Morgunblaðið - 31.01.1988, Blaðsíða 33

32
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 31. JANÚAR 1988
J Útgefandi lilftM&iMífr Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson,
* Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fróttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 55 kr. eíntakiö.
Frjáls verzlun
í 200 ár
Ijanúar 1988 — á nýársdag
• síðastliðinn — vóru ná-
kvæmlega tvö hundruð ár liðin
frá afnámi einokunarverzlunar
á íslandi (1602- 1787). Það
vóru merk tímamót í íslands-
sögu. Við tók „fríhöndlun",
takmarkað verzlunarfrelsi, sem
var engu að síður upphaf veg-
ferðar til framfara og fullveldis.
Einokunarverzlunin var í
samræmi við hagfræðihug-
myndir á sautjándu og átjándu
öld. Framkvæmd hennar var
sú að danskir kaupmenn
keyptu úr hendi konungs einka-
leyfi til verzlunar í landinu.
Landsmönnum var óheimilt að
verzla við aðra. Verð á vam-
ingi var háð verðlagsákvörðun-
um eða kauptaxta. Vinnulag
einokunar var mismunandi á
tímabilinu. Illræmdasta formið
var kaupsvæða- eða umdæmis-
verzlun. Kaupmenn , keyptu
svæðisbundinn „verzlunar-
kvóta", sem skyldaði íbúa á
afmörkuðum svæðum til „við-
skipta" við eina og sömu
verzlunina. Þessi verzlunarmáti
var íslendingum sérlega óhag-
stæður, bæði í sölu innlendrar
framleiðslu og kaupum á inn-
fluttum nauðsynjum. Og hann
var beinlínis forsenda stöðnun-
ar í landinu, óbreyttra sam-
félagshátta, og Þrándur í Götu
hverskonar framfara í þjóðar-
búskapnum.
Á síðustu áratugum átjándu
aldar óx nýjum stefnum í at-
vinnu- og fjármálum fylgi í
Evrópu. Þar bar hæst frjáls-
lynda hagfræðistefnu brezka
hagfræðingsins Adams Smiths.
Þessi frjálslyndu viðhorf gáfu
byr í segl baráttunnar fyrir
frjálsri verzlun hér á landi —
en sú barátta var gildur þáttur
í sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar
á þessum tíma. Fríhöndlunin
svonefnda 1787 og ný spor til
frjálsræðis í verzlun lands-
manna 1854, þegar þeir þegnar
Danakonungs, sem búsettir
vóru á íslandi, fengu sama rétt
í utanríkisverzlun og aðrir
þegnar hans, vóru í senn ávext-
ir á meiði íslenzkrar sjálfstæð-
isbaráttu og afleiðing pólitískr-
ar þróunar í frjálsræðisátt í
rílg'um álfunnar.
Óhætt er að staðhæfa að
stigin hafí verið mikilvæg skref
í átt til frjálsra viðskipta, bæði
í innanlands- og milliríkjaverzl-
un, 1787 og 1854. Þetta vóru
jafnframt fyrstu mikilvægu
skrefín frá foríium, frumstæð-
um þjóðfélagsháttum einhæfni
og fátæktar, sem sett höfðu
mark sitt á íslendinga um alda-
skeið. Vegferð framfara að
fullveldi hófst á þessum skref-
um. Leiðin lá inn í samtímann
— til almennrar velferðar — þar
sem menntun, þekking, mann-
úð og þegnréttindi áttu að vera
honisteinar samfélagsins.
Á þessari vegferð þjóðarinn-
ar hsia skipzt á skin og skúrir.
Af og til hefur verið gripið til
verzlunarhafta, einkum á
tímum tveggja stórstyijalda,
1914-1918 og 1939-1944.
Flest þessi höft hafa síðan ver-
ið lögð fyrir róða. Reynslan
hefur kennt okkur að verzlun-
arsamkeppni er bezta trygg-
ingin fyrir nægu vöruframboði,
vörugæðum og hagstæðu vöru-
verði. Kaupmáttur samskonar
launa — jafnhárra ráðstöfunar-
tekna — er meiri þar sem
verzlunarsamkeppni er hörð,
eins og hér á höfíiðborgarsvæð-
inu, en þar sem ein verzlun er
um hituna. Þau sannindi hafa
ekkert breytzt frá dögum ein-
okunarverzlunarinnar, þótt
velferð hafí tekið við af fátækt
í landinu.
