Morgunblaðið - 31.01.1988, Blaðsíða 60

60
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 31. JANÚAR 1988
SLYSAVARNAFELAG ISLANDS 60 ARA
-segir Haraldur Henrysson
forseti SVFÍ
Á fyrstu áratugnm aldarinnar
ui'ðu öðru hveiju umræður um
sjóslysavarnir en lengi hefur
sjórinn höggvið skörð í raðir
íslenskra sjómanna. Ræddar
voru hugmyndir um stofnun
félags er einkum hefði það
markmið að bjarga mönnum úr
sjávarháska. Eftir Halaveðrið
árið 1925 komst sá skriður á
málið sem leiddi til þess að
boðaður var stofnfundur
Slysavarnaf élags íslands hinn
29. janúar 1928 í Bárubúð i
Reykjavík. í dag þekkja
landsmenn allir þetta félag sem
á svo rikan þátt í hvers konar
aðgerðum til forvama og
björgunar á Iandi og sjó. Og hér
hafa margir komið við sögu.
Ýmsir frammámenn hafa lagt
forystusveit félagsins lið og þeir
eru ófáir félagamir um landið
allt sem hafa óhræddir tekið
ýmsa áhættuna ef vera mætti til
að bjarga öðram úr háska. Það
gera þeir ekki aðeins einu sinni
heldur aftur og aftur — og þeir
kunna til verka. Haraldur
Henrysson er forseti
Slysavarnaf élags íslands í dag
og í eftirfarandi viðtali drepur
hann á heistu þættina í starfi
félagsins. Hann er fyrst spurður
hvort félagið hafi náð almennum
stuðningi landsmanna við
stofnun.
Já, það er óhætt að segja
það. Það varð strax mjög
almenn hreyfing og öflug til
stuðnings Slysavarnafélag-
inu. í al'mörg ár höfðu menn
rætt stofnun björgunarfélags, menn
vildu gera eitthvað til að reyna að
stemma stigu við þessum tíðu sjó-
slysum, en af þeim höfðu menn
einkum áhyggjur. Þau voru gífur-
legur skattur á þjóðinni og yfir-
þyrmandi. Á vegum félagsins voru
stofnaðar björgunarsveitir um
landið allt, aflað var tækja og menn
þjálfaðir í notkun þeirra og það var
mjög góð þátttaka í þessu starfí.
Fljótlega þróast málin svo þannig
að félagið tekur að sinna hvers
kyns slysavömum. Strax á fyrstu
árum var komið upp þeirri miðstöð
í Reykjavík sem leitað var til í neyð-
artilvikum hvort sem um var að
ræða sjávarháska eða hættu á landi.
Björgunarsveitir félagsins hafa
bjargað hátt á þriðja þúsund manns
úr skipum í neyð.“
Hægt að koma til hjálpar
— Hver var fyrsta björgunin
úr sjávarháska?
„Fyrsta björgun félaga Slysa-
vamafélagsins með fluglínutæki
var árið 1931 við Grindavík. Þar
hafði franskur togari strandað og
félagar úr slysavarnadeildinni í
Grindavík náðu að bjarga skips-
-segir Reynir Ragnarsson hj
Hvar er þörf á öflugri
björgunarsveit ef ekki þar sem
landshættir em þannig að
sjórinn er á aðra hönd og jöklar
á hina og sandar með torfæmm
jökulám þar á milli? Er nánast
sama í hvaða átt er farið —
hvarvetna geta menn lent i
villum og vandræðum í vályndu
íslensku veðurfari. Þetta á til
dæmis við svæði
Slysavaraasveitarinnar Víkveija
í Vík í Mýrdal. Enda hefur sveitin
haft í mörgu að snúast við
björgun manna af sjó og á landi.
Reynir Ragnarsson er
gamalgróinn félagi sveitarinnar,
var formaður hennar um árabil
og er nú umdæmisstjóri á svæði
10 sem tekur yfir
Rangárvailasýslu,
Skaftafellssýslur og
Vestmannaeyjar. Hann segir frá
starfinu á sínu svæði.
