almennum umbótum
f lífeyrismálum. Þar erum við sam-
mála. Þörfín á úrbótum í þessum
efnum hefur aldrei verið meiri en
nú, en úrbætur verða að standa
undir nafni. Frumvarp það sem nú
liggur fyrir er afrakstur 11 ára
vinnu fjölda manna, en þrátt fyrir
það hafa þeir aðeins skilað litlum
við gluggann inni og tók á móti.
Það þýddi ekkert að troðast með
þetta inn gangana á lestinni. Þetta
gekk og stelpumar sem úti voru
komust inn og lestin rann af stað,
fyrsta lestarferðin hjá þeim flestum.
Við gistum á tjaldstæði í Ulvik og
fórum síðan til Björgvinjar. Þar
bjuggum við 3 daga á gömlu far-
fuglaheimili upp á Flöyen. Það var
heldur fomfálegt, trégólfín ber og
útikamar, en það þótti stelpunum
sniðugt, það brakaði í hverri fjöl,
og svo var sæti fyrir tvær í einu.
Svo dansaði biðröðin á flölunum
fyrir utan.
Leiðin lá til Sunmöre, en á leið
okkar gistum við 1 nótt í Vadheim
í Sogni, en ókum þaðan í gegnum
Fyrðafylki. Við vorum svo heppnar
að við fengum feiju til að fara með
okkur yfír til Ekenes svo við kæm-
umst út í Rivedal, þar sem stytta
Ingólfs Amarsonar hefur verið sett
upp. Við höfðum þar stutta við-
dvöl, stóðum í kring um styttuna
og héldumst í hendur, ein hélt á
íslenska fánanum. Ég mælti nokkur
orð og minntist Ingólfs og Hallveig-
ar Fróðadóttur. Við stóðum á gamla
túninu þeirra. Síðan sungum við
„Lýsti sól“, andartaks þögn, heim-
sókninni var lokið. Þessi smástund
var umvafín sérstökum hugblæ,
þama höfðu rætumar legið, við
myndum fara heim þar sem okkar
rætur höfðu sprottið úr íslenskri
mold og íslensku andrúmslofti.
Við áttum margar skemmtilegar
stundir framundan. Við vomm 3
daga í Volda. Þar var föst „rúta“
í þvottavélina hennar dóttur
minnar, nú skyldi allt þvegið og
snyrt. Þar höfðum við varðeld,
helgistund í kirkjunni, myndasýn-
ingu o.fl.
Hér er ekki rými til að skrifa
meira frá þessari ferð. Ég vil ljúka
þessu spjalli með því að minnast
orða kaupmannsins okkar í Volda,
þegar ég kom til þess að borga
matarreikninginn: „Þið hafíð
líklega ekki mörg unglingavanda-
mál á íslandi, ef unglingamir ykkar
em eins og þessar ungu stúlkúr,
sem þú ert með héma.“
Mér þótti vænt um þessi orð, og
ég fékk svipuð orð í eyra annars
staðar þar sem við dvöldum. ís-
lenska skátahreyfíngin átti þama
góða fulltrúa.
Höfundur er kvenskátaforingi.
Júlíus K. Björnsson
„Það er ljóst að allir
ríkisstarfsmenn meta
núverandi lífeyrisrétt-
indi mikils. Þessvegna
má ekki á nokkurn hátt
tefla þessum réttindum
í tvísýnu.“
hluta af því verkefni sem fjármála-
ráðherra fékk þeim í hendur í júlí
1976.
Opið bréf til formanns BSRB