Vestrænar þjóðir hafa hins-
vegar talið hættu á því að
myndazt geti stórir og sterkir
verzlunar- eða viðskiptahringir,
sem einoki ákveðin viðskipta-
svið og þurrki út kosti sam-
keppninnar. Af þessum sökum
hafa mörg ríki sett löggjöf
gegn hringamyndun og til að
tryggja og viðhalda eðlilegri
verzlunarsamkeppni. Verðsam-
anburður, sem Verðlagsstofn-
un stendur að hér á landi,
þjónar sama tilgangi, það er
hagsmunum neytenda, og eflir
verðskyn þeirra, en almennt
verðskin sljóvgaðist mjög á
verðbólguárunum.
Það þjónar fyrst og síðast
almannahagsmunum að standa
vörð um fíjálsa verzlun í
landinu, sem telst tvö hundruð
ára um þessar mundir, þótt
frelsið hafi að vísu verið mis-
mikið á þessum ferli. Það er
því rík ástæða til að minnast
baráttunnar fyrir verzlunar-
frelsi, sem var gildur þáttur og
raunar upphafsþáttur í sjálf-
stæðisbaráttu þjóðarinnar, sem
og þeirra merku tímamóta í
þjóðarsögunni, við upphaf árs
1788, er fríhöndlunin leysti ein-
okunarverzlunina af hólmi.
Hvalveiðar ætla að verða
langvinnt viðfangsefni
íslenskra stjómmála-
manna og yfirvalda.
Nú stendur fyrir dyr-
um að sjávarútvegs-
ráðherra fari til
Washington og ræði
þar við viðskiptaráðherra Bandaríkjanna
um framkvæmd þess samkomulags, sem
gert var milli ríkisstjóma íslands og
Bandaríkjanna í september sl. en þar var
meðal annars samið um, að Bandaríkja-
menn vinni með íslendingum og öðmm
fulltrúum í Alþjóðahvalveiðiráðinu við end-
urskoðun á og tillögugerð um tilhögun og
framkvæmd á rannsóknaleyfum vísinda-
nefndar ráðsins með það að markmiði að
koma á gagnkvæmu trausti í þessum störf-
um nefndarinnar. Á blaðamannafundi 1.
september 1987 lýsti Halldór Ásgrímsson,
sjávarútvegsráðherra, yfír því að íslend-
ingar væru reiðubúnir til að starfa áfram'
í Alþjóðahvalveiðiráðinu í trausti þess að
tilmæli í ályktunum ráðsins verði ekki til-
efni til þvingunaraðgerða gegn íslandi. Á
þessum sama blaðamannafundi vék ráð-
herrann jafnframt að því, sem hann kallaði
„furðulegar" skoðanir hér í Reykjavíkur-
bréfí, þegar borin var saman afstaða
Norðmanna vegna ólögmætrar sölu á há-
tækni til Sovétríkjanna og viðbrögð
íslenskra stjómvalda í hvalamálinu. Kom
{>á fram í máli Halldórs Ásgrímssonar, að
slendingar teldu ályktun um vísindaveiðar
á hvölum, sem samþykkt var á síðasta
ársfundi Alþjóðahvalveiðiráðsins, ólög-
mæta og þess vegna væri ekki farið eftir
henni. í Reykjavíkurbréfínu stóð, að hvala-
deilan snerist um það „hvort við förum
eftir samþykktum Álþjóðahvalveiðiráðsins
eða ekki“.
Fyrir rúmri viku var haldin ráðstefna
nokkurra hvalveiðiþjóða hér á landi, en
sjávarútvegsráðherra skýrði einmitt frá
því, að til hennar yrði boðað á blaðamanna-
fundinum 1. september sl. í setningar-
ávarpi á ráðstefnunni fór Halldór
Ásgrímsson neikvæðum orðum um Al-
þjóðahvalveiðiráðið, sem hann taldi að
hefði verið að „breytast í samtök með
vemdunarsjónarmið að markmiði án hlið-
sjónar af staðreyndum vísindarannsókna".
