Morgunblaðið - 05.03.1988, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. MARZ 1988
33
Eyjólfur Konráð Jónsson
áherslu á var að við værum Evrópu-
þjóð, hefðum verið það og vildum
vera það. Til Evrópu hefðum við
sótt okkar menningu og okkar vistir
og flutt út okkar vaming um aldirn-
ar. Það fór ekkert á milli mála að
allir viðmælendur okkar vildu að við
yrðum áfram Evrópuþjóð og þeir
vildu ganga langt í samningum við
okkur. Þar á meðal var raunar Gal-
lagher sá sem hingað hefur oft kom-
ið og þótt harður í hom að taka í
sambandi við einhverskonar réttindi
til fískveiða. Mér fundust hans kröf-
ur ekki vera mjög miklar. Við áttun
fund við hann og rifumst dálítið við
hann náttúrlega, en hann sagði und-
ir lokin að auðvitað yrði hann að
túlka stefnu bandalagsins en þar
með væri ekki sagt að það væru
gerðar allar sömu kröfur til okkar.
Og hann margundirstrikaði það, sem
að við vissum fyrir fram, að í viðræð-
um áður hafði ekki farið fram neitt
annað en það sem þeir kaila „dia-
logue", þ.e. bara umræður, viðtöl,
að skiptast á skoðunum. Annað hafði
ekki gerst og kem ég nánar að því
á eftir.
Ræða de Clercq
Hér í gær var af mörgum ræðu-
manna fjallað mjög ítarlega um
Evrópubandalagið og Evrópuþingið
og ekki síst í ræðu hv. þm. Kjartans
Jóhannssonar, sem ég gat tekið und-
ir held ég í einu og öllu, nema eitt.
Það var orð sem hann notaði æði
oft og það var hagstjómartæki. Það
orð fer gífurlega í taugarnar á mér.
Ég held að öll þessi tæki til hag-
stjómar hafi reynst okkur þannig
þessi síðustu 15—20 ár að við ættum
að hafa þau sem fæst. Það er
kannski eina fijálshyggjan — sem
þó er vitlaust orð. Frjálshyggja þýð-
ir trúleysi og ekkert annað í íslensk-
um orðabókum og á ég þær held ég
allar.
Ég vil segja um það að í peninga-
málum er óheimil stjómun eins og
t.d. við þurfum að búa við hér. Ég
held að við ættum að leggja þessi
tæki á hilluna mörg hver sem hefur
verið beitt bæði hér og annars stað-
ar. En auðvitað ráðum við því í
samningum við Evrópubandalagið,
ef við ekki förum að álpast til að
sækja um inngöngu þar, hvaða fjár-
magnsflutningar verða milli þess og
okkar. En hitt er annað mál að pen-
ingar í gömlu merkingunni em nú
að hverfa úr umferð. Þetta er allt
meira og minna komið í tölvur og
telexa o.s.frv. og enginn veit hver
skuldar öðmm. Þegar er verið að
segja að íslendingar skuldi mikið eða
Bandan'kjamenn séu stórskuldugir:
Hvaða eiguir eiga þeir annars staðar
á móti o.s.frv.? Einhvem tíma var
sagt að ef lagðar væm saman allar
skuldir allra þjóða heims og hins
vegar allar eignir væm skuldimar
miklu meiri en eignimar. Þetta er
kannski brandari en öll þessi um-
ræða er þannig að við höfum ekki
haft mikið gagn af þessum tækjum
hvort sem það em hamrar eða ein-
hver önnur tæki, skrúfstykki o.s.frv.
Þetta var útúrdúr.
Þá langar mig að gTeina frá því
að undir lokin hittum við sjálfan de
Clercq, sem bauð okkur, og hann
flútti yfír okkur ræðu og gaf sér litla
stund til að ræða við okkur og raun-
ar hafði einn af hans nánustu sam-
starfsmönnum, le Lainge, verið með
okkur meira og minna og við haft
mjög góð tækifæri til að ræða við
hann bæði á fundum og utan funda
og skýra okkar sjónarmið. Hann
flutti ávarp sem mér þótti mjög vin-
samlegt í okkar garð, en þó var það
svo að í því væm a.m.k. ein eða
tvær málsgreinar sem ekki féllu mér
í geð eða okkur neinum held ég. Það
gerðist síðan morguninn eftir, og
það var í eina skiptið sem það gerð-
ist, að ræða hans, sem heitir „Speak-
ing note“ og ég er með hér í hönd-
um, frágengið eintak af því, var lagt
á borð okkar og var þar um morgun-
inn þegar við komum og þá hafði
myndast eyða þar sem féll niður það
sem ég held að hafí ekki fallið okkur
í geð, en síðan er bætt við skriflegri
síðu sem var ekki í upphaflega
ávarpinu. Mig langar til að lesa upp
í lauslegri þýðingu það sem þar seg-
ir og sýnir þann velvilja, að ég vil
meta svo, sem nægir okkur til að
geta haft mjög vinsamlegt samband
við bandalagið og ná þeim samning-
um sem okkur hentar. Við höfum
raunar æðigóða samninga nú þegar
eins og kom fram í máli hæstv. ut-
anrrh. í gær. Þessa skriflegu viðbót
verður að líta á að sé hinn endan-
legi texti og er ekki merkt sem neitt
trúnaðarmál, en í mjög lauslegri
þýðingu hljóðar þessi handskrift á
þennan veg:
„í vaxandi fjölbreytni og sam-
keppni er lífsnauðsyn að við Evr-
ópubúar tökum höndum saman til
að viðhalda og auka vetmegun þjóð-
anna. Rödd Vestur-Evrópu á að vera
gildandi í heimsmálum. Þetta verður
því aðeins unnt að við treystum sam-
stöðuna. Ekkert framlag, sem ein-
stök ríki geta boðið, á að vanmeta.
