Morgunblaðið - 21.01.1988, Side 23

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. JANÚAR 1988
Svar til vammlauss vinar
eftír Hjörleif
Guttormsson
„íslenska álfélagið hf.“ ritar grein
í Morgunblaðið 14. janúar 1988 und-
ir fyrirsögninni „Orkusala eða
draumórar". Tilefni hennar er sagt
vera grein eftir mig, sem birtist í
sama blaði viku fyrr, þar sem ég fjall-
aði um orkuiðnað hérlendis, fortíð
hans og framtið.
Þessi viðbrögð hinnar óformlegu
lögpersónu ÍSAL glöddu mig, ekki
síst vegna skarplegra og frumlegra
athugasemda sem þar mátti lesa frá
þessu fyrirtæki, sem íslensk þjóð
stendur í óþættri þakkarskuld við.
Hugsið ykkur lesendur góðir hvar
við værum á vegi stödd, ef álverið t
Straumsvík hefði ekki dottið nánast
af himnum ofan á þetta eyland á sjö-
unda áratug aldarinnar. Sem kunn-
ugt er af frásögn Celio hins
svissneska, fyrrum stjómarformanns
Alusuisse, eigum við forsjóninni fyrir
að þakka, að einn kaldan vetrardag
1961 flugu þeir Meyer og Miiller yfír
landið á leið heim til sín frá annexíum
handan Norðurpólsins. Öðmm þeirra
varð litið út um glugga þotunnar:
Og sjá, þama var mikill snjór, sem
hlaut að bráðna þegar voraði og gefa
af sér mikla orku. Strax eftir lend-
ingu í Ziirich skrifuðu þeir ríkisstjóm
íslands og buðust til að nýta þetta
vatn í álbræðslu. Spannst af því mik-
il saga.
íslenska álfélagið hf., sem lætur
svo lítið að ávarpá mig í nefndri
grein, er ekki aðeins skilgetið af-
kvæmi Alusuisse, heldur eingetið.
„í grein sinni minnir
talsmaður höfðingj-
anna í Ziirich mig og
lesendur Morgunblaðs-
ins á, að auðvitað hefðu
Islendingar aldrei get-
að reist Búrfellsvirkj-
un, hringtengt raf-
orkukerfið og losnað
frá bannsettum dísel-
rafstöðvunum nema
vegna landnáms Alu-
suisse í Straumsvík."
Enginn á neitt í ÍSAL annar en Alusu-
'isse, enginn fer með atkvæði á
aðalfundum þess nema fulltrúinn sem
þar mætir frá Ziirich. Það er því
mikil virðing sem landi okkar er sýnd
með því að kenna fyrirtækið við ís-
land.
í grein sinni minnir talsmaður
höfðingjanna ( Zurich mig og lesend-
ur Morgunblaðsins á, að auðvitað
hefðu íslendingar aldrei getað reist
Búrfellsvirlqun, hringtengt raforku-
kerfíð og losnað frá bannsettum
díselrafstöðvunum nema vegna land-
náms Alusuisse í Straumsvík.
Eðlilegt er líka að íslenska álfélag-
ið hf. rifji það upp, að „sannað er
að orkuverðt til almennings hefði
orðið hærra en raunin er, ef stóriðja
Hjörleifur Guttormsson
hefði ekki komið til...“. Ekki er síst
ástæða til að koma þessu á fram-
færi, þar eð opinberar stofnanir okkar
eyjarskeggja eins og Orkustofnun og
Rafmagnsveitur ríkisins og jafnvel
íslenskir ráðherrar hafa verið með
fleipur um hið gagnstæða.
Þá var löngu tímabært að minna
mig á, að rakalausar fullyrðingar
mínar um „hækkun" á súráli „í hafí“
og um „bókhaldsbrellur“ þessa ald-
argamla og æruverðuga svissneska
fyrirtækis, að ekki sé nú talað um
„sviksamlegt athæfí" hafa verið
marghraktar. Má í því sambandi
nefna að sönnunargögnum um þess
konar óheyrilegt athæfí var stungið
undir stól hjá alþjóðlegum gerðar-
dómi ( New York hér um árið gegn
120 milljóna króna sáttagjaldi frá
Alusuisse til íslenskra stjómvalda.