Taldi hann ráðið ófullnægjandi vísindaleg-
an vettvang, þar væru starfsaðferðir
óviðunandi og það hefði ófullkomið umboð
til að fíalla um vistkerfí í stærra sam-
hengi. Af orðum ráðherrans er ljóst, að
íslensk stjómvöld vilja gjörbreytingu á
starfsháttum ráðsins. Japanski fulltrúinn
á ráðstefnunni í Reykjavflc sagði, að héldi
Alþjóðahvalveiðiráðið áfram að „starfa
jafíi órökrétt og undarlega og fram að
þessu yrði Japan að segja sig úr ráðinu".
Þróunin í Alþjóða-
hvalveiðiráðinu
Framangreindar tilvitnanir em til marks
um að afstaða hvalveiðiþjóða til Alþjóða-
hvalveiðiráðsins hefur oriðið æ neikvæðari
eftir því sem hlutur þeirra hefur orðið
minni innan ráðsins. Hið sama verður ekki
sagt um álit hvalavina á ráðinu. Fyrir
skömmu kom út í Bretlandi bók eftir David
Day frá Kanada, sem hefur helgað sig
náttúmvemd. Hún heitir The Whale War
eða Hvalastríðið og snýst um baráttuna
fyrir friðun hvala. I ritdómi um bókina í
The Times Literary Supplement segir að
„hvalastríðið" sé átök milli þeirra sem líta
á hvali sem risavaxnar fljótandi kjötbollur
og hinna sem telja þá heilög tákn fyrir
'tilgang lífsins. David Day málar myndina
í svörtum og hvítum litum. íslendingar em
taldir til myrkraaflanna í bókinni.
David Day lýsir því, hvemig náttúm-
vemdarsinnum tókst að ná undirtökum í
Alþjóðahvalveiðiráðinu og breyta því úr
félagsskap hvalveiðiþjóða í samtök, þar
sem vemdunarsjónarmið em í fyrirrúmi.
Hann segir, að á þingi Alþjóðahvalveiði-
ráðsins 1981 hafí orðið þáttaskil í starfí
þess. í bókinni stendur: „Áratug áður, við
upphaf Hvalastríðsins, var Alþjóðahval-
veiðiráðið klúbbur 14 hvalveiðiþjóða, það
var lokað fyrir fíölmiðlum og áheymarfull-
trúum, hafðí enga fasta starfsmenn og
hittist árlega í tvo daga. Skrifstofa þess
var til húsa í einum skjalaskáp í fískimála-
deild breska landbúnaðarráðuneytisins. Á
árinu 1982 áttu 37 þjóðir fulltrúa á þingi
ráðsins, sem nokkur hundmð fulltrúar,
áheymarfulltrúar og fíölmiðlamenn sóttu
— svo að ekki sé minnst á 20.000 mótmæl-
endur. Starfsemi þess var rekin í eigin
skrifstofum í Cambridge og starfsmennim-
ir vom fímm. Ársþingið stóð í viku.“
í bókinni er því lýst, hvemig umhverfís-
vemdarmenn fengu s'tjómvöld á Seych-
elles-eyjum á árinu 1979 til þess að hafa
frumkvæði í baráttu þeirra fyrir aukinni
hlutdeild í hvalveiðiráðinu. Lyall nokkur
Watson dulsálarfræðingur og rithöfundur
varð fulltrúi Seychelles-eyja í ráðinu og
hann vann að því að Indlandshaf, þar sem
eyjamar em, var gert að griðastað fyrir
hvali. Einnig komu við sögu David
McTaggert hjá Greenpeace Intemational
og sir Peter Scott hjá World Wildlife Fund.
Samhliða því sem nýjum ríkjum var smal-
að inn í hvalveiðiráðið náðu friðunarsinnar
undirtökunum í vísindanefnd hvalveiði-
ráðsins og þeir beittu sér einnig fyrir því
að Packwood-Magnuson lögin vom sett í
Bandaríkjunum til að ekki færi á milli
mála, að stjómvöld í Washington yrðu að
grípa til ráðstafana gagnvart ríkjum, sem
færu ekki að vilja Alþjóðahvalveiðiráðsins.
