Morgunblaðið - 21.01.1988, Blaðsíða 43

MORGI ‘NBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. JANÚAR 1988
43
Minning: '
Gróa Helgadóttir
Fædd 17. apríl 1917
Dáin 13. janúar 1988
í gær var gerð útför Gróu
Helgadóttur, eiginkonu Guðmundar
Guðmundarsonar forstjóra á Lyng-
haga 22 hér í borg. Útförin fór fram
í kyrrþey að beiðni hennar. Með
Gróu hvarf á braut hugljúf og elsku-
leg kona, sem er harmdauði öllum,
sem kynntust henni.
Gróa fæddist á ísafirði 17. apríl
1917, yngsta bam hjónanna Helga
Eiríkssonar frá Karlskála við Reyð-
arfjörð og Sesselju Ámadóttur
Þorsteinssonar prests á Káifatjöm.
Þau Helgi og Sesselja eignuðust 7
böm, 6 dætur- og einn son. Þau
komust öll til fullorðinsára þótt þau
séu nú látin nema elsta systirin,
Ingibjörg Helgadóttir í Stykkis-
hólmi nær 87 ára að aldri, ekkja
Sigurðar Ágústssonar útgerðar- og
alþingismanns.
Bemskuheimili Gróu var einstak-
lega viðkunnanlegt, húsbóndinn
gæflyndur og gamansamur en hús-
freyjan skaplétt og hláturmild.
Helgi nam bakaraiðn fyrir aldamót-
in í Bemhöftsbakaríi þegar sjá
þurfti þilskipaflotanum fyrir skon-
roki og rúgbrauði og var slíkt ærin
vinna. Helgi stundaði fyrst iðn sína
í Keflavík, ísafirði og Stykkishólmi
en afraksturinn varð oft endaslepp-
ur eins og vertíðirnar. Því flutti
íjölskyldan öll, að Ingibjörgu frá-
taldri, til Reykjavíkur á kreppuár-
unum eftir fyrra heimsstríðið. Þar
vegnaði þeim vel. Dætumar fengu
allar ágæta menntun og urðu hinar
mestu dugnaðarkonur. Sonurinn
Eiríkur varð rafvirki og settist að
í Stykkishólmi en dætumar giftust
hér syðra.
Á unglingsámnum fékkst Gróa
við ýmislegt eins og ungt fólk gerir
meðan það leitar eftir fótfestu í
lífinu. Meðal annars lauk hún námi
í píanóleik í Tónlistarskólanum. En
þá brá ský fyrir sólu um stundar-
sakir er hún veiktist hastarlega og
varð að leggjast inn á spítala í tvö
skipti um nokkurra mánaða skeið
í hvort sinn. Hún fékk sæmilegan
bata eftir þessi veikindi en í veikind-
unum kynntist hún mannsefninu
sínu, Guðmundi Guðmundarsyni, og
bjuggu þau í ástríku hjónabandi í
43 ár.
Guðmundur er sonur Guðmundar
Guðmundssonar, sem lengi var
kenndur við Heklu á Eyrarbakka
og síðar við verslunina Höfn á Sel-
fossi og Ragnheiðar Lámsdóttur
Blöndal. Báðar ættir Guðmundar
em vel þekktar, föðurættin einkum
um Suðurland en móðurættin um
allt land.
Þau Guðmundur og Gróa eignuð-
ust 3 böm, Helgu Sesselju,
Guðmund Stein raftæknifræðing og
Sigurð Inga, fulltrúa í fyrirtæki fjöl-
skyldunnar þar sem Helga vinnur
einnig. Helga var um mörg ár gift
á Spáni og em þrjú dótturbörn
þeirra Gróu og Guðmundar búsett
þar sem stendur. Önnur dótturdótt-
irin Katla María dvaldi hér í
sumarleyfi sínu til að vera ömmu
sinni til hugarhægðar, og hin, Sess-
elja Helga, kom hingað í miðju
skammdeginu til að geta verið hjá
ömmu sinni um jól og nýár. Dóttur-
sonurinn, Enrique Sigurður er
hagfræðinemi við háskólann í Barc-
elóna. Eitt barn Helgu er hér heima,
og Guðmundur Steinn og kona
hans, Maria Teresa Marti, eiga 3
böm, en Sigurður Ingi og hans
kona, Ólöf Skúladóttir, eiga 2 böm.
