Morgunblaðið - 21.01.1988, Page 49

49
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. JANÚAR 1988
Árni Bjarnarson
„Ýmsir voru uggandi
þegar annað íslenskt
blað hóf göngu sína í
Winnipeg og óttuðust,
að blöðin ætu hvort
annað út á gaddinn og
afleiðingin yrði sú, að
landar ættu svo ekkert
blað eftir á sinni tungu.
Sem betur fór reyndust
þær spár ekki réttar.“
Eftir fyrstu sjö árin tók ævintýra-
maðurinn kunni, Jón Ólafsson,
skáld, við ritstjóm, en starf hans
við blaðið stóð aðeins stuttan tíma,
og þá tók Einar Hjörleifsson rit-
stjómina að sér á ný og var við
blaðið uns Sigtryggur Jónasson
settist í sæti hans allar götur til
1901.
Sigtryggur var þá þjóðkunnur
maður fyrir störf sín meðal
íslenskra vesturfara og var einn
þeirra sendimanna Kanadastjómar,
sem völdu landnámsstaðinn á
Nýja-íslandi.
Næst kom Magnús Pálsson frá
Hallfríðarstöðum í Hörgárdal, í nóv-
ember 1901, og ritstýrði blaðinu í
íjögur ár, en 19. nóvember 1905
tók við Stefán Bjömsson cand. the-
ol. frá Kolfreyjustað í Suður-Múla-
sýslu og var við ritstjómina þar til
í apríl 1914. Þá hvarf hann heim
til Islands og var vígður prestur til
fríkirkjusafnaðar á Fáskrúðsfirði.
í ritstjómartíð Stefáns var reist
prentsmiðjuhús á hominu á Will-
iam- og Sherbrooke-götum. Það var
stór bygging, þrílyft 98x54’/2 fet á
stærð. Auk prentsmiðjunnar og
skrifstofu blaðsins voru í bygging-
unni skrifstofur tveggja íslénskra
lækna, þeirra Ólafs Bjömssonar og
Brands J. Brandssonar, _ og
lífsábyrgðarsala Kristjáns Ólafs-
sonar, en íbúðir á annarri og þriðju
hæð.
Við heimför Stefáns kom ennþá
nýr ritstjóri í stólinn, enginn annar
en Sigurður Júlíus Jóhannesson frá
Læk í Ölfusi, einn hinn allra rit-
færasti og athafnasamasti maður
meðal Vestur-íslendinga. Hann
hafði áður fengist nokkuð við blaða-
mennsku heima á íslandi og meðal
annars verið upphafsmaður að út-
gáfu bamablaðsins Æskunnar
1897, eldheitur áhugamaður um
bindindis- og önnur velferðarmál,
nafnkunnur hugsjónamaður, skáld
og hið mesta göfugmenni. Hann var
hinn fjölhæfasti maður. Minnast
hans allir sem þekktu með virðingu
og hlýhug.
Um tíma störfuðu með Sigurði
tveir meðritstjórar, Stefán Thors-
son, ættaður úr Biskupstungum í
Amessýslu, og Friðrik Sveinsson,
listmálari í Winnipeg.
Áhugi Sigurðar Júlíusar á blaða-
mennsku var alla tíð mikill, og
þegar ritstjómarstarf við Lögberg
bauðst ákvað hann að taka því.
Ekki var hann samt lengi við blað-
ið að þessu sinni, tók við því í apríl
1914 og hætti í desember sama ár.
Ástæðan var afstaða hans til her-
kvaðningar Kanadastjómar og
þátttaka Vestur-íslendinga í heims-
styijöldinni 1914—1918, enda var
hann alla tíð einlægur friðarsinni.
Þá tók við starfi Sigurðar, Krist-
ján Sigurðsson cand. phil. frá
Kröggólfsstöðum í Ölfusi, sem áður
hafði verið aðstoðarritstjóri. En
Kristján sat ekki lengi í ritstjóra-
stól. Sigurður tók aftur við sínu
fyrra starfí 7. október 1915 og
hélt því, uns hann hóf blaðaútgáfu
sjálfur með Voröld sinni.