Á þingi ráðsins 1982 var tillaga frá Seych-
elles-eyjum um 10 ára bann við hvalveiðum
borin undir atkvæði. Sovétríkin, Japan,
Noregur, Perú, ísland, Brasilía og Suður-
Kórea vom á móti banninu, sem sé 7 ríki,
en 25 vom með þvi og 5 sátu hjá. Hvala-
vinum hafði sem sé tekist ætlunarverk
sitt að fá aukinn meirihluta, 3/4, til að
styðja -málstað sinn. Rétt er að minnast
þess að á Alþingi var síðan samþykkt að
andmæla ekki þessu banni, þannig að segja
má, að sjónarmið hvalavina hafí orðið ofan
á meðal íslenskra þingmanna.
Hvaða skoðun sem menn hafa á sjónar-
miðum hvalavina er ljóst, að með því að
leggja undir sig Alþjóðahvalveiðiráðið hafa
þeir sýnt að þeim er síður en svo alls vam-
að. Og þar að auki hefur þeim tekist að
búa þannig um hnútana, að Bandaríkja-
stjóm er samkvæmt bandarískum lögum
einskonar lögregla ráðsins. Segir David
Day að Pelly-lögin bandarísku, sem heimil-
uðu að banna innflutning til Bandaríkjanna
á físki frá þjóðum, sem virtu ekki fyrir-
mæli um vemdun á auðlindum sjávar,
hafí ekki reynst nægilega haldgóð og þess
vegna hafí Paekwood-Magnuson lögin ver-
ið sett en samkvæmt þeim fær sú þjóð,
sem brýtur í bága við samþykktir hvalveið-
iráðsins, ekki að veiða innan 200 mílna
lögsögu Bandaríkjanna. Þetta vegi þungt
gagnvart Japönum, en þeir tapi 500 millj-
ón dollara afla í bandarískri lögsögu ef
þeir stundi hvalveiðar, sem hafí gefíð 40
milljónir dollara í aðra hönd.
Baráttan heldur áfram
Eftir að hafa lýst fagnaðarlátum hvala-
vina eftir sigurgönguna í Alþjóðahvalveiði-
ráðinu segir David Day, að hvalastríðinu
hefði í ráun átt að ljúka með atkvæða-
greiðslunni 1982. Því miður hafí það ekki
gerst. Ástæðunnar fyrir því sé fyrst og
fremst að leita í Japan. Er því lýst í bók-
inni, hvemig japönsk stjómvöld hafi reynt
allt, sem í þeirra valdi stóð til að snúa
stjóm Seychelles-eyja á sitt band, eftir að
fulltrúi þeirra gerðist atkvæðamikill í
hvalamálum. Hafí Japanir lofað þessari
fátæku þjóð efnahagsaðstoð, ef hún skipti
um skoðun gagnvart Japönum í hvalveiði-
ráðinu. Til þess kom ekki. Er ljóst af
frásögninni að friðunarsinnar telja, að
Japanir hafí miskunnarlaust leitast við að
kaupa atkvæði í hvalveiðiráðinu en ásak-
anir um svipuð virinubrögð hafa verið uppi
um starfshætti hvalavina. Nú er 41 ríki í
ráðinu, þar af eitt landlukt, Sviss.
Day lýsir því, hve sterkir pólitískir hags-
munir tengjast hvalveiðum Japana og hve
mjög Japanir hafa beitt sér í þágu hval-
veiða gagnvart stjómvöldum í Banda-
rflgunum. Hann segir að japanskar
hvalveiðar séu að mestu í höndpm hins
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 31. JANÚAR 1988
33
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 30. janúar
risavaxna Taiyo-útgerðarfélags, sem sé
aftur á móti undir yfírstjóm stærsta fyrir-
tækis í Asíu, Mitsubishi, en klær þess teygi
sig um alla Ameríku. Og þegar komi að
því að beita stjómmálamenn þrýstingi
standist enginn Japönum snúning.