Asvæði 10 starfa 10
björgunarsveitir, fjórar
í Rangárvallasýslu,
fímm í Skaftafellssýsl-
um og ein er í Vesta-
manneyjum. Félagar eru alls
kringum 250. Þessar sveitir hafa
með sér ákveðið samstarf og á
hveiju ári er samæfing sem ein
sveitin sér um að skipuleggja og
boða til. Erum við þá saman einn
dag við æfingu í björgun af sjó og
leit á landi. Einn maður úr hverri
sveit er einnig við stjóm æfingar-
innar og þannig er reynt að þjálfa
alla þætti í björgunarstarfinu. Þeg-
ar æfíngu lýkur er síðari sest niður
og rætt um þann lærdóm sem draga
má af æfmgunni. Þessar samæfíng-
ar eru mjög þarfar því þama
kynnast félagar sveitanna vel og
læra að starfa saman því það kem-
ur oft fyrir við björgun að fleiri en
Samæfing SVFÍ og Landhelgisgæslunnar inn á Sundum í tengslum við Slysavaraaskóla sjómanna.
höfninni. Þama sannaðist þörfin
fyrir félag sem þetta og það gaf
starfí þess aukinn meðbyr. Við svip-
aðar aðstæður höfðu menn iðulega
orðið að horfa aðgerðalausir á
dauðastríð manna, hvemig þeir
börðust vonlausri baráttu fyrir lífí
sínu í strönduðu skipi í brimrótinu.'
Nú var hægt að koma til hjálpar."
— Hver voru helstu verkefnin
fyrir utan að koma upp sveitun-
um út um landið?
„Félagið reyndi eftir mætti að
ýta undir hvers kyns aðgerðir í
slysavömum og þannig var til dæm-
is safnað fé til kaupa á björgunar-
skipum. Sæbjörg var sérstaklega
smíðuð í þessu skyni fyrir félagið
en hún var aðallega við störf á
Faxaflóasvæðinu. Félagið rak skip-
ið fyrst í stað en síðan tók ríkið
á Víkverja
ein sveit er kölluð til.“
Skipstjórinn vildi
ekki í land
Reynir kynntist fyrst starfi
björgunarsveitarinnar af eigin
raun er hann fór með föður
sínum sem lengi var formaður
sveitarinnar á strandstað.
„Já, ég fékk að fara með þegar
breskur togari strandaði við
Blautukvísl en þá var ég 11 eða
12 ára. Hann hafði.verið að toga
uppi í harða landi og ég man að
það var eitt sérstakt við þessa
björgun því skipstjórinn ætlaði ekki
að fást í landi! Það gekk ágætlega
að draga skipverja í land en skip-
stjórinn þvemeitaði og vildi ekki
viðurkenna að hafa strandað. Faðir
minn varð því að láta draga sig út
í skipið og hann og stýrimaðurinn
Félagar úr Víkveija við flak flugvélar sem fannst 28 ámm eftir að
hún fórst.
Reynir Ragnarsson
tóku skipstjórann með valdi og
bundu hann i stólinn. Ég veit ekki
til þess að áður hafi þurft að bjarga
mönnum með valdi.“
Víkveiji var stofnaður árið
1939 og hét fyrst slysavarna-
deildin Vonin. Tilgangur hennar
var fyrst einkanlega að stunda
björgun af sjó og var búnaður
hennar í samræmi við það. Eftir
Geysisslysið sáu menn að þörf
gat verið á að sinna björgunar-
verkefnum á landi og þurfti því
að búa sveitina út í samræmi við
það. Reynir er spurður hvaða
tækjabúnað sveit eins og Víkveiji
þurfi að eiga:
„Svona sveitir þurfa að vera mjög
vel tækjum búnar og er verðmæti
Sveitir félagsins hafa bjargað
hátt á þriðja þúsund manns
í björgunarsveit
leggja margir saman
kraftasína