Morgunblaðið - 30.01.1988, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. JANÚAR 1988

<k.
Útgefandi
- Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 55 kr. eintakið.
Brauð, fiskur
og1 kjúklingar
Verðmjmdun vöru og þjón-
ustu hefur mikil áhrif á
kjarastöðu fólks. Sá laga-
rammi, sem framleiðslu og
verzlun er búinn, og vinnulag
verzlunarinnar í samfélaginu,
hefur ríkuleg áhrif á alla þætti
almennra viðskipta: vöruúrval,
vörugæði og vöruverð. Hvar-
vetna í veröldinni er niðurstað-
an ein og söm. Viðhorf og
sjónarmið neytenda mega sín
meir þar sem verzlunin er fijáls
— þar sem samkeppni söluaðila
eru ekki settar óeðlilegar höml-
ur.
Óðavarðbólgan, sem hér réð
ríkjum til skamms tíma,
skekkti almennt verðskyn
landsmanna. Reynsla grann-
þjóða sýnir á hinn bóginn að
stöðugleiki í verðlagi og efna-
hagslífí styrkir verðskyn
neytandans. Hjöðnun verð-
bólgu hér (1984-87) — með og
ásamt verðsamanburði Verð-
lagsstofnunar — hefur eflt
almennt verðskjm, sem reynzt
hefur bezta verðlagseftirlitið
með öðrum þjóðum. Sú al-
menna umræða, sem nýleg
hækkun á físki og brauðum
hlaut, ber þessu vitni. Sama
má segja um viðleitni til að
koma „framleiðslustýringu“ á
egg °S kjúklinga. Neytenda-
samtökin hafa harðlega
mótmælt þeim gjömingi, sem
þau telja að leiði til verð-
hækkana.
Fækkun undanþága í sölu-
skatti, samkvæmt nýjum
lögum, hafði þríþættan til-
gang: 1) að auka tekjur
(ríkisútvarp, sími, rafmagn,
áfengi og tóþak o.fl.) ríkis-
sjóðs, sem rekinn var með
halla, 2) að koma við betra
skatteftirliti og ná fram betri
skattskilum, 3) að búa í haginn
fyrir virðisaukaskatt, sem
væntanlega verður tekinn upp
á næsta ári. Þessi breyting
leiddi til hækkunar á nokkrum
tegundum matvöru. Til að vega
'á móti þeim hækkunum vóru
tollar lækkaðir og bætur al-
mannatrygginga til bamafólks
og bótaþega hækkaðar. Ahrif-
in á framfærsluvísitölu vóru
því sem næst engin. Þau lækka
hinsvegar byggingarvísitölu og
lánskjaravísitölu lítið eitt.
Sem fyrr segir hækkuðu
söluaðilar verð físks og brauða,
í kjölfar skattkerfísbrejdingar-
innar, meira en stjómvöld töldu
efni standa til. Þorsteinn Páls-
son, forsætisráðherra, beindi
þeim tilmælum til fisksala
síðastliðinn mánudag, að þeir
hefðu frumkvæði um að lækka
útsöluverð á ýsu, sem umdeilt
var. Verðlagsstofnun gerði og
athugasemdir við verðhækkan-
ir bakara. Þessi.tvö deildumál
hafa nú fengið lyktir. Smásölu-
verð ýsu verður lækkað um 8%.
Hækkun á verði brauða, um-
fram það sem breyttur sölu-
skattur stendur til, verður
dregin til baka.
Jón Sigurðsson, viðskipta-
ráðherra, hefur látið í ljós þá
skoðun, varðandi framleiðslu-
stýringu á eggjum og kjúkling-
um, að óheppilegt sé að taka
fleiri framleiðslugreinar undir
búvörulög en þar eru fyrir.
Rangt sé að hverfa frá frjálsum
verðákvörðunum einstakra
framleiðenda á þessum vörum,
enda líklegt að það „leiði til
óeðlilegrar hækkunar á verði á
þessum vamingi, líkt og tals-
menn Neytendasamtakanna
hafa sagt. Eg deili áhyggjum
með þeim“, sagði ráðherrann.
Fagna ber því að umræða
um verðmyndun og verðþróun
vöru og þjónustu fer vaxandi.
Nauðsynlegt er að almenning-
ur geri sér glögga grein fyrir
því, hvaða leikreglur gilda í
þessu efni og hvað orsakar
verðþróun. Hvarvetna í veröld-
inni er rejmslan sú að sam-
keppnishömlur leiða til
verðhækkana.
Opinber skattheimta er mik-
ilvirk í verðþróun. Hér á landi
eru þijár af hveijum fjórum
krónum af tekjum ríkisins
óbeinir skattar, það er felast í
verði vöm og þjónustu. Ríkið
er og söluaðili margskonar
vöru og þjónustu. Opinber
þjónusta hækkaði að minnsta
kosti til jafns við vísitölu fram-
færslukostnaðar 1987. Stund-
um verulega meira. Þannig
hækkuðu afnotagjöld RÚV um
rúmlega 100% frá í desember
1986 til og með janúar 1988.
Barátta Neytendasamtak-
anna gegn „framleiðslustýr-
ingu“ á eggjum og kjúklingum
er til marks um það, að hér
sem annars staðar þjónar eðli-
leg sölusamkeppni betur
hagsmunum almennings en
höft og miðstýring.
SKÁKEINVÍGIN í KANADA
Nigel Short og Guylia Sax að tafli.
Fj örug jafnteflis-
skák frá St. John
Vitaskuld hafa augu íslenskra
skákáhugamanna einblínt á einvígi
Jóhanns Hjartarsonar og Viktors
Kortsjnojs í St. John í Kanada.