Segir Day að Japanir ráði fyrrum stjóm-
málamenn eða opinbera embættismenn til
að reka jjólitísk erindi fyrir sig í Wash-
ington. Á árinu 1981 hafí Brock Adams,
fyrrum samgönguráðherra Bandaríkjanna
og yfírmaður strandgæslunnar, sem hefur
lögregluvald innan 200 mílna lögsögunn-
ar, fengið 60.000 dollara eða 2,2 milljónir
króna á ári frá Japönum til að gæta hags-
muna þeirra vegna fiskveiða og hvalveiða.
Mervyn Dymally, fulltrúadeildarþingmað-
ur, et sagður talsmaður Japana í hvalamál-
um og meðal ráðgjafa þeirra hafa verið:
Richard Allen, ráðgjafí Reagans um ut-
anríkismál, William D. Eberle, helsti
samningamaður Fords forseta í viðskipta-
málum, Frank A. Weil, fyrrum aðstoðar-
viðskiptaráðherra, Daniel Minchew,
fyrrum formaður Alþjóðlegu viðskipta-
nefndarinnar, og Robert Angel, forstöðu-
maður viðskiptaráðs Japans og Banda-
ríkjanna. Segir Day, að það hafí alltaf
komið friðunarsinnum jafn mikið á óvart
í deilum þeirra við Japani, að Japanir skuli
sjá ástæðu til að halda því fram, að
Greenpeace starfí í þágu CIÁ og árásimar
á Japani eigi rætur að rekja til kynþátta-
fordóma og efnahagslegra hagsmuna.
Reyndin sé sú að William Colby fyrrum
forstjóri CLA hafí unnið að upplýsingaöflun
fyrir Japani um baráttu hvalavina í Banda-
ríkjunum.
Eins og af þessari lýsingu sést hafa
Japanir öll spjót úti til að veija málstað
sinn í hvalveiðum. Nú eru átök milli þeirra
og Bandaríkjamanna í uppsiglingu vegna
hrefnuveiðiflota Japana, sem er kominn á
veiðislóðir í nágrenni við suðurskautið.
Hefur William Verity, viðskiptaráðherra,
hótað Japönum veiðibanni og viðskipta-
þvingunum. Þegar fulltrúi Japana á
ráðstefnunni hér í Reykjavík á dögunum
var spurður, hvers vegna Bandaríkjastjóm
sýndi Japönum þessa hörku, svaraði hann
einmitt á þann veg, að hún ætti að veru-
legu leyti rætur að rekja til kynþáttafor-
dóma.
Baráttan við íslendinga
Eins og áður segir lítur David Day á
íslendinga sem fulltrúa myrkravaldanna í
hvalastríðinu. í sérstökum kafla, sem ber
yfirskriftina Ragnarök lýsir hann sam-
skiptunum við Islendinga. Hann hefst á
lýsingu á þvi þegar skemmdarverkin voru
unnin á hvalstöðinni og hvalbátunum
tveimur var sökkt. Segir hann að þar hafí
verið að verki 20 ára gamall Kalifomíu-
búi„ Rodney Coronado, og 22 ára gamall
Englendingur, David Howard, og hafí þeir
komið hingað til lands sem útsendarar Sea
Shepherd-samtakanna í Kanada 15. októ-
ber 1986 með fyrirmælum um að valda
eins miklu tjóni á eignum Hvals hf. og
kostur væri. Við þetta starf mættu þeir
ekki nota sprengiefni og ekki stofna
mannslífum í hættu. Þeir hafi klukkan 8
að kveldi laugardagsins 8. nóvember farið
í hvalstöðina í Hvalfirði og unnið þar
skemmdarverk. Þar hafí þeir verið í fímm
klukkustundir. Skömmu fyrir kl. 1 um
nóttina hafí þeir farið í bíl sinn og ekið
til Reykjavíkurhafnar. Klukkan 5 hafi þeir
látið til skarar skríða um borð í Hval 6
og Hval 7. Klukkan 5.40 hafí ætlunar-
verki þeirra verið lokið. Klukkan 6 hafí
lögregla stöðvað þá, þegar þeir voru á leið
til Keflavíkurflugvallar, þeir hafi orðið
dauðhræddir um að komist hefði upp um
verknað þeirra, og hafí þeim því létt mjög
þegar lögreglan vildi aðeins kanna, hvort
þeir væru að aka undir áhrifum áfengis.
