Morgunblaðið - 30.01.1988, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. JANÚAR 1988
0
BERUN
750 ARA
W'W ii **W n*(*=
eftirBraga
Asgeirsson
FYRRI GREIN
Hátíðarhöldin í sambandi við 750
ára afmæli Berlínarborgar höfðu
góð áhrif og víðtæk. Slík hátíðar-
höld hafa einnig iðulega ákveðinn
tilgang í sjálfu sér, sem er að vekja
athygli á viðkomandi borgum og
gera úttekt á sögu þeirra.
Berlínarbúum hefur og fundizt
Iqorið að halda veglega upp á fyrsta
stórafmælið eftir stríðslok, er borg-
in var ein ijúkandi rúst að segja
má. Vekja athygli á hinni miklu
uppbyggingu og undirstrika, að
borgin hefur nú öðlazt aftur sinn
fyrri sess, sem ein af höfuðborgum
heimsins í menningarlegu tilliti.
Allt mun þetta hafa gengið eftir
og margur sá, er heimsótti Berlín
í fyrsta skipti, hefur vísast horfið
þaðan forviða til baka. Þá er og
ekki síst mikilvægt, að samskipti
hinna tveggja aðskildu borgarhluta
jukust til muna og voru vinsam-
legri og gagnkvæmari en í annan
tíma frá stríðslokum.
Aftur á móti hófu A-Þjóðveijar
afmælisárið þegar 1. janúar 1987
— vildu ekki hafa sameiginleg há-
tíðarhöld vegna sérstöðu A-Berlínar
sem höfuðborgar.
Hins vegar hófust hátíðarhöldin
í vestari hlutanum ekki fyrr en í
marz og stóðu til ársloka, er eigin-
lega ekki lokið, því að Berlín hefur
hlotið útnefninguna menningarborg
Evrópu árið 1988. í því tilefni má
búast við hátíðardagskrá allt árið
og er ekki að efa, að ýmislegt, sem
var til sýnis og tengdist afmælinu,
verði það áfram í einhverri mynd.
Auðvitað eru slík hátíðarhöld einnig
sett á svið til þess að auka að-
streymi ferðalanga, sem hvarvetna
er orðin mikilvæg og dijúg tekjulind
á síðustu tímum. Og hér þurfti
Berlín jrfír litlu að kvarta, því að
ferðamannastraumurinn var gífur-
legur jafnt innlendra sem útlendra.
Aðstreymi slíkra hefur aukizt jafnt
og þétt hin síðari ár, en að þessu
sinni voru öll met slegin, þannig
að einna mestu erfíðleikamir lágu
í því að koma fólki í hús.
Ég varð strax var við þetta í
Kaupmannahöfn, er ég fór að
grennslast fyrir um hentugar ferðir
til borgarinnar. Flugfélög, ferða-
skrifstofur og ríkisjámbrautimar,
sem eru með mjög hagstæðar ferð-
ir allt árið, gátu með engu móti
útvegað hótelrými fyrr en að tveim
vikum liðnum og Evrópumiðstöðin
í Berlín, sem ég hafði samband við,
kvaðst líklega aðeins geta útvegað
herbergi hjá einkaaðilum utan mið-
borgarinnar.
Það ætlaði þannig að ganga brös-
uglega hjá mér að komast þangað
og seinkaði mér um heilan dag, en
svo tók ég bara stökkið upp á von
' og óvon. Tók beint flug, sem þó er
dálítið dýrara, en langoftast er flog-
ið með viðkomu í Hamborg og tekur
lengri tíma en að fljúga að heiman
til Hafnar, auk þess sem allt að 80%
flugtímans fara í bið í Hamborg.
Þetta er vegna lofthelginnar yfir
a-þýskt landsvæði og allrar skrif-
fínnskunnar, sem því fylgir —
jafnvel beina flugið kostaði meira
en klukkutíma bið á Kastrup!
Flugferðin sjálf tók lítið meiri
tíma en að fljúga til Akureyrar og
var hin þægilegasta og áætlun-
arbfllinn, sem flytur mann frá
Tegel-flughöfninni til miðborgar-
innar, er varla meira en 25 mínútur
og stanzar að auki steinsnar frá
'Evrópumiðstöðinni við Búdapest-
erstrasse.
