Alþýðublaðið - 31.05.1932, Blaðsíða 2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
fflskhrlngurinn,
Gopland og Claessen.
Það er nú raeir an ártugur síð-
an almenningur fyrst heyrði tal-
að ura Fis'khringinn, en það var
þegar Sigurður Jónasson bæjar-
fulltrúi, sem þá var ungur stúd-
ent, birti greinar um hann hér í
Alþýðublaðdnu.
Réttu nafni hét Fiskhringurinn
h/f Geo Copland & Co., og var
það skráð með 250 þús. kr.
hlutafé. Félag þetta átti það sam-
nierkt viö Andvara á Sólibakka,
að það voru margir af helztu
útgerðamxönnunumi í því, sem þá
jafnfrahit voru stoðir og styttur
íhaldsf!okksin,s, og er það meðal
annars ein skýringin á því hve
Iaust fé bankans var fyrir, þeg-
ar þetta félag vantaði gjaldmdðil.
Reyndar er sá stóri tmunur á
þessu félagi og „Andvara“, að fé-
lag þetta hefir geysileg viðskifti
með höndum, en þar sem víxlar
Fiskhringsins voru alt að tífalt
hærri en hæstu víx.lar „Andvara"
(það er 2 milj. kr. víxlar í stað
200 þús.) og ekki lá á bak við
þetta nerna 250 þús,. kr. hlutafé
(ef það þá heíir verið nokkurn-
tima nema á pappírmum), þá er
þetta hviorttveggja það, sem m,enn
hafa ekki treyst sér til þess að
kalla neinu íslenzku orði, en hafa
táknað með útlenda orðinu snind-
U.
Viðskifti , fiiskhringsins við ís-
landsbanka hafa hafist seint á
árinu 1918 eöa snemma árs 1919,
því 30. marz 1919 fellur 2 milj. kr.
víxill samþylctur af Copland og
gefinn út af nokkrum stærstu út-
gerðarmönnunum hér í Reykja-
vík, og annar víxill með sömu
smáræðis-upphæð fellur 30. maí
og eru báðir borgaðir.
En það er ekki fyr en árið
eftir (3. april 1920), að Geo. Cop-
land tiikynnir Islandsbanka að fé-
lagíið hafi tekið við verziun sinni,
og heíir það því ekki oröið fyr
en frá 1. jan. 1920.
í stuttu máli sagt, þá lánar
banikinn félagi þessu riiestan
hluta af handbæru fé sínu, þann-
ig að mánuðina maí og júní þetta
ár falla 12 víxlar, er bankinn
lrefir kevpt af félaginu fyrir sam-
tals 9 miljónir króna.
Af því íisksala gengur stirðlega
og Fiskhringnum gengur illa sal-
an og sum<part gerir sér von um
hærra verð með því að bíða með
söluna, verða hér miklir fjármála-
örðugileikar einis og eðlilegt er,
þar sem Islandsbanki, sem þá var
aðal-bankinin að fjáranagni, var
búihn að lána Fiskhringnum svo
að aegja alt laust veltufé sittt.
Um haustið fara tveir fjármála-
spekingar utan til þesis að reyna
að greiða eitthvaÖ með nýjum
láhum úr vandræðum þeiim, setm
Fiskhrings vi ðskifti í slandshanka
eru búin að koma bankanum og
öllu landiniu í. Þessir tveir fjár-
málaspekingar voru Tofte banka-
stjórii (þáverandi í Islandsbanka)
og einn af helztu fjármálasér-
fræðingum íhaldsdins, Magnús
Guðmundsson, þáverandi fjár-
inálaráðherra.