Við ritstjóm Lögbergs tók þá Jón
Bíldfell Jónsson frá Bíldsfelli í
Grafningi, sém einnig hafði áður
verið aðstoðarritstjóri. Jón Bfldfell
Jónsson var um þriggja ára skeið
við gullgröft í Klondyke, hinum
heimskunna gullnámabæ, og hagn-
aðist vel. Merkur maður og traustur
á alla lund. Hans starf við blaðið
varð alllangt eða um 10 ára skeið.
En þá settist sá maður í ritstjóra-
stólinn, sem var þar lengur en
nokkur annar, sem starfaði við Lög-
berg. Hann hét Einar Páll Jónsson,
frá Háreksstöðum í Jökuldalsheiði,
einn hinna nafnkunnu sona Jóns
Benjamínssonar bónda þar. Var
Einar Páll ritstjóri allt til þess er
hann andaðist 27. maf 1959, og
hafði þá setið lengur en nokkur
annar sem ritstjóri að íslensku blaði
í Vesturheimi.
Um tíma 1934 annaðist Heimir
Thorgrímsson ritstjóm í fjarveru
Einars Páls. Heimir var sonur séra
Adams Þorgrímssonar. Þá var um
tíma fiðstoðarritstjóri við Lögberg
Finnur Jónsson, bóksali, frá Melum
í Hrútafírði.
Kona Einars Páls, Ingibjörg Vil-
hjálmsdóttir Sigurgeirssonar,
prests á Grund í Eyjafírði, annaðist
um árabil kvennadálk í Lögbergi,
en gerðist síðan ritstjóri að manni
sínum látnum. Þá var búið að sam-
eina bæði blöðin í eitt, sem hefur
síðan til dagsins í dag komið út
undir nafninu Lögberg-Heims-
kringla.
Þegar blöðin gengu í eina sæng
var eigendum þeirra beggja nokkur
vandi á höndum. Réðu stjómmálin
þar miklu um. Annað blaðið fylgdi
fijálslyndum flokki að málum, en
hitt íhaldssömum. Eftir langt samn-
ingaþóf leystust þau mál þó
farsællega.
Bæði blöðin áttu þá sem oftar
við fjárhagsvanda að etja og for-
ystumenn blaðanna þreyttir á
sífelldum fjárstuðningi við þau.
Kaupendum fór fækkandi og ensku
blöðin vestra fyrir löngu orðin les-
mál yngri kynslóðarinnar. Hinn
mikli eldlegi áhugi og fómfysi, sem
fylgt hafði störfum frumheijanna
og blöðum þeirra var kulnaður. Það
var því sýnilegt hvert stefndi. Vest-
ur-íslendingar vildu þó ekki láta
merkið alveg falla og þvf var tekið
það ráð að sameina bæði blöðin í
eitt.
Að þessum málum vann Ingi-
björg Jónsson, síðasti ritstjóri
Lögbergs, af mikilli festu og dugn-
aði. Var hún ritstjóri til dauðadags.
Að henni látinni tók við ritstjóm
Carolina Gunnarsson, þá Haraldur
Bessason prófessor og kona hans,
Margrét Björgvinsdóttir, sem rit-
stýrðu blaðinu með miklum ágæt-
um. Síðan komu þrír mætir
ritstjórar að heiman, hver eftir ann-
an: Fríða Bjömsdóttir (Guðfinns-
sonar), Jón Ásgeirsson, fyrmrn
fréttamaður, og Jónas Þór, kennari
frá Blómvangi í Mosfellssveit.
En 1987 settist svo Vestur-
íslendingurinn Einar Ámason í
ritstjórastólinn og hefír hann ann-
ast bæði ritstjóm og framkvæmdir
við blaðið til þessa dags.
Hér hefur nú í stuttu spjalli ver-
ið gerð nokkur grein fyrir vestur-ís-
lenska vikublaðinu Lögbergi, þegar
lokið er hundrað ára vegferð þess.
