Morgunblaðið - 31.01.1988, Blaðsíða 61

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 31- JANÚAR 1988
61
Haraldur Henrysson forseti
SlysavamafélagB íslands.
fyrstu þyrlunum og má segja að
það hafí haft forgöngu um að haf-
inn var hér þyrlurekstur sem
Gæslan hefur alla tíð annast.
Síðan snýr félagið sér að ýmis
konar slysavömum í landi og þar
vom umferðarmálin kannski fyrir-
ferðarmest í bytjun. Árið 1937 var
ráðinn sérstakur maður til að sinna
slysavömum á landi. Haldin vom
námskeið í skólum og síðan koma
til margir aðrir þættir, öryggi á
vinnustöðum, námskeið í skyndi-
hjálp, dráttarvélanámskeiðin og
fleira. Einn þátturinn var stofnun
svokallaðra umferðaröryggisnefnda
sem unnu mikið starf þegar hægri
akstur var tekinn upp en í þessum
nefndum átti Slysavamafélagið
fulltrúa sína og mörgum þótti eftir-

m

slysavamir einnig til sin taka, til
dæmis lögregluna, en þar koma lfka
margir aðrir við sögu eins og Um-
ferðarráð eftir að það var sett á
laggimar en félagið er aðili að því.“
Tilkynningaskyldan
Landsmenn eru oft minntir á
annan þátt í starfi Slysavamafé-
lagsins en það er þegar tilkynn-
ingaskyldan kallar eftir skipum
og bátum sem ekki er vitað hvar
halda sig þá stundina. Tilkynn-
SLYSAVARNASKOLI SJOMANNA
SÆBJÖRQ - *

Slysavamaskóli sjómanna Sæbjörg.
við. Einnig var safnað fé til kaupa
á Maríu Júlíu sem var aðallega við
Vestfírði og Albert sem var úti fyr-
ir Norðurlandi. Einnig var hafín
söfnun fyrir skipi sem skyldi stað-
setja við Austurland en síðar var
ákveðið að leggja þá fjármuni til
þyrlukaupa.
Slysavamafélagið var meðeig-
andi Landhelgisgæslunnar að
sjá að þeim þegar hlutverki þeirra
lauk. Hinar ýmsu deildir úti á landi
hafa löngum verið mjög duglegar
við slysavamir í sínu héraði og ég
get nefnt sem gott dæmi að kvenna-
deildin á Akureyri kom upp sérstök-
um umferðarvelli sem notaður er
við_ umferðarfræðslu bama.
í þessu starfí hefur félagið átt
samstarf við ýmsa aðila sem láta
ingaskyldunni var komið á árið
1968 og ber sjómönnum að til-
kynna brottför sína úr höfn,
síðan að láta vita af sér tvisvar
á sólarhring og tilkynna heim-
komu. Haraldur segir ráðgert að
tæknivæða skylduna mjög á
næstunni:
„Það hefur lengi verið í athugun
að tilkynningaskyldan tæki tölvu-
tæknina í þjónustu sína og hefur
það þegar verið gert að nokkm
leyti. Næsta skref er að koma á
sjálfvirkum tilkynningum skipanna
og hefur Raunvísindastofnun Há-
skólans unnið að þessu verkefni,
meðal annars í samráði við okkur.
Þá yrðu sett sérstök tæki um borð
í skipin sem skrá myndu stöðu
þeirra og senda tilkynningaskyld-
unni í gegnum strandastöðvamar
með stuttu millibili. Þama er um
það að ræða að samnýta tölvu-
tækni, fjarskiptatækni og lóran-
staðsetningarkerfíð. Hins vegar er
nú þegar unnt að kaila fram á tölvu-
skerm hjá skyldunni hvar hvert eitt
skip er samkvæmt síðustu tilkynn-
ingu eða fá uppiýsingar um hvaða
skip em á tilteknu svæði. Slíkt er
Iíka ómetanlegt ef voði er á ferð á
ákveðnu svæði og við þurfum að
stefna skipum til hjálpar.
— Enn einn fyrirferðarmikill
þáttur i starfinu um þessar
mundir er slysavamaskóli sjó-
„Stofnun og rekstur þessa skóla
er stærsta verkefnið sem félagið
hefur ráðist í á síðari ámm. Fyrir
§ómm ámm var farið að skipu-
leggja sérstök námskeið um
öryggismál fyrir sjómenn. Hafa yfír
tvö þúsund sjómenn sótt þau. Arið
1985 eignaðist félagið varðskipið
Þór sem sfðan var lagfært og gert
að miðstöð fyrir þessi námskeið en
skipið ber nú nafnið Sæbjörg.