Alls em því bamabömin 10.
Þau Guðmundur og Gróa byggðu
sér þægilegan sumarbústað í Mos-
fellssveit og hefur landið umhverfis
hann og gróðurhúsið verið unaðs-
reitur allrar fjölskyldunnar í 35 ár,
og mun Gróu hvergi hafa fallið
betur að dvelja en þar.
Eitt var það umfram annað, sem
maður tók eftir í fari Gróu, að mik-
ið yndi hún hafði af bóklestri. Hún
var sílesandi er tími gafst til og var
því margfróð. En að eðlisfari var
hún mjög háttprúð og svo hjálpsöm
að af bar, hógvær og af hjarta
lítillát eins og einhvers staðar er
skrifað.
Hákon Bjarnason
Lokakallið fáum við öll fyrr eða
síðar á lífsleiðinni. Spumingin er
aðeins hvenær kallið kemur. Margir
hafa vart hafíð ferðalagið þegar því
lýkur en aðrir eiga fyrir höndum
langa ferð. Gógó, eins og hún var
ætíð nefnd meðal vina, hreppti
langa og gæfuríka ferð. Vissulega
rigndi hjá henni eins og hjá flestum
öðmm en oftast var sól.
Við bræðumir vomm svo lánsam-
ir að njóta sólarinnar í kringum
Gógó öll sumur í æsku og er það
samdóma álit okkar, að þeir sem
átt hafa Gógó að ferðafélaga geti
ekki kvartað yfír félagsskapnum.
Staðreyndin er sú að öllum leið vel
í návist Gógóar. Það má þakka
léttri lund hennar og yfírburða
kýmnigáfu.
Það var sama hvort hún eða ein-
hver annar sagði brandarann
jafnvel þó að hann væri á hennar
kostnað, alltaf hló Gógó jafn inni-
lega. Þar var engin pólitísk ritskoð-
un á ferð heldur skynsöm og glögg
kona laus við alla yfírborðs-
mennsku. Við frændsystkinin er
ólumst upp í Mosfellssveit yfír sum-
artímann heilluðumst af þessum
eiginleikum Gógóar og ekki veikti
það stöðu hennar, að sælgætislager
heimilisins var stærri á Háeyri en
almennt tíðkast og ekki sparaður
fremur en góða skapið. Þegar litið C“
er um öxl fer ekki á milli mála, að
heimili Guðmundar og Gógóar var
það hláturmildasta sem við kynnt,-
umst í æsku. Kýmnin á því heimili
var oftast á kostnað heimilisfólksins
sjálfs. Allir hlógu og gerðu grín
hver að öðrum án þess að nokkur
fyrtist. Slíkur var kærleikurinn hjá
hinu glaðlynda og háværa heimilis—
fólki á Háeyri. Með þetta í huga,
ásamt hlýlegum móttökum Guð-
mundar og Gógóar þegar mann bar
að garði, er ekkert skrítið þó oft
hafí verið staldrað við á þeim bæ.
Gógó eins og margar mæður þess
tíma var miðpunktur heimilisins.
Þær voru á vakt allan sólarhringinn
tilbúnar að leysa öll mál, metta alla
munna og hugga þegar þess þurfti
með. Það var ófölsk öryggiskennd
að vita af þessum mæðrum í kall-
færi í hvetjum bústað ef eitthvað
bjátaði a. Gógó fékk sinn skammt
af þeim uppákomum og leysti öll
vandamál með bros á vör.