Mestu skipta þó þau sannindi um
orkuverð, sem íslenska álfélagið hf.
miðlar okkur af reynslu sinni og hins
aldargamla eiganda í Sviss: Það er
fáviska að ætla sér að fínna út „með
kúnstum" framleiðslukostnað raf-
orku frá nýjum virkjunum. Sá
kostnaður getur verið nánast hvað
sem er, enda ljóst, „að við mat stór-
iðjukosta verður að taka tillit til fleiri
atriða en orkuverðs".
í því sambandi er ekki seinna
vænna að íslendingar fari að átta sig
á að mikil erlend tækni- og verk-
þekking hefur flust inn f landið vegna
starfsemi ÍSAL. Alusuisse hefur þó
aðeins dregið frá 3,7% af árlegri veltu
sinni fyrir skatta sem þóknun fyrir
ómakið, syo er snjöllum samninga-
mönnum íslands fyrir að þakka.
íslenskir afdalamenn ættu að taka
undir með íslenska álfélaginu hf., að
það er ósvinna að bregða bankastjór-
um, alþingismönnum og öðmm
samningamönnum íslands „um skort
á samningatækni og um vanhæfni".
Þessir menn hafa hvað eftir annað
tekið á honum stóra sínum í auka-
vinnu fyrir umbun sem varla nemur
hærri Qárhæð en svarar til magurs
þingfararkaups að semja við þá
gömlu í Ziirich um hag bamsins ein-
getna í Straumsvík. Af langri reynslu
og hrakningum um hótelsvítur Evr-
ópu hefur þeim lærst það, „að
samvinna við erlenda aðila um upp-
byggingu atvinnulífs hérlendis verður
ekki að vemleika, nema báðir aðilar
hafí hag af“. Það þarf meira en lítið
hugmyndaflug og sennilega líffræð-
inga til að láta sér detta í hug, að
erlend fyrirtæki hafí áhuga á að
23
„flytja arðinn úr landi“. (Letur-
breyting ÍSAL)
Verst er að þegar nú framundan
er hátíð vegna 100 ára afmælis
Alusuisse skuli ekki vera hægt að
halda upp á stækkun álversins í
Straumsvík í leiðinni, sem búið var
að lofa eyjarskeggjum að yrði að
vemleika á því herrans ári 1988 og
samningsbinda við íslensku ríkis-
stjómina sem uppbót á raforkuverðið.
Illar tungur sögðu að vísu, að aldrei
hafí verið meiningin að standa við
þetta, allavega ekki af Alusuisse, og
svo bmgðust helv. Kínveijamir Kka.
Það er því huggun að lesa það nú
í stuttu og hnitmiðuðu svari íslenska
álfélagsins hf., að: „Orkuverð til ÍSAL
lækkar ekki. Það er ekki bundið fram-
leiðslukostnaði Landsvirkjunar,
heldur afurðaverði fyrirtækisins.
Flestir sjá að slíkt er sanngjamt (ekki
síst af því fyrirtækið er erlent — inn-
skot H.G.). Það er raunhæf verð-
trygging." — Hvað getur Alusuisse
gert að því þótt sjálft lágmarksverðið
sé óverðtryggt og dollarinn taki upp
á að lækka?
Aðalatriðið er þó það að innfæddir
þekki sín takmörk og hleypi ekki
óvönduðum strákum í ráðherrastóla.
Að ekki sé _nú minnst á stelpumar.
Ráðamenn íslands ættu að minnast
orða núverandi formanns Alþýðu-
flokksins, sem hann letraði á forsíðu
blaðs síns í desember 1980, þegar
ómaklega var vegið að ÍSAL: „Alverð
er leiðarljós."
í bili verðum við hins vegar að
láta okkur dreyma um meiri orku-
sölu, á meðan kaldur vemleikinn blæs
á móti og samningamenn íslands leita
fanga á önnur og lakari mið.
í byijun 5. árs hinna glötuðu tæki-
færa.
Höfundur er alþingismaður Al-
þýðubandalags fyrir Austurlands-
kjördæmi.
Ödýrt og endist
lengi,lengi!
við þorsta!
YDDA F5.2/SIA
t