Morgunblaðið - 31.01.1988, Blaðsíða 55

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 31. JANÚAR 1988
55
bögglað plast. Meðan dúkkan er
ný er þetta stíft og gott en lýist
fljótlega eftir að krakkamir fara
að leika sér. Ég get stoppað búkinh
og bætt hann en ég hef því miður
enga aðstöðu til að sauma nýjan
búk.“
En hvað er til ráða þegar um er
að ræða harðar plastdúkkur með
liðamót?
„Þá er það yfirleitt teygjan sem
er erfíð. Það er oft erfítt að fá teygj-
ur í réttum styrkleika."
Hefur það borið við að dúkkur
landsins barna hafi orðið fyrir inn-
vortis meiðslum?
„Jú, jú, þær hafa verið rifnar upp
og innvolsið-oft alveg farið. Þá verð-
ur að stoppa upp og sauma fyrir."
En spilverkið í dúkunum sem
tístir, grenjar og hjalar. Það bilar
stundum?
„Oftast nær er þar ekki annað
að en sambandsleysi eða óhrein-
indi. Ef mótorinn er í lagi er yfírleitt
auðvelt að lagfæra það.“
Nefið nagað af
Hefur þú ekki orðið að fást eitt-
hvað við lýtalækningar, t.d. ör,
skaða í 'andliti og þess háttar?
„Ein dúkkan hafði tapað hálfu
höfðinu og ein plastdúkka missti
nefíð, það hafði verið nagað í burtu.
Það var lítill herramaður sem það
gerði. En ég gat mótað nýtt nef
með vír og plastmassa."
Dúkkumar hafa komið til þín
klofnar í herðar niður, vantað á þær
nef eða útlimi. Getur þú sagt mér
fleiri sjúkrasögur?
„Svo gott sem allt innvolsið hafði
verið étið úr einni dúkkunni, alveg
upp að bijósti. Það varð að búa til
nýjan maga og fylla hann með
stoppi og sauma síðan utan um.
Ég segi nú ekki að ég sé dverg-
hagur með nálina en það tókst og
krakkinn var glaður og þá er ég
ánægður."
Var það eigandinn sem fór svona
hroðalega með dúkkuna?
„Nei, það komst hundur í dúkk-
una, kannski verið afbrýðisamur."
Nú er það tíðast að dúkkumar
verði fyrir slysum og sköðum en
það þekkist líka að þær verði „sjúk-
ar“, nokkurs konar „rýmun“. Feit
og pattaraleg dúkka, fellur saman,
verður „tuskuleg“.
„Þékki sjúkdóminn. Trúlega er
efnið inni í dúkkunni ekki nógu
gott, það dregst saman. Sennilega
óvönduð plastfylling. Þá þarf að
stoppa. Það þarf að fylla vel út.
Dúkkur í dag eru ekki svo dýrar
en þær endast margar illa, bara
vegna þess að stoppið í þeim er
lélegt. Þessar dúkkur eru innfluttar
en mér fínnst íslendingar hafa alla
möguleika til að framleiða góð og
sterk bamaleikföng."
Allt fengfið ef
börnin eru glöð
Er nokkuð um það að fullorðið
fólk komi með gömlu dúkkumar
sínar til lækninga?
„Já, það er mikið um það, ann-
ars er elsta dúkkan sem ég hef
fengið þtjátíu ára. Það var tau-
klædd trédúkka í karlmannslíki með
öllu því sem honum tilheyrir. Dúkk-
an var notuð til kennslu í Hjúkrun-
arskólanum. Hún var hreinlega
farin í sundur. Það var erfíðast að
gera við hálsinn á henni, hún var
orðin ansi teygð. Hana mæddi elli
og slit og ég held líka að hjúkranar-
nemamir hafi ekki farið of mjúkum
höndum um hana. Það var forstöðu-
konan sjálf sem kom með dúkk-
una.“
Fylga bömin dúkkunum sínum í
viðgerð og sækja þær?
„Já, það kemur oft fyrir að böm-
in komi með dúkkumar á „spítal-
ann“ sem þau kalla svo, í fylgd
með pabba og mömmu. Það er ekki
hægt að neita því að sum era ansi
kvíðafull við að láta dúkkumar frá
sér. En mikið verða þau glöð þegar
þau fá þær aftur. Þá er allt fengið."
Viðtal: PLE
Malathini sem kallaður
er Sowetoljónið er einn
þeirra suður-afrísku tón-
listarmanna sem Earth-
works hefur á sínum
snærum. Hann hefur svo
djúpa bassarödd að glös
hristast á borðum þegar
hann syngur. Hér er hann
í fullum skrúða
á tónleik-
umí
Hollandi.
