Morgunblaðið - 31.01.1988, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 31. JANÚAR 1988
23
Tíðni fóstureyðinga í nokkrum löndum 1972 til 1981
er t.d. víða i kaþólskum löndum og
annars staðar þar sem fóstureyðing-
ar eru bannaðar, deyja margar konur
árlega af afleiðingum aðgerðarinnar.
Á árunum 1970 til 1979 dó engin
kona hér á landi af völdum fóstur-
láts eða fóstureyðingar en hins vegar
nokkrar á hvetju hinna Norðurland-
anna.
Eftir að fóstureyðing hefur verið
framkvæmd er fóstrið og fylgjuvef-
urinn sett í formalín og sent
Rannsóknastofnun Háskólans í
meinafræði til þess m.a. að staðfesta
að um þungun hafi verið að ræða
en einnig sést oft hvort þungunarvef-
urinn hafí fyrir aðgerðina verið
deyjandi eða að hröma sem stundum
er reyndin. Þá koma fyrir sjaldgæfir
sjúkdómar í fylgjuvef sem líkjast
krabbameini og nauðsynlegt er að
vita um í forvamarskyni. Eftir að
rannsókn hefur farið fram er fylgju-
vefnum eytt. Stærri fóstmm sem
tekin em af læknisfræðilegum
ástæðum er ýmist eytt eftir að konan
hefur látið fóstrinu eða þau sett í
kistu með öðmm og greftmð ef for-
eldrar óska þess. Ef í ljós kemur við
legvatnspróf eða sónarskoðun að
fóstur er illilega vanskapað þá er
rætt við foreldrana í fullri hreinskilni
og þeim boðið uppá þann möguleika
að fá fóstureyðingu. Endanleg
ákvörðun er foreldranna. Sama máli
gegnir ef heilsu móður er veraleg
hætta búín. þá getur verið að læknar
ráðleggi fóstureyðingu. Fóstureyð-
ingum af slíkum ástæðum hefur þó
fækkað vegna þess að ýmsir sjúk-
dómar sem áður vom taldir mjög
hættulegir móður í meðgöngu, t.d.
sykursýki og hjarta- og eða nýma-
sjúkdómar em ekki álitnir eins
hættulegir heilsu móður og áður.
Læknar em því orðnir íhaldsamari í
þessum efnum. Einnig má nefna að
nú er konum gefin bóluefni við rauð-
um hundum og þess vegna hefur
fækkað mjög fóstureyðingum af
þeim orsökum.
Fóstureyðing stundum
eina úrræðið
Fóstureyðing er ógeðfelld aðgerð
fyrir lækni að framkvæma, en slíkar
aðgerðir em samt sem áður hluti af
vinnuskyldu okkar hér, sem ekki
verður undan vikist. Þó við sem hér
störfum viljum gjaman koma því svo
fyrir að þessar aðgerðir verði sem
fæstar þá sjáum við hins vegar
greinilega að oft er fóstureyðing eina
úrræði kvenna. Það er ákaflega erf-
itt að setja sig í dómarasæti yfir
aðstæðum annarra, koma með sitt
eigið siðgæðismat og hafa með því
áhrif á líf annarra. Við reynum mik-
ið að ræða við konumar sem til okkar
leita og benda þeim á aðrar hugsan-
lega leiðir en fóstureyðingu. Stund-
um verður það til þess að kona
hættir við að fara í aðgerð og ákveð-
ur að ganga með bam sitt. En í
öðram tilvikum er ekki hægt að ef-
ast um að bamsfæðing verði konunni
illþolanleg.
Fóstureyðingar hafa nokkuð lengi
verið framkvæmdar löglega en miklu
lengur ólöglega. Sovétmenn lög-
leiddu fyrstir þjóða rétt kvenna til
þess að fá fóstureyðingu. Hér á landi
vom fóstureyðingar lögleiddar árið
1935 og þá við mjög takmarkaðar
félagslegar ástæður auk læknis-
fræðilegra. Talið er að í dag ljúki
þriðjungi þungana í heiminum með
fóstureyðingu. Það hefur verið sýnt
fram á það erlendis að með betri
getnaðarvamaráðgjöf er hægt að
fækka fóstureyðingum talsvert mik-
ið, Bandarílq'amenn segja um 50 til
70 prósent. Liður í því að fækka
fóstureyðingum hér er að fá íslensk-
ar konur til að hætta að taka
pilluhlé. Gerðu þær það myndi fóstur-
eyðingum fækka um 60 til 70 á
ári. Ef við gætum við einnig hjálpað
ungum konum betur til þess að taka
pilluna rétt þá myndi fóstureyðingum
enn fækka. Þetta er hægt að gera
með betri upplýsingum um pilluna
og með áróðri. Danskur læknir sem
hér var á ferð frá Kaupmannahöfn
í fyrra sagði okkur frá íjölskylduá-
ætlanadeild sem komið var á fót við
sjúkrahús í Fredriksborg. Starfsfólk
frá deildinni fer í skóla og kynnir
deildina og býður auk þess skólafólk-
inu að koma og skoða deildina.