Um það bil sem þeir Magnus
og Tofte eru að fara utan, skrif-
aði bankinn Copland bréf (það
var 25. sept. 1920) og segir hon-
um frá utanförinni og jafnframt
er hann bieðdnn að sjá um að
greitt verði sem allra fyrst and-
virði fiskjar þess,, sem þegar er
búið að selja, en sem Copland
eða hrinigurinn ekki var búinn
að gera bankanum skil á, en það
er eftir því sem segir i bréfinu
háif önnur rniljón. I öðru bréfi,
sem bankinn ritar Copland mán-
uði seinna, er hann beðinn urn að
skjótast nú sem fyrst inn í bank-
ann með það fé, er bankanum
hafii veráð lofað að borgað yrði
um þær mundir, en það eru 4
eða 41/2 milj. króna. Er reynt að
herða á Copland með því að sýnia
honuim fram á að þes,si greiðslu-
tregða standi í vegi fyiir starfi
bankans hér á landi og leggi
einnig hömlur á samningatfflraun-
ir, sem sé veriÖ að gera erlendis
í þarfir bankans eigi siður en
allra iandsmanina í heild. Er
fróðilegt fyrir almenning að vita
að bankastjóxnin skuli þarna í
þessu bréfi játa, að hún með við-
skiftum sínum við Fisklrringinn
hafi leitt fjárhagsvandræði yfir
alinenning, en vafalaust hefir
ekki verið búist viið þá, að al-
mienningur nokkru sinni fengi
vitneskju um þetta bréf. Það var
dagsett 20. okt. 1920.
Hér verður nú að fara nofckuð
fljótt yfir sögur. Viðskifti Fisk-
hringsdns við bankann halda á-
fram, þó með vaxamli erfiðteik-
um er kemur fram á árið 1921.
1 byrjun júní falla þrír víxlar,
sem eru samtalis á fiimtu miljón
króna, og eru þá sameinaðir í
einn víxil aö upphæð 4 milj. 350
þ.ús„ kr. til 25. júlí. Samþykkjandi
á þessum víxli vair Geo Copland
& Co., en útgeíandi h/f ÍSiland, en
ábieking-ar voru Geo Coplaud,
Loftur Loftsson, útgerðarfélagið
Haukur, P. J. Thorstednsson, o.
fl. útgerðarmenn. Bankinn til-
kymnir svo Copiaind, að renturnar
af þrem víxlum um 11 þús. kr.
og af nýja víxlinum um 27 þús.
kr. hafi hann fært í reikning fé-
lagsins 1920 (árið áður). Bréfið
dags. 22. ág. 1921.
Árið eftir hverfur þessi 4 milj.
350 þús. kr. víxill úr sögunni. Út-
gefandi og ábekingar taka að sér
Jiðlega 2 milj. og 400 þús., en
1 milj. 933 þús. er gefið eftir.
Virðist sem Geo. Copland sé orð-
inn einn eftir í Fiskhringnuim
(Geo. Copland & Co.), og hefst
nýtt tímahil þetta ár (1922) í
sögu þesisa fyrirtækis, er svo
mjög hefir komið við fjármála-
söigu vora. Bankinin heldur áfram
að veita Geo. Gopland & Go.
rekstrarlán, en félagiö tap,ar á
árunium 1. júlí 1922 til 1. júií
1925 13/4 milj. eftáir því sem fé-
lagiö telur fram til tekju- og
‘eigna-skatts, og er skuid félags-
ins og Coplands sjálfs við bank-
ann í byrjun árs 1926 um 2 inilj.
140 pús. kr.
Þetta ár er hiran 6. marz gierður
mjög einikennilieguT saiuningur
mllJi Coplands og Islandsibanfca.
Saimningur þessi gengur út á
það, að Copland fái eftirgefið
af skuldum síraum alt nema 500
þús. kr., og gefi hann út víxil
fyrir þeirri upphæð. Síðan fái
hann nýtt lán, 125 þúsund krón-
ur, er hanm leggi í hlutafélag
gegn að rndnsta kosti jafnstórri
upphæð annars staðar frá. Af
stærra láninu reiknast að eins
5°/o vextir, en Copland er ekki
skylduigur að greiða þá né af-
borganir af því, og heldur ekki
vexti né afhorganir af nýrra lán-
inu, raema að svo miklu leyti
sem hamn geti borgað það af á-
góðahluta af þessum 125 þús. kr.,
sem haran átti að leggja í vænt-
anlegt hlutafélag. En þar sem
tekið er fram í samniingnum, að
hanfcinn gæti ekki haft á móti
því að hlutafélagið greiði Cop-
land 35 þús. kr. árslaun, þá var
harla ólíklegt að mikið yrði borg-
að inm i bankann. Samningarnir
voru því þannig í raun og veru,
að um leið og Copland fékk alt
eftirgefið raema 500 þús. kr. var
ákveöið að hann þyrfti hvorki að
borga þær né rentur af þeim, og
jafnframt var ákveðið að hann
þyrfti hvorfci að borga nýja lánið
né vexti af því! Hann fær því
eftirgefna álla miljóniaskuldina og
125 þús,. kr. í peningum í þiokka-
bót!