útgáfuaðilar þriðjaheimstónlistar
áttu aðild að, Making Waves, fór
á hausinn 1986 og með því margt
smáfyrirtækið. Þá fóram við fé-
lagi minn að leita eftir því að
gera dreifíngarsamning við annað
fyrirtæki og samningurinn við
Virgin er afrakstur þess. Sá
samningur verður síðan til þess
að við munum gefa út tfu til tólf
plötur á ári næstu árin.
Snúum okkur að tónlistinni.
Megnið af tónlistinni sem
i Earthworks gefur út er frá
sunnaverðri Afríku, hvað með
tónlist frá Mið-Ameríku eða
AsíuT
Við eram nú með í burðarliðn-
um safnplötu sem á er zouktónlist
frá frönskumælandi eyjunum í
Karabíahafí, Guadalupe og Mart-
inique, og við eram einnig í þann
mund að fara að senda frá okkur
plötu með raitónlist frá Alsír sem
nýtuV nú mikillar hylli í Frakk-
landi. Eins og er er þó megnið
af okkar útgáfu tónlist frá sunn-
anverðri Afríku, enda áhugi minn
og Jumbo mestur fyrir slíkri tón-
list; tónlist sem kalla mætti
rytmablús Suður-Afríku.
Evrópsk popptónlist er komin
í sjálfheldu og því er fólk er að
leita að einhveiju sem felur í sér
eitthvað meira en tilgerð og yfir-
borðsmennsku og það finnur það
í afrískri og suður-amerískri tón-
list. Popptónlist dagsins í dag er
komin ansi langt frá tónlist sjötta
og sjöunda áratugarins þegar tón-
listin var meira en bara taktur
Ljósmynd/Trevor Herman
Aðskilnaðarstefiia
ogtónlist
Tónlist frá Suður-Afríku var í sviðsljósinu á síðasta ári
þegar Paul Simon gaf út plötu sína Graceland, en á
henni leitaði hann til litra suður-af riskra tónlistarmanna
til að auðna sér að ganga í endurnýjun líf daganna sem
marktækum tónlistarmanni. Það gekk eftir og Graceland
var ein af söluhæstu poppplötum Bandaríkjanna á síðasta
ári. Eftirmáli plötunnar var nokkur; meðal annars var
Paul Simon settur á bannlista Sameinuðu þjóðanna fyr-
ir að hafa unnið hluta plötunnar í suður-afrískum
hljóðverum en að endingu urðu allir sáttir.
Deilumar sem komu í
kjölfarið á Graceland
sýndu kannski betur en
margt annað hve bann
Sameinuðu þjóðanna um menn-
ingarsamskipti getur verið
tvíbent. Fáir geta haldið því fram
að þeir litu tónlistarmenn sem era
að leika tónlist sem byggist á
svartri tónlistarhefð séu að vinna
fyrir aðskilnaðarstefnuna, það er
frekar að hún bitni á þeim. Það
er samt svo að samskiptabannið
hefur gert þeim erfítt fyrir í Evr-
ópu, því þeir era íbúar Suður-
Afríku ekki síður en þeir hvítu
og því einangraðir.
Eina útgáfufyrirtækið í Bret-
landi sem sem eitthvað kveður að
og gefur út svarta tónlist frá
Suður-Afríku og nærliggjandi
ríkjum er Earthworks, fyrirtæki
sem stofnað var uppúr því að
önnur bresk fyrirtæki lýstu því
yfir að þau myndu ekki gefa út
í Bretlandi plötur sem teknar
væra upp syðra. Nýlega gerði
Earthworks útgáfu og dreifingar-
samning við stórfyrirtækið Virgin
og er markið sett hátt. Annar
tveggja forstöðumanna Earth-
works er Trevor Herman og hann
fékkst til þess að segja frá tilurð
Earthworks og útgáfu fyrirtækis-
ins á afrískri tónlist.
Earth works verður til
Fyrirtækið stofnsetti félagi minn
Jumbo Varengen 1981, en þá fór
itann á eftirlaun eftir að hafa
unnið lengi hjá plötufyrirtækinu
Virgin. Hann hafði mikinn áhuga
á afrískri tónlist og stofnaði fyrir-
tækið upphaflega til að flytja inn
plötur frá Afríku en fór síðan að
gefa út stöku plötur. Hann fékk
mig til að setja saman safnplötu
með suður-afrfskri tónlist, The
Indestractable Beat of Soweto,
og í kjölfar þess keypti ég hlut í
fyrirtækinu 1986. Dreifingarfyr-
irtæki sem flestallir breskir
Trevor Herman (jósmynd/BS
eða útsetningar. Nú fínnur fólk
að það er tilfinning í þriðja heims
tónlistinni, hún höfðar meira til
tilfínninga en evrópsk tónlist.