Er þetta að sjálfsögðu aðeins laus-
legt ágrip, svo margt sem á daga
þess hefir drifíð og þeirra mörgu
merkismanna, sem hafa ritstýrt því
á liðinni tíð. Þá sögu þyrfti sem
fyrst að skrá ásamt sögu annarra
vestur-íslenskra blaða og tímarita,
sem öll héldu hátt á lofti fána
íslenskrar menningar í Vestur-
heimi.
Þessari lauslegu greinargerð um
sögu blaðsins vil ég ljúka með ein-
lægum þökkum til Lögbergs fyrir
baráttu þess fyrir traustu og góðu
samstarfi og samvinnu milli Islend-
inga austan hafs sem vestan og
stuðningi við öll framfara- og hug-
sjónamál heima á íslandi.
Tollalækkanir og
hagstæð magninnkaup:
15 til 40% verðlækkun á
26 vörutegundum.
ESSELTE TÍMARITABOX
40% VERÐLÆKKUN
40% verölækkun áður 277 pr. stk. nú 167,- pr. stk.
CHHH>=
Hallarmúla 2. E 83211
Félagsfundur í Hlíf:
Heimilar boðun verk-
falls ef þörf krefur
Lágmarkslaun fyrir dagvinnu verði
ekki undir 42 þúsund krónum.
ALMENNUR félagsfundur í
verkamannafélaginu Hlíf í Hafn-
arfirði, sem haldinn var nýlega,
heimilaði stjórn og trúnaðar-
mannaráði að boða til verkfalls,
ef þörf krefði til að knýja fram
nýja kjarasamninga.
I ályktun sem fundurinn sam-
þykkti segir að síðan desember-
samningarnir voru gerðir hafi átt
sér stað miklar hækkanir launa hjá
flestum launþegahópum öðrum en
verkafólki og nú sé svo komið að
ekki verði lengur vikist undan því
að hækka laun þess all verulega.
Tímakaup verkafólks sé í dag frá
kr. 159,10 og komist hæst í 191,81
hjá sérhæfðu fískvinnslufólki eftir
15 ára starf. Þessi laun séu fyrir
neðan allt velsæmi og fundurinn
telji að lágmarkslaun megi ekki
vera undir 42 þúsund krónum á
mánuði eða kr. 242,31 fyrir hveija
klukkustund auk eðlilegra starfs-
aldurshækkana.
Þá segir: „Launin skulu miðast
við 1. janúar s.l. og kaupmáttur
þeirra tryggður með verðbótum á
3ja mánaða fresti út samnings-
tímabilið sem yrði til 31. desember
næstkomandi.
Allt tal um að þjóðfélagið þoli
ekki þessa hækkun lágmarkslauna
er hræsni þeirra manna sem á árinu
1987 stóðu að miklum hækkunum
á launum betur settra launþega.
Þá fyrst er þjóðfélaginu verulega
hætt þegar fijálshyggjustefna at-
vinnurekenda og stjómvalda ætlar
því fólki undirmálslaun sem fram-
leiðslustörfín vinnur."
Vatnslðsar
Mjög hagstœtt verö!
Innsogssett
úr sjálfvirku í handvirkt
HABERG ”
SKEIFUNNI5A. SÍMI 91-8 47 88
• •
ALGJOR RYMING
#
50-80% AFSLATTUR
UTSALA aldarinnar
Við spyrnum fótum við háu verðlagi og bjóðum þreyttum og köldum fótum að klæðast skófatnaði frá okkur.
Við seljium út allan leðurfatnað
Leðurfatnað dömu og herra
Leðurhanska dömu og herra
Leðurtöskur og belti
50% afsl.
Kuldaskór í úrvall, - verð frá 800,- kr.
Spariskór í úrvali - verð f rá 500,- kr.
Dömuskór í úrvali - verð f rá 900,- kr.
SO - 80% afsl.
Það er þess virði að koma á Vitastíginn.
SKOGUUGGINN v/Laugaveg
Skautar á 1.500,- kr.
Stærðir 26-35.
Svartir og hvftir.