Starfsemi þessarar deildar hefur
fækkað fóstureyðingum á þessu
svæði um þrjátíu prósent. Það væri
gleðilegt ef hægt væri að ná viðlíka
árangri hér á landi. Til þess verðum
við aö gera meira en treysta bara
ráðgjöf heimilslækna og sérfræðinga
í kvensjúkdómum og fæðingarhjálp,
þó þeir geri vissulega sitt besta.
Heimilislæknir einn sagði við mig
um daginn. „Ef að það leitar til mín
kona og fær góð ráð um getnaðar-
vamir þá getur vinkona hennar, sem
hefur mig ekki að heimilislækni en
vill fá samskonar ráðgjöf, ekki leitað
til mín. Hún verður að fara til ein-
hvers annars sem kannski er ekki
eins vel að sér á þessu sviði. Það
geta ekki allir haft bestu mögulegu
þekkingu á öllum sviðum." Það væri
mjög æskilegt að komið væri á fót
kynfræðsludeildum þar sem fólk
gæti fengið góða ráðgjöf og ódýrar
getnaðarvamir. Getnaðarvamir em
að mínu mati full dýrar á íslandi.
Við skulum hafa hugfast að á hveij-
um degi fara hundrað þúsund konur
í heiminum í ólöglega fóstureyðingu
við aðstæður þar sem hreinlæti er
mjög ábótavant. Þessar konur geta
átt í vændum sýkingar eða blæðing-
ar sem gætu leitt til dauða, samt
fara þær í þetta frekar en halda
áfram þunguninni. Ég held að það
sé sama hvað gert verður félagslega
fyrir konur, reynsla mín er sú að það
verði alltaf til nokkur hópur kvenna
sem munu fara í fóstureyðingu. Með-
an slíkar aðgerðir vom ekki leyfðar
nema mjög takmarkað hér á landi
þá fóra þessar konur til London. Þar
em til menn sem hafa sitt lifíbrauð
af að gera fóstureyðingar. Þessir
menn skirrast ekki við að tæma leg-
ið með aðferðum sem við hér
myndum telja hættulegar. Þeir hika
ekki við að víkka leghálsinn mikið
og tæma legið með stórm sogröri
eða töngum. Sé farið þannig með
leghálsinn leiðir það oft til þess að
konur fæða seinna fyrir tímann og
það er ekki aðeins erfítt fyrir þær
og böm þeirra, heldur er það líka
dýrt fyrir þjóðfélagið. Það tekur líka
tíma að komast í fóstureyðingu í
London og þess vegna vom konur
eflaust oft komnar lengra í með-
göngu en þær 12 vikur sem slíkar
aðgerðir em að mestu bundnar við
hér. Þannig var þetta áður en lögin
um rýmkvun fóstureyðinga komu
árið 1975. Ég tel að ef fóstureyðing-
arlöggjöfin yrði þrengd á ný myndi
það skapa mikinn vanda en engan
vanda leysa. Ástandið yrði jafnvel
• verra en það var áður en lögin vom
sett 1975 því það er að mínu mati
meiri spenna í þjóðfélaginu nú en
þá var. Með auknum kröfum um að
konur eigi sinn starfsframa em bam-
eignir því mörgum óvelkomnar á
vissu skeiði æfínnar. Það sem þarf
að gera er að bæta fræðslu um getn-
aðarvamir og gera þær ódýrari og
aðgengilegri en nú er.
Texti: Guðrún Guðlaugsdóttir
Ljósm: Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Léttar heimaæfingar
Af og til fæ ég bréf og upphringingar frá lesendum Dyngjunn-
ar með óskum eða ábendingum varðandi efni. Snmir vilja
eingöngu hafa föndur eða handavinnu, aðrir bökunaruppskriftir
og svo framvegis. Nú svo eru þeir sem biðja um léttar heimaæf-
ingar. Eg reyni eftir beztu getu að verða við þessum óskum, og
að þessu sinni fáið þið sem biðjið um það siðastnefnda þijár
léttar æfingar fyrir fótleggina. Eins og myiidirnar sýna er gott
að nota stól til að styðja sig við.
1.
Stattu nokkuð
gleitt til hliðar.við
stólinn og sveigðu
líkamann fram í
lárétta stöðu.
Róðu svo með
beina fætur og
/ líkamann láréttan
langt aftur og vel
fram. Endurtaktu
æfínguna fímm
sinnum.
2 , Stattu til
hliðar við stól-
inn með fæ-
tuma saman.
Lyftu fyrst
hægra fæti aft-
ur og upp,
taktu með
hægri hendi
um tæmar og
teygðu fótinn
hátt upp sam-
tals tíu sinnum.
Á meðan verð-
ur þú að passa
að vinstri fót-
leggurinn sé
alltaf beinn.
Endurtaktu
svo æfinguna
með vinstra
fæti.
3.Leggstu á aðra hliðina með fót-
leggina beina. Lyftu svo öðmm
fótleggnum beint upp i loft og láttu
hann svo síga niður. Endurtaktu
lyftuna tíu sinnum. Veltu þér síðan
yfir á hina hliðina og endurtaktu
æfinguna með hinum fótleggnum.
Gangi ykkur vel.'
Jórunn