Ég reyndist lúsheppinn, er þang-
að kom, því ég fékk umsvifalaust
herbergi á sama hóteli og ég gisti
í fyrir tveim árum, „Sylter Hof‘,
við Kurfurstenstrasse. Að vísu dýrt
og einungis í eina nótt í senn, sem
mun trúlega gert til að tryggja
hótelinu hámarksverð. Allt er þetta
upp talið, til þess að væntanlegir
ferðalangar héðan til Berlínar á
menningarári átti sig á aðstæðun-
um og geri ráðstafanir í tíma, en
það getur munað vænum skildingi.
Svona er þetta að verða í ölíum
stórborgum Evrópu, og þótt jafnan
sé hægt að fá herbergi í kringum
jámbrautarstöðvar, eru þau yfírleitt
rándýr miðað við gæði og þjónustu
þótt ódýrari séu að krónutölu.
Hótel Sylter Hof er í háum gæða-
flokki í öllu tilliti —' morgunverður
er á heilmiklu hlaðborði og úrvalið
eftir því — naut ég þess að vera
vanur að birgja skrokkinn vel upp
af eldsneyti á morgnana og tók
jafnan ríflega til matarins, og dugði
það mér vel til kvölds, jafnvel þá
er ég tók daginn mjög snemma.
Hótelið er mjög vel staðsett og
stutt í miðborgina og beint gegnt
Tiergarten. Hin fræga neðanjarðar-
brautarstöð Wittenberg er í næsta
nágrenni og þaðan er örstutt í KA
DE WE (Kaufhaus des Westens),
sem er víst þekktasta stórverzlunin
og þaðan er einnig stutt í frægan
flóamarkað.
Það reyndist rétt ráðstöfun og
mikið lán að taka dýrasta tilboðinu,
vegna þess að daginn eftir að ég
kom, tók sig upp bakveiki, sem ég
hafði orðið var við um sumarið, en
nú með margföldum krafti og átti
eftir að fylgja mér alla ferðina. Fór
ég hvað eftir annað í lás, eins og
það heitir, og fyrir vikið var hreyf-
anleiki minn mjög takmarkaður,
þannig að ferð til A-Berlínar var
sem íjarlægur draumur og náði ég
þannig ekki að forvitnast um þann
helming hátíðardagskrárinnar sem
þar var boðið upp á. Og mér tókst
ei heldur að skoða hlutina jafn vel
í Vestur-Berlín og ég hefði óskað,
en má vera þakklátur fyrir það, sem
ég sá.
— í stað þess að skoða hina miklu
sýningu Berlín — Berlín strax í
upphafí, eins og ég ráðgerði, byggði
ég upp rólega dagskrá fyrsta dag-
inn og fór á ríkislistasafnið, sem
er allt á einni hæð og þannig auð-
velt í skoðun. Ákvörðunina tók ég
strax og ég vissi, að stærsta og
yfírgripsmesta sýning á æviverki
hins mikla myndhöggvara Alberto
Giacometti stóð yfír þar.
Hinn ítalsk-svissneskt fæddi
Giacometti telst einn af mikilvæg-
ustu myndlistarmönnum aldarinn-
ar, þótt hann sé ekki jafn þekktur
meðal almennings og margir aðrir,
enda hefur verið miklu minni háv-
aði í kringum hann en ýmsa aðra.
Hann gekkst fullkomlega upp í list
sinni og lifði frekar einangruðu lífí,
og þannig eru hinar frægu andlits-
myndir (portrett) hans einungis af
örfáum nánum vinum og almennum
fyrirsætum. Giacometti var allt í
senn, málari, teiknari og mynd-
höggvari og jafnvígur í allt sem
hann tók sér fyrir hendur. Þekktast-
ur hefur hann hingað til verið fyrir
skúlptúrverk sín, en sýningin í
Berlín undirstrikaði svo um mun-
aði, að hann var engu síðri í
málverkinu og rissinu. Sérsvið hans
í öllu sem hann gerði var rýmið —
hið mynd- og formræma rými, þar
sem hann beizlar fjarvíddina undir
sjónræn lögmál.