Klukkan 7.30 hóf flugvél þeirra sig á loft
frá íslandi. Þegar vitað var að þeir voru
komnir úr íslenskri lögsögu lýsti Paul
Watson yfír því að Sea Shepherd stæði
að baki verknaðinum og hann bæri ábyrgð
á honum. Eins og vitað er hefur Watson
nú verið yfírheyrður af íslenskum yfírvöld-
um og ber honum og þeim ekki saman
Morgunblaðið/Ól. K. M.
um hvað hann sagði við lögregluna, hvort
hann lýsti á sig ábyrgðinni eða ekki. Hvað
sem því líður hefur Watson verið bannað
að koma oftar til íslands.
David Day segir, að ísland hafí verið
augljóst „skotmark" hvalavina á árinu
1986. Það hafí fylgt harðlínustefnu í hvala-
málum og sýnt hörku í átökum við
áhöfnina á Rainbow Warrior 1978 og
1979, meðal annars skotið fímm skutlum
yfir höfuð mótmælenda og tekið skip þeirra
tvisvar sinnum. Raunar hafí verið uppi
áform á árinu 1979 hjá öðrum róttækum
hópi umhverfíssinna að sökkva íslenskum
hvalveiðiskipum. Þá hafí hins vegar verið
talið mikilvægara að sökkva spænskum
og portúgölskum „sjóræningjaskipum".
í bókinni eru vísindaveiðar íslendinga
harðlega gagnrýndar. Ætlunin sé að selja
„þaulrannsakað" hvalkjöt til Japans. Eng-
inn munur sé á slíkum veiðum og venjuleg-
um hvalveiðum. Flestir sem sitji í
vísindanefnd hvalveiðiráðsins séu þeirrar
skoðunar að þessar óumbeðnu „rannsókn-
ir“ séu lítils virði, þegar til þess sé litið,
að ekki hefur verið unnið úr rannsókna-
gögnum, sem liggi fyrir eftir hvalveiðar í
áratugi. Segir Day að um árabil hafí ís-
lendingar látið undir höfuð leggjast að
skýra hvalveiðiráðinu frá rannsóknaniður-
stöðum um fjölda hvala. Þeir hafí til dæmis
átt að merkja 200 hvali árlega á árunum
1974 til 1980 en þótt nóg að merkja að-
eins 10 á ári. Hafí margir í vísindanefnd-
inni hina mestu skömm á rannsóknaáform-
um íslendinga. Jóhann Siguijónsson hjá
Hafrannsóknastofnun, sem hefur sérhæft
sig í rannsóknum á hvölum og situr í
vísindanefnd hvalveiðiráðsins, segir al-
rangt að íslendingar hafí ekki staðið við
rannsóknaskuldbindingar sínar gagnvart
ráðinu. Þeim hafí aldrei verið skylt að
merkja 200 hvali á ári en draumórakennd-
ar hugmyndir um slíkar fjöldamerkingar
hafí verið uppi á síðasta áratug. Nú sjái
menn að haldgóðar rannsóknir sé unnt að
stunda án slíkra merkinga. Kafla bókar-
innar um ísland lýkur með þessum orðum:
„Hvalastríðinu lyktar einhvem tíma á
einhvem hátt. Kostimir em skýrir: stöðv-
um við hvalveiðar og leggjum niður
atvinnugreinina, eða leyfum við framhald
veiðanna og heimilum þeim sem þær
stunda að grafa bæði undan sjálfum sér
og síðasta hvalnum samtímis? Hápunktur-
inn er beint úr íslenskri goðafræði,
heimsendir sem kallast ragnarök, þessi
hinsta barátta milli guðanna og jötnanna,
sem lýkur með því að báðum er útrýmt."