Glæsileg framganga Jóhanns í ein-
víginu hefur vakið óskipta athygli
og aðdáun þeirra sem fylgjast m
eð skákfréttum reglulega. Kortsjnoj
er líka víðreyndur einvígisjaxl og
fyrirfram talinn líklegur til að
blanda sér í baráttuna um áskor-
endaréttinn.
En það eru fleiri skemmtileg ein-
vígi í gangi nú á sama stað. Portisch
frá Ungveijalandi leiðir með vinn-
ingsforskot gegn Armenanum
óstýriláta, Vaganjan. Sokolov frá
Sovétríkjunum hefur óvænt átt í
nokkrum erfiðleikum gegn heima-
manninum Spraggett, hefur unnið
eina skák og jafnteflin eru þijú.
Speelman frá Englandi hefur unnið
tvær skákir gegn Seirawan, og
bendir fátt til þess að Seirawan
verði að draumi sínum að verða
heimsmeistari í þetta sinn a.m.k.
Eistlendingurinn Ehlvest hefur
valdið vonbrigðum í einvígi sínu
gegn Jusupov og situr með einn
vinning gegn þremur hjá Jusupov.
Skákir Timmans og Salovs hafa
allar endað með jafntefli, ef undan-
skilin er hin fjórða, sem fór í bið.
Timman er næstur í röðinni á skák-
stigalista Elo eftir Kasparov og
Karpov, en virðist taugaóstyrkur
og hefur klúðrað vænlegum stöðum
í einvíginu nú. Short frá Englandi
er vel kunnur hér á Iandi eftir glæsi-
legan sigur í IBM-skákmótinu í
fyrra. Honum er spáð framgangi í
áskorendaeinvígjunum og mætir
lítilli mótstöðu hjá andstæðingi
sínum, Sax frá Ungveijalandi.
Short mætir nýgiftur til leiks og
þykir hafa teflt skynsamlega, gegn
örvæntingarfullum árásum Sax.
Short bar sigurorð í tveimur fyrstu
einvígisskákunum, og jafntefli hef-
ur orðið niðurstaðan í næstu
tveimur, eftir harða baráttu eins
og þriðja einvígisskákin, sem hér
fylgir, ber með sér.
Hvítt: Niegl Short
Svart: Gylia Sax
Sikileyjarvörn
1. e4 — c5, 2. Rf3 - Rc6, 3. d4
- cxd4, 4. Rxd4 - Rf6, 5. Rc3 -
e5, 6. Rdb5 - d6, 7. Bg5 - a6,
8. Ra3 - b5, 9. Bxf6 - gxf6, 10.
Rd5 - f5, 11. Bd3 - Be6, 12.
Dh5 - f4
Lasker-afbrigði í Sikileyjarvörn
er hér beitt. Það átti mikilli lýð-
hylli að fagna fyrir fáeinum árum,
og hafa ungverskir stórmeistarar
haldið tryggð við það. 12. — Bg7,
13. 0-0 — f4 er hið algenga fram-
hald en Sax hefur endurbætur í
huga.
13. c3 - Hg8, 14. g3 - Bg4, 15.
Dxh7
Hvítur hefur nú unnið peð. Svart-
ur hefur hinsvegar gagnfæri sökum
klaufalegrar staðsetningar liðs-
manna hvíts.
15. - Hg6, 16. Dh4 - Dxh4, 17.
gxh4 - Bf3, 18. Hfl - Hc8, 19.
Rc2 - f5!
Upphafíð að bráðskemmtilegri
taflmennsku. Svörtu peðin á mið-
borðinu verða nú stórhættuleg. 19.
— Bg2, 20. a4! var síðra.
20. exf5 — Hh6, 21. Rcb4 — Rxb4,
22. Rxb4 - d5, 23. a3 - d4!
Liðstjómandi svarta liðsins verð-
ur svo sannarlega ekki sakaður um
efnishyggju!
24. cxd4 - e4, 25. Be2 - Bxe2,
26. Kxe2 - f3+, 27. Kdl
27. Ke3? — Hxh4 var hættulegt
sökum máthótunarinnar 28. —
Bh6++.
27. - Hxh4, 28. Hcl - Hxcl, 29.
Kxcl — Bg7 , 30. Rxa6
Vitanlega reynir hvítur að kom-
ast í uppskipti á mönnum, því meiri
not verða þá af umframpeðunum.
30. - Bxd4, 31. Rc7+ - Kf7, 32.
Rxb5 — Be5, 33. a4 — Hxh2, 34.
Rc3 - Kf6!, 35. Rxe4+ - Kxf5
Það er óvenjulegt að sjá liði sífellt
fómað í endatafli. Venjulega reyna
menn þá að halda í lið sitt og vinna
á því sem umfram er. í þessari stöðu
tryggir á hinn bóginn virkni svörtu
mannanna honum mótspil fyrir hið
tapaða lið.
36. Rc5 - Hh4, 37. b3 - Bd4,
38. Rd3 - He4, 39. Hdl - He2,
40. Hd2 - Bc3, 41. Hc2 - Ke4!
Kórónan á bráðskemmtilegri
taflmennsku. Svartur skilur biskup-
inn eftir valdlausan en innheimtir
hann í næsta leik með 42. — Kd4
og ekki gengur þá 43. Hc2 — Kd3,
24. Hxe2?? — fxe2 og peðið verður
að drottningu. Hvítur leikur á hinn
bóginn 43. Hc8 og eftir 43. — Kxd3,
44. Kdl blasir jafnteflið við.
42. Hxc3, jafntefli.