Hugmyndin er að sigla Sæbjörgu
kringum land og halda námskeið
fyrir sjómenn sem víðast en við
höfum ennþá ekki haft nema tak-
markað fjármagn til að sigla því.
Þama em kennd margvísleg atriði
varðandi björgun, eldvamir og önn-
ur öryggismál sem nauðsynlegt er
að sjómenn kunni góð skil á. Skól-
inn er meðal annars rekinn eftir
norskri fyrirmynd en þar em sjó-
menn skyldugir til að sækja
námskeið sem þessi. Vonandi verð-
ur það einnig gert að skyldu hér
því það hefur sýnt sig að það getur
ráðið úrslitum að kunna rétt við-
brögð og handtök á hættustund.
Um þessar mundir starfa um
20 manns hjá Slysavamaf élaginu
og Haraldur er spurður hvemig
starfið sé fjármagnað?
„Félagar Slysavamafélagsins og
deilda hans greiða sín árgjöld sem
em þó aðeins hluti af tekjunum.
Við fáum talsverðar tekjur af happ-
drættinu og öðmm framlögum
almennings. Á þessu ári fáum við
6,2 milljónir króna frá ríkissjóði til
almenns rekstrar og rikið greiðir
einnig kostnað við tilkynninga-
skylduna. Síðustu árin hefur ríkis-
sjóður einnig stutt slysavamaskól-
ann og á þessu ári fáum við 10
milljón króna framlag tíl rekstrar
hans en námskeiðin em sjómönnum
að kostnaðarlausu."
— Hvað er svo helst framund-
an hjá félaginu?
„Rekstur slysavamaskólans
verður áfram stórt verkefni næstu
árin en annað mikilvægt verkefni
er aukin fræðsla og þjálfun björgun-
arsveitarmanna. Við höfum gert
áætlun um sérstakt átak í frasðslu-
málum sveitanna með því að þjálfa
leiðbeinendur úr öllum umdæmun-
um sem em 10 talsins. Hafa þegar
verið haldin tvö slík leiðbeinenda-
námskeið, annað um flarskipti og
hitt um meðferð fluglínutækja.
Verða fleiri námskeið haidin á
næstunni um hin ýmsu svið björg-
unarstarfsins. Einnig er mikill
hugur í mönnum varðandi kaup á
stærri og öflugri björgunarbátum
til nota á gmnnslóð.
Einnig er um þessar mundir unn-
ið að því að skipta um talstöðvar í
neyðar- og skipbrotsmannaskýlum
félagsins sem nú em alls 80.
Þá hefur verið unnið mikið að
því að auka samstarf við önnur fé-
lög er sinna björgunarmálum hér,
til dæmis hjálparsveitir skáta, flug-
björgunarsveitir og stefnt verður
að aukinni samræmingu. Liður í því
verður sameiginleg fláröflun sem
þessir aðilar hyggjast ráðast í á
næstunni.
Það má því segja að verkefnalist-
inn sé nánast ótæmandi. Fræðslu-
starf, með fundum og útgáfustarf-
semi, fyrirbyggjandi starf með
kennslu í öryggismálum margs kon-
ar og viðbúnaður til björgunar
mannslífa, allt þetta útheimtir
mikla vinnu og fjármuni."
þeirra áreiðanlega hátt í 10 milljón-
ir króna. Þetta er fluglínutæki og
lfnur og annað í sambandi við sjó-
björgun, við eigum tvo bfla, vél-
sleða, snjóbíl, talstöðvar og margs
konar búnað annan og þar fyrir
utan eiga einstakir félagar ýmis
taeki sem við getum notað í starfínu.
Þá er rekstrarkostnaðurinn ekki
síður mikill og ég hef stundum af
því nokkrar áhyggjur hversu mikill
tími björgunarsveitarmanna þarf
að fara í alls konar fjáröflun. Við
seljum jólakort, minningarkort og
flugelda, stöndum vaktir á úti-
skemmtunum á sumrin og þannig
mætti lehgi telja. Vissulega þarf
að sinna fjáröflun en hún má ekki
te§a menn um of frá æfíngum og
öðru nauðsynlegu starfi. Og þó að
útköll séu kannski ekki mörg þá
er rekstrarkostnaður samt mikili
þvf við þurfum að nota tækin til
þjálfunar. Þau ganga smám saman
úr sér og þá þarf að endumýja
þau. Þetta er því stöðug vinna."