Lærdómsrík heimild
Hvaða skoðun sem menn hafa á því,
sem hér hefur verið rakið úr hinni nýju
bók um hvalastríðið, hljóta allir að geta
verið sammála um, að hún er lærdómsrik
heimild. Af henni má ráða, að hvalavinir
telja sig hafa í fullu tré við talsmenn hval-
veiða í Alþjóðahvalveiðiráðinu. Þeir líta
einnig þannig á, að með bandarískum lög-
um hafi verið tryggt, að samþykktir
ráðsins nái fram að ganga. Þá telja þeir,
að andstæðingar sínir svífíst einskis. Sé
ekki unnt að vinna stríðið við þá á fundum
hvalveiðiráðsins eða í krafti bandarískra
laga réttlæti málstaðurinn valdbeitingu og
skemmdarverk. í stuttu máli má segja,
að hér sé ekki við neinn venjulegan and-
stæðing að etja.
Þegar hart er barist eins og í hvalamál-
inu er mikilvægt að gera sér glögga grein
fyrir stöðu andstæðingsins. Er það vænleg-
asta leiðin fyrir hvalveiðiþjóðir til að vinna
málstað sínum fylgi að segja sig úr Al-
þjóðahvalveiðiráðinu? Er það nokkuð
annað en viðurkenning á því, að þessum
þjóðum hafí mistekist að halda vel á mál-
stað sínum og þær hafí ekki getað gætt
hagsmuna sinna? Hvers getum við vænst
af samstarfí við Bandaríkjamenn um end-
urbætur á vísindanefnd hvalveiðiráðsins?
Ef meirihluti manna í nefndinni telur rann-
sóknaáætlun íslenskra stjórnvalda byggða
á röngum forsendum, er unnt að fá því
mati breytt með aðstoð Bandaríkjamanna?
Engan þarf að undra þótt þeir, sem
standa frammi fyrir þvermóðsku og ein-
stefnu hvalavina, tapi þolinmæðinni og
vilji helst hætta að þurfa að tala við þá.
En að fara þannig að fordæmi strútsins
dugar ekki i hvalamálinu. Mestu skiptir
að staðan sé rétt metin og ákvarðanir tekn-
ar að vel yfírlögðu ráði án hótana eða
óljósra yfirlýsinga um að öllu skuli fómað
í baráttunni. Ef menn telja að annað al-
þjóðlegt fyrirkomulag á stjóm hvalveiða
sé betra en það sem Alþjóðahvalveiðiráðið
hefur að bjóða, þarf að rökstyðja þá skoð-
un og afla henni fylgis. Hitt er og ljóst,
að þeir sem eru í raun á móti hvalveiðiráð-
inu geta varla vænst þess að njóta mikilla
vinsælda eða djúprar samúðar innan þess.
Það er vissulega þess virði, að Halldór
Ásgrimsson hitti William Verity, hinn nýja
viðskiptaráðherra Bandaríkjanna, og skýri
fyrir honum sjónarmið íslendinga. Viðræð-
ur vinaþjóða eiga ávallt að skila einhveijum
árangri. í foiystu fyrir bandarísku við-
ræðunefndinni verður væntanlega dr.
Antony Calio, sá frægi maður, sem
Steinpdmur Hermannsson vildi ekki hitta
í Ottawa. Hann þekkir viðhorf okkar. Um
starfshætti vísindanefndar Alþjóðahval-
veiðiráðsins er enn mikill ágreiningur milli
íslenskra stjómvalda og bandarískra; ef
báðir leggja sig fram hlýtur að vera unnt
að jafna hann.
„Er það vænleg-
asta leiðin fyrir
hvalveiðiþjóðir til
að vinna málstað
sínum fylgi að
segja sig úr Al-
þj óðahvalveiði-
ráðinu?Er það
nokkuð annað en
viðurkenning á
þvi, að þessum
þjóðum hafi mis-
tekist að halda vel
á málstað sínum
ogþærhafiekki
getað gætt hags-
muna sinna?
Hvers getum við
vænst af sam-
starfi við Banda-
ríkjamennum
endurbætur á
vísindanefnd
hvalveiðiráðsins?
Ef meirihluti
manna í nefndinni
telur rannsókna-
áætlun íslenskra
stjórnvalda
byggða á röngum
forsendum, er
unnt að fá þvi
mati breytt með
aðstoð Banda-
ríkjamanna?“