Um leið og við kveðjum Gógó
vinkonu okkar og þökkum allt og
allt, viljum við vitna í er við heyrð-
um móður okkar lýsa henni eitt sinn
fyrir fólki er ekki þekkti hana:
„Gógó er yndisleg kona og aldrei
hef ég heyrt hana hallmæla nein-
um.“
Megi góður guð blessa minningu
Gógóar, svo og íjölskyldu hennar
og styrkja þau í söknuði þeirra.
Guðmundur og Kjartan
Hjörtína G. Jóns-
dóttir - Minning
Fædd 20. október 1900
Dáin 6. janúar 1988
Amma mín, Hjörtína Guðrún
Jónsdóttir, frá Efra-Skarði í
Svínadal, fæddist í Hrappsey alda-
mótaárið og var því komin á sitt
88. aldursár þegar hún lést nú í
ársbyrjun.
Hún var dóttir Jóns Jónssonar
vinnumanns og Kristínar Tómas-
dóttur, sem var annáluð tóvinnu-
kona. Jón mun hafa fæðst í Seli í
Miklholtshreppi, en bjó síðar á norð-
anverðu Snæfellsnesi og í Breiða-
fjarðareyjum. Kristín fæddist í
Steinadal á Ströndum, en missti
föður sinn ung og fór eftir það í
vinnumennsku víða, m.a. á Kleifum
í Gilsfírði.
Leiðir þeirra Jóns og Kristínar
lágu saman í Hrappsey, þar sem
þau voru í vinnumennsku. Jón var
ógiftur og bamlaus, en Kristín var
þá orðin ekkja og átti þijá syni.
Valdimar og Steingrím átti hún
með Samúel Guðmundssyni frá
Brekku í Gilsfírði. Kristín giftist
Kristjáni Halldórssyni vinnumanni
og áttu þau saman soninn Guðna.
Kristján drukknaði árið 1896.
Sex vikna gamalli var Hjörtínu
komið fyrir í fóstur hjá hjónunum
Eggert Thorberg Gíslasyni og
Þuríði Jónsdóttur í Fremri-Langey.
Faðir Hjörtínu var vel kunnugur
fólkinu I Fremri-Langey. Hann
hafði verið þar vinnumaður um
langt skeið og treysti Eggert og
Þuríði best fyrir einkabami sínu.
Eggert var stöndugur bóndi.
Hann var bókhneigður og kenndi
bömum og Jóni hefur þótt vænlegt
að koma baminu í fóstur hjá hon-
um.
Hálfsystir Jóns, Margrét Guð-
mundsdóttir í Rifgirðingum, vildi
taka bamið að sér, en Jón ljáði
ekki mals á því. Þau Jón og Kristín
giftust ekki, en bjuggu saman í
Þurrabúð um skeið.
Hjörtína ólst því upp hjá hjónun-
um í Fremri-Langey. Börn þeirra
Eggerts og Þuríðar vom flest upp
komin, en þrjú voru þó ófermd.
Hjörtína varð snemma dugleg til
vinnu. Jafnframt lærði hún lestur,
skrift og dálítið í reikningi og las
landafræði, íslandssögu og biblíu-
sögur hjá fóstra sínum. Kverið varð
hún að læra utanbókar eins og aðr-
ir. Eggert leyfði engan slæpingja-
hátt við námið og vei þeim sem
ekki kunni lexíumar sínar.
Þannig ólst Hjörtína upp við tals-
verðan aga bæði í námi og starfí.
En hún fékk nóg að borða og fólkið
í Fremri-Langey reyndist henni vel.
Oft fann hún sárt fyrir því að hún
var ekki bam þeirra hjóna, einkum
þegar bamaböm þeirra komu í
heimsókn. Henni þótti mjög miður
að foreldrar hennar voru ógiftir,
enda var henni stundum strítt á því.
Hjörtína hafði aldrei náið sam-
band við móður sína, þótt henni
þætti afar vænt um hana. Faðir
hennar kom hins vegar oft f
Fremri-Langey og hún hændist
mjög að honum. Hann borgaði með
henni meðan hann lifði, en hann
lést úr lungnabólgu þegar Hjörtína
var á tíunda ári. Henni þótti mikil
eftirsjá að föður sínum.