Hvað með suður-afrisku tón-
listina?
Við félagi minn eram báðir frá
Suður-Afríku og höfum því verið
að hlusta á svarta suður-afríska
tónlist lengi. Ég fékk áhuga á
slíkri tónlist og tónlist frá Zimb-
abwe fyrir fímmtán til tuttugu
áram. Við reynum svo að ná per-
sónulegu sambandi við hvem
tónlistarmann fyrir sig, til að
tryggja að þeir viti hvað við eram
að gera fyrir þá hér. Ástandið í
Suður-Afríku gerir þó öll sam-
skipti við lita tónlistarmenn erfíð,
sem vonlegt er, en ég fer þangað
Texti Árni Matthíasson
sem tíðast til að ræða við tónlist-
armenn og falast eftir upptökum.
Markaður fyrir svarta tónlist í
Suður-Afríku er afar einkennileg-
ur. Svört suður-afrísk tónlist
hefur aldrei verið markaðssett
fyrir hvíta íbúa landsins, en aftur
á móti hefur tónlist litra banda-
rískra tónlistarmanna náð mikilli
hylli; það er eins og bandaríska
tónlistin sé orðin svo þynnt að
hörandslitur flytjendanna skipti
ekki lengur máli fyrir hvíta Suð-
ur-Afríkubúa þó kynþáttafordóm-
ar séu undirstaða tilvera þeirra.
Þær plötur sem gefnar era út
fyrir lita áheyrendur era kannski
gefnar út í nokkram tugum eða
hundraðum þúsunda eintaka og
ekkert auglýstar eða að þeim sé
hampað. Þegar upplagið er búið
þá er platan úr sögunni og verður
ekki endurútgefín. Það mætti því
segja að mikið af því sem við eram
að gefa út hafi tónlistarsögulegt
gildi.
Hvað með áhrif evrópskra
tónlistarmanna á svarta suður-
afríska tónlist?
Það fer ekki mikið fyrir þeim
áhrifum í dag, enda kemur enginri
evrópskur tónlistarmaður í tón-
leikaför til Suður-Afríku núorðið
nema þeir sem búnir era að lifa
sjálfa sig tónlistarlega. Hér áður
fyrr, áður er bann Sameinuðu
þjóðanna kom til, komu einnig
fáir þangað til tónleikahalds. Það
var þá helst hljómsveitir eins og
Shadows, sem naut þá mikilla vin-
sælda í Suður-Afríku ekki síður
en í Bretlandi, en Bítlarnir, sem
vora mjög vinsælir hér, komu t.d.
aldrei.
Það sem hefur mest áhrif á
tónlist litra íbúa Afríku er ætt-
bálkurinn sem þeir tilheyra. Það
er mjög auðvelt að greina á milli
tónlistar frá Zimbabwe, Tansaníu
eða Suður-Afríku og þá vegna
þess að ólíkir ættbálkar byggja
hvert iand. Einu afgerandi áhrifin
frá Evrópu era þau að tónlistar-
mennimir nota nú nær eingöngu
rafmögnuð hljóðfæri.
Markaður fyrir tónlist í Suður-
Afræiku er mjög einkennilegur.
Fjöldinn allur af hvítum mönnum
lifír á að framleiða tónlist fyrir
lita og hefur á sínum vegum lita
tónlistarmenn. Það þarf varla að
taka það fram að nær öll útgáfu-
fyrirtæki era í eigu hvítra manna
og þeir hafa í fæstum tilfellum
áhuga á tónlistinni, þetta era bara
viðskipti í þeirra augum. Þeir
hafa alltaf verið að reyna að fá
þá litu tónlistarmenn sem era á
þeirra snseram til að hafa tónlist-
ina sem líhpsta vestrænni popp-
tónlist. Það hefur því komið
mörgum útgtfendanum á óvart
að það skyláu vera hljómsveitir
eins og Ladysmith Black
Mambazo og Bhundu Boys sem
hafí náð hylli áheyrenda í Bret-
landi og Bandaríkjunum, því þær
hljómsveitir era að leika hrein-
ræktaða afríska tónlist. Það sýnir
svo aftur að það er áhugi fyrir
afrískri tónlist en ekki fýrir hermi-
tónlist.
Þær plötur sem við eram að
gefa út eiga líklegast ekki eftir
að seljast í milljónum eintaka, en
þær eiga eftir að lifa lengur en
dæmigerð poppplata. Að mínu
mati á sala á afrískri tónlist eftir
að verða stöðug og meiri en sala
á jasstónlist þó seint nái hún popp-
inu, enda ekki ástæða til að leita
eftir því.