Fél-agið, sem Copland stofnaði,
„Hlutafélagið Copland“, hafði
áldrei neitt annað innborgað
hiutafé en þessar 125 þús. króm-
ur, er bankinn l-agði fram, en
þegar hlutafélagið var „stofnað“
lagði Copland fram nafn sitt
(Goodwill), og er það dýrt raafn,
því han-n miat það á 150 þús.
fcrónur.
Sanna dag og samningarnir eru
gerðdr fær Copland skjal undir-
ritað af Cliaessen, þar sem stend-
ur að Copland hafi þann dag
igreitt upp í sfcukl h/f Geo. Cop-
Iand & Co. við bankann 1 126234
kr. og 49 aura, og s-é honum
framseldur kröfuréttur bankans á
hendur hlutafélaginu, að því er
snertir þesisa upphæð. Virðist
bankimn hér hafa verið að leggja
(upp í hendumar á Copland skjal,
er gæti litið út sem værii það
nofckurs virði, og setja' mætti
sem tryggiragu fyrir nýju iáni er-
lendis þar sem kunnugleikarnir
á bankaástandinu á íslandi væru
ekki, nóg þektir. Þess má getar
,að í samni'ngnum milJi Coplands
og bankans er ákveðdð, að ágrein-
ingur út af samningnum sikuli
koma fyrir gierðardóm, og meðan
hintafélagið reki starfsiemi, sem
svari til þess að það hafi 350 þús.
kr. hlutafé, þ,á geti bankinn ekki
krafist borgunar fram yfir á-
góðahlutann af þessum 125 þús.
kr. Varð þetta tiil þesis að bankiinn
gat ekki einu sinni krafist borg-
unar á stá'mpilgjaldi af fram-
lengingarvíxlunum, en varð að
bæta því við víxlana eins og
rentunum.
Hlutafélagið var tekið til skiifta-
meðferðar 17. febr. 1931 sem
þrotabú, samkvæmt bieiðni félags-
ins sjáilfs,, eða réttara sagt Cop-
lands, því félagið var aldrei aun-
að -en hann. Skuldaöi félagið
bankanum þá 704 812 kr. 95 aura,
sem alt var tapað, og hefir bank-
iran afskrifað skuldina.
Samningur miili bankans og
Coplands 6. m,axz 1926 hefir því
kostað bankann þessar 125 þús.
krónur, sem látnar voru, og rent-
ur af þeim, frarn yfir það sera
verið hefði, ef skuldin befði
hreinlega verið sitrikuð út.
En ’alls befir íslandshaniki tap-
að á G,eo. Copland & Co. (Fisk-
hiingnum) og á Geo. Copland
3250873 kr. 46 cáir.,
og er það áiitlegur skildingur,
enda niemur það um sjötta hluta
af öllum töpum barakans á ár-
unum 1920—30.
Framsóknarflokkuiinn hélt fund
í gærkveldi frá kl. 8 tdl lOi/sí-
Fóru 4 atkvæðagreiðsilur frarn á
fundinum, en er honum var lokið,
þá var alt í óvisisu og stjórnar-
myndunin ekki nær en daginn,
sem kóngi var shnuö lausinar-
beiðnin.
Eftir því, sem nú lítur út, er
hugsanlegt, að myndað verðí
ráðuneyti með Ásgeiri og tveim
íhaldsmönnum, og sagt að nokkr-
um hluta íhaldsfiokksins sé þetta
kappsmál (Ólafi Thors og h-ans
flokksbroti). Verði ekki hægt að
mynda raeina stjórn, situr garola
ráðunaytið þar tiiil kosningar hafa
fariö fram.
Komam dáim.
Siglufirði, FB. 30. m,aí.
Sesselja Jónsdóttir, konan, sem
brendist í gærdag, lézt i dag af
brunasárunum á sjúkráhúsiinu
hér, en þangað var hún flutt þeg-
ar í gær. — Þegar kviknaði í
oiíubxúsanu'm hljóp hún með
hann fram ganginn og niður stig-
ann, en þar spriakk brúsinn í
höndum hennar. Logandi olían
iæsti sig urn fötin og stóðu þau
og hár koniunnar í ljósium loga,
þegar menn komu að. — Dóttir