Jafnvel einföldustu riss hans búa
yfir þessari einstöku rýmistilfínn-
ingu, sem lætur skoðandann eigin-
lega verða þátttakanda í
myndsköpuninni, sem einmitt er
veigurinn í allri mikilli list. Ég læt
það vera að segja ítarlega frá þess-
ari sýningu, kýs frekar að skrifa
sérstaka grein um snillinginn í
næsta mánuði, sem er frímánuður
frá listrýniskrifum. Vísa skal til
þess, að sýningunni í Berlín lauk
3. janúar, en hún verður opnuð í
Borgarlistasafninu í Stuttgart 29.
janúar og stendur yfír til 20. marz.
Þessi sýning ein er þess virði að
bregða sér þangað, svo lærdómsrík
sem hún er. Ekki sakar að geta
þess, að safnið sjálft í Stuttgart er
frábært, litlu síðra,_ en allt öðruvísi
en safnið í Berlín. Ég dvaldi dijúga
stund á sýningunni og safninu og
naut þess út í fíngurgóma.
Safnið sjálft er mjög gott, þótt
segja megi, að því hafí verið skipt
í tvennt árið 1948, þannig að annar
hluti þess er í Austur-Berlín. Meðan
á stríðinu stóð, voru hin dýrmæt-
ustu listaverk flutt á örugga
geymslustaði og þau, sem vestur-
veldin björguðu, voru á árunum
1953—57 flutt til Berlínar að undir-
lagi þáverandi borgarstjóra Ernst
Reuter og opnað almenningi til
bráðabirgða í vermihúsi Charlotten-
borgarhallarinnar. Það sem sovézki
herinn bjargaði er svo á safni í
A-Berlín.
Á árunum 1965—68 var svo nú-
verandi bygging reist og er eftir
engan annan en sjálfan Ludwig
Mies van der Rohe (1886—1969)
og er byggingarfræðilegt minnis-
merki, sem sagt er að veiti verkun-
um á safninu harða samkeppni,
bæði hvað fegurð snertir og að-
dráttarafl. Byggingin er mjög
stflhrein og ber meistara sínum fag-
urlegt vitni, en tilgangur húsa-
meistarans var að reisa musteri
jrfír listina, er væri í senn nútíma-
legt og með rætur í fortíðinni.
Safnið hýsir myndlistarverk frá
19. og 20. öld og eru hér mörg lykil-
verk meistara þessa tímabils, auk
þess sem stöðugt eru í gangi stór-
sýningar -á verkum heimskunnra
listamanna í nútíð og fortíð. Ég var
þama á regnþungum októberdegi
dularfulls, mettaðs ljósflæðis, og
minnist ég þess helst, hve myndir
Amolds Böcklin voru magnaðar og
sterkar í þessari birtu. Það var í
eina tíð lenzka að gera lítið úr
myndum þessa ágæta málara og
sennilega veit enginn um styrk
hans, sem ekki hefur staðið and-
spænis frumverkunum sjálfum. En
það er kannski lærdómsríkara en
allt annað, hvað mat manns á
mjmdlist tekur miklum brejfingum
við skoðun listasafna og þá einkum
þegar maður hefur tekið út það
mikinn þroska, að maður lætur
ekki áróður og nýjungagimi glepja
fyrir sér.
Þótt heilmikið sé þama af lista-
perlum allt fram á síðustu ár, þá
vantar ýmislegt í heildarmyndina,
— sumt er á safni þeirra austan-
manna, en annað í hirslum safnsins
svo og á safni rómantíska tímabils-
ins á Charlottenborg. En einungis
þar til fyrirhuguð viðbygging kemst
í gagnið, hvenær sem það nú verð-
ur.
Ég var ánægður með þennan dag
og eftir smáviðkomu á hótelinu leit-
aði ég uppi lítinn grískan veitinga-
stað í miðborginni, sem ég hafði
haft góða reynslu af frá heimsókn
minni fyrir tveim árum. Það er
upplagt að borða á dálítið róm-
antískum stað við kertaljós eftir
safna- og sýningaskoðanir og skrifa