Móðir hennar fékk að vera í
Fremri-Langey vetur eftir að Jón
dó, þar til Steingrímur sonur henn-
ar tók hana að sér. Steingrímur var
þá orðinn bóndi í Miklagarði í
Saurbæ og veitti móður sinni heim-
ili þar til hún lést árið 1948,94 ára.
Hjörtína fermdist í Dagverðar-
neskirkju þegar- hún var þrettán
ára. Veturinn 1916—1917 fór hún
í Hvítárvallaskóla hjá Hans Grön-
feldt og frú. Skóla þennan kallaði
hún „Rjómaskólann". Þar lærði hún
að strokka smjör og þess háttar og
undi sér vel.
En hún hafði lofað að koma aft-
ur til Fremri-Langeyj ar að vori og
við það stóð hún. Tveimur árum
síðar fór hún til móður sinnar og
Steingríms að Miklagarði og var
þar í too vetur. Að því loknu lá leið-
in til Reykjavíkur og lauk þá
samskiptum hennar við móður sína.
Hjörtína var í vinnumennsku á
ýmsum heimilum í Reykjavík á
þriðja áratugnum og var eftirsótt
vinnukona. Þá kom það fyrir að hún
réðist í kaupavinnu í sveit á sumr-
in, þar á meðal á Melum í Melasveit
hjá fóstursystur sinni Helgu Egg-
ertsdóttur. Hjörtína var á Melum
haustið 1928 þegar þess var farið
á leit við hana, að hún færi sem
ráðskona hjá ungum bónda á Efra-
Skarði í Svínadal, Ólafí Magnús-
syni.
Hún játti því og lagði þar með
grunninn að ævistarfi sínu. Þau
Olafur felldu nefnilega hugi saman
þá um veturinn og um haustið 1929
létu þau pússa sig saman í
Reykjavík.
Þau hjónin hófu búskap í gamla
bænum að Efra-Skarði. Móðir Ól-
afs, Sigríður, var þá enn á lífí.
Ekki leið á löngu áður en fjölgaði
á heimilinu og alls urðu bömin
fimm, Þorgerður, Sigríður, Jóna
Kristín, Magnús og Selma. Bömin
fæddust öll í gamla bænum, en
árið 1947 flutti fjölskyldan í nýtt
timburhús og þar var heimili þeirra
síðan.
A óvitaárum mínum veitti ég
ömmu minni ekki mikla athygli.
En þegar ég komst til nokkurs
þroska fór ekki hjá því að ég skynj-
aði mikilleik þessarar lágvöxnu og
lítillátu konu.
Hún fæddist inn í frumstætt
bændasamfélag aldamótanna, en
kvaddi okkur á tölvuöld. Hún öðlað-
ist mikla lífsreynslu á langri ævi
og miðlaði óspart af reynslu sinni.
Hún var ekki alltaf sólarmegin í
lífinu, en kunni að gleðjast og gleðja
aðra.
Eins og títt er um konur af henn-
ar kynslóð fólst hennar ævistarf í
uppeldi bama og bústörfum bæði
innan húss og utan. Henni auðnað-
ist ekki að vera samskiptum við
foreldra sína í æsku og þótti það
auðvitað miður. Heimilið í Fremri-
Langey var mjög fiölmennt og ekki
gafst alltaf tími til þess að sýna
litlu stúlkubami þá hlýju sem þurfti.
En alla þá ástúð og hlýju, sem
hún fór á mis við í æsku, veitti hún
manni sínum og bömum. Hún eign-
aðist 19 bamaböm og 17 barna-
bamaböm og ekki fómm við
varhluta af einlægri blíðu hennar.
Hún vissi hvers virði það var böm-
um að eiga ömggt heimili og njóta
ástar foreldra sinna og umhyggju.