Reynsla og tækjabúnaður
Þarf mikla kunnáttu til að
geta starfað { björgunarsveit?
„Auðvitað yerða menn að kunna
ýmislegt fyrir sér og þess vegna
stöndum við fyrir margs konar
kennslu og æfingum. Nú er einmitt
framundan sérstakt átak hjá Slysa-
vamafélaginu í kennslu á meðferð
hinna ýmsu tælcja. Gert er ráð fyr-
ir að menn frá hverri sveit sæki
þessa þekkingu og kenni síðan fé-
lögum sínum. Það er mjög mikil-
vægt að björgunarsveitarmenn
kunni vel til verka þvf það er lítið
gagn í að eiga margs konar tæki
ef menn kunna ekki með þau að
fara. Það þarf líka að kunna að
halda þeim við og það fer mikill
tími í slfka vinnu.
Þá má lfka nefna annað sem er
mjög mikilvægt en það er að við
getum nýtt þekkingu þeirra sem
kunnugastir eru staðháttum á
hveijum stað. Stundum em aðstæð,-
ur þannig til dæmis vegna veðurs
að engin hjálpartæki koma að gagni
þegar leit stendur yfír. Þá reynir á
kunnáttu heimamanna á hveiju
svæði, þeirra sem þeklqa hveija
þúfu og geta leiðbeint. í björgunar-
sveit em það því margir sem leggja
saman krafta sfna, kunnáttu og
reynslu og þannig náum við ár-
angri.
Það mætti f þessu sambandi líka
nefna annað sem ég hef reynt gegn-
um árin að, þegar ekkert er að
gerast og ekkert reynir á sveitina
dofnar starfið. Þá getur mönnum
fundist tilgangslítið að hafa góða
sveit og stunda æfíngar. En hvert
útkall breytir þessu og sannar okk-
ur á ný að þörfin er fyrir hendi og
menn em ailtaf reiðubúnir. Eftir
hvert verkefni er sfðan rætt fram
og aftur um þá reynslu sem fékkst
og hvað menn geti af henni lært.“
Reynir nefnir dæmi um hvern-
ig allur búnaður hefur breyst til
hins betra en fyrsta útkall sveit-
arinnar til leitar á landi var
vegna flugvélar frá hernum sem
fórst í Mýrdalsjökli.
„Við fengum boð um að vélin
hefði líklega farist norðaustan við
Kötlu og héldum því á jökulinn að
austanverðu. Við vomm tveir bræð-
umir og faðir okkar ásamt félögum
úr Flugbjörgunarsveitinni sem
sendir vom okkur til hjálpar. Þeir
vom með jöklatjöld og við höfð-
umst við í þeim um nóttina í
kolvitlausu veðri og vomm blautir
og hraktir. Um morguninn héldum
við af stað á ný og fómm þá í eins
konar plasthlífðarföt. Þau hreinlega
brotnuðu strax utan af okkur í.
frostinu og fuku út í veður og vind.
f dag er þetta allt annað og það
gildir reyndar lfka um annan bún-
að. Með vélsleðum eða flórhjólum
má þeysa á nokkmm tímum um
torfæmr sem tæki okkur nokkra
daga að fara um fótgangandi og
þegar útkall kemur emm við orðnir
mun fljótari en áður að komast á
staðinn."
Góðviðbót
Þá segir Reynir að vel hafi
gengið að fá nýja félaga til liðs
við sveitina:
„Við buðum fermingardrengjum
í nokkur ár að kynnast starfí okkar
eina helgi og tókum þá með f úti-
legu. Þeim fannst þetta spennandi
og þetta varð til þess að úr hveijum
árgangi komu alltaf nokkrir piltar
sem vildu slást í hópinn þegar þeir
höfðu aldur til. Þannig fengum við
í nokkur skipti góða viðbót við sveit-
ina og ég hef engar áhyggjur af
því að ekki takist að fá yngri menn
til að taka við. Starfíð mæðir jafnan
á tiltölulega fáum mönnum og því
er gott að hafa nógu marga til að
geta skipst á.“