Amma var glaðlynd manneskja,
ríkulega gáfum gædd og kunni að
meta söng og lestur góðra bóka.
Vænst þótti henni um bækur, sem
höfðu að geyma þjóðlegan fróðleik
af ýmsu tagi. Hún tók virkan þátt
í starfí kvenfélagsins Lilju á Hval-
fiarðarströnd og varð heiðursfélagi
þess.
Eg kom stundum í litlu stofuna
til ömmu og þáði af henni kaffí og
með því. Forvitni mín varð þá ein-
att til þess að að ég fékk að ferðast
með henni vestur til Breiðafjarðar
æskuáranna. Þá sagði hún mér frá
föður sínum, sem var harðduglegur
maður og bamelskur, en dálítið
sérsinna, eins og hún sagði. Ég
fékk að kynnast móður hennar og
erfíðri lífsbaráttu hennar. Hún
sagði mér frá heimilislífinu í
Fremri-Langey, atvinnuháttum,
menningarlífínu í baðstofunni, jóla-
siðum, sorgarstundum og gleði-
stundum.
Stundum brá fyrir sorgarglampa
í augum hennar þegar hún sagði
frá, en oftast var hún þó kímin og
alltaf held ég að hún hafí notið
þessara stunda.
Mér sjálfum voru þessar sam-
vemstundir ómetanlegar. Mér var
unun að því að sitja hjá henni og
heyra hana segja frá. Hún var mér
tengiliður við liðna tíð og kenndi
mér að skilja hana sjálfa og það
þjóðfélag sem mótaði hana og henn-
ar kynslóð.
Við amma áttum rhargt órætt.
En þótt hún hafí ávallt verið heilsu-
hraust varð ekki hjá því komist að
Elli kerling gerðist uppivöðslusöm.
Amma varð þó þeirrar gæfu aðnjót-
andi, að vera sjálfbjarga nánast
fram á síðasta dag og halda fullri
meðvitund fram á síðustu stund.
Ég heimsótti hana síðast milli
jóla og nýárs og enda þótt hún
ætti þá við talsverðan lasleika að
stríða var ekki við annað komandi
en að hita kaffí og færa mér með
því. Þegar ég kvaddi hana þennan
dag virtist hún sannfærð um að
þetta yrðu okkar síðustu fundir. Sú
varð líka raunin. Á gamlársdag
hélt ég utan til náms. Sama dag
var hún flutt á sjúkrahús og fáein-
um dögum síðar var hún öll.
Ég hefði svo gjaman vilja eiga
þessa indælu konu að dálítið leng-
ur. Missir minn og allra hennar
ástvina er mikill, en mestur er þó
missir afa, sem hefur horft á eftir
ástríkri eiginkonu ogtraustum vini.
Nú er ekki annað eftir en björt
og fögur minningin og ég mun
ætíð minnast ömmu með þakklæti.
Góðlegt og glaðlegt andlit hennar
mun ávallt standa mér fyrir hug-
skotssjónum. Megi hún hvfla í friði.
Garðar Guðjónsson
Birting afmælis- og
minningargreina
Morgunblaðið tekur afmælis- og minningargreinar til birting-
ar endurgjaldslaust. Tekið er við gxeinum á ritstjórn blaðsins á
2. hæð í Aðalstræti 6, Reykjavík og á skrifstofu blaðsins í Hafn-
arstræti 85, Akureyri.
Athygli skal á þvi vakin, að greinar verða að berast með góðum
fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í miðvik'udagsblaði að
berast síðdegis á mánudegi og hliðstætt er með greinar aðra daga.
í minningargreinum skal hinn látni ekki ávarpaður. Ekki eru tek-
in til birtingar frumort ljóð um hinn látna. Leyfílegt er að birta ljóð
eftir þekkt skáld, 1—3 erindi og skal þá höfundar getið. Sama gildir
ef sáímur er birtur. Meginregla er sú, að minningargreinar birtist
undir fullu nafni höfundar.