Þetta á einnig við um land ykkar
sem er kannski lítið ef miðað er við
mannfjölda en er mjög þýðingarmik:
ið vegna legu þess og auðlinda. I
ferð minni til lands ykkar hafði ég
tækifæri til að sannfæra mig um
evrópsk viðhorf ráðamanna og fólks-
ins. Ykkur fínnst augljóslega að þið
tilheyrið okkur. Á sama hátt hef ég
getað metið jákvæð viðhorf yfírvalda
ykkar í samstarfí EB og EFTA.
Loks hef ég á sama hátt skilið að
íslendingar eru opnir fyrir tvíhliða
jákvæðum viðræðum, dialogue, við
bandalagið. Við fögnum þessari
framvindu."
Þetta er innskotið og síðan eru
lokaorð þessarar ræðu á þennan
veg, með leyfí forseta, í lauslegri
þýðingu:
„Við aftur á móti viljum skoða
sérstaka hagsmuni ykkar lands.
Stundum muldrið þið“ — „grumble"
er það á enskunni — dálítið yfir físk-
veiðistefnu EB. En lítið á viðskipta-
skýrslumar. Þið getið ekki með
sanngimi rökstutt það sjónarmið að
við opnum ekki markað okkar fyrir
þessum lífsnauðsynlega útflutningi
ykkar lands. í Reykjavík samþykkt-
um við að opna umræðu aftur (eða
dialogue) til að leysa vandamál sem
fyrir hendi em á þann hátt sem
báðir aðilar geta sætt sig við. Við
erum enn þeirrar skoðunar að þetta
sé sú leið sem fara á. Milli félaga
eins og við erum getur slík umræða,
þar sem hvor aðili um sig getur sett
fram skoðanir á sérstökum vanda-
málum sínum, aðeins orðið jákvæð.
Leyf mér að draga saman.
Bandalagið hefur orðið mikilvæg-
ur vettvangur evrópskrar samein-
ingar. Samhliða vill bandalagið í
samræmi við venjur sínar færa út
samstarfíð við félagana í Vestur-
Evrópu. Það mun þá skapa marg-
brotin vandamál á báðar hliðar. I
þessu átaki þarfnast ríkisstjómir
stuðnings þjóða sinna þar sem radd-
imr heyrast á þjóðþingum og berast
sem raddimar heyrast á þjóðþingum
og berast til Evrópuþingsins. Það
er verkefni fram undan að því er
þetta varðar. Ég er sannfærður um
að Alþingi mun sinna jákvæðu hlut-
verki sínu. Til að það takist þurfum
við að hafa samband reglulga. Ég
vona innilega að í kjölfar þessarar
fyrstu heimsóknar muni fylgja
fleiri."
Þetta voru orð de Clercq.
Sérstaða í fiskveiðum
Ég vil geta þess að önnur aðalrök-
semd okkar í öllum viðræðum, öllum
ræðum sem þar vom fluttar og
einkaviðræðum, var sú að við íslend-
ingar hefðum bæði sögulegan og
lagalegan rétt til sérstöðu að því er
fískveiðar varðaði í okkar landhelgi.
En svo er mál með vexti að þegar
á annarri hafréttarráðstefnu Sarh-
einuðu þjóðanna, sem haldin var í
Genf 1960, kom fram sú skoðun að
þjóðir sem mjög væm háðar fiskveið-
um ættu að hafa sérstök réttindi.
Allar götur síðan 1960 höfðu íslend-
ingar haldið þessu fram og flutt um
þetta tillögu og sú tillaga hefur feng-
ið vemlegan stuðning. Að vísu var
hún felld með naumum meirihluta,
ef ég man rétt 1960, en síðan alltaf
haldið áfram, en það að hún var
felld þá varð til þess að við greiddum
atkvæði á móti skertum 12 mílum,
með tíu ára sérréttindum. Hún féll
á einu atkvæði. Ef við hefðum verið
með og tillaga okkar hefði verið
samþykkt og við hefðum greitt at-
kvæði með 12 mílunum þess vegna,
sem vom 6 og 6, þ.e. á ytra belti
áttu að vera hefðbundin réttindi í
tíu ár, væri hugsanlegt að 12 mílurn-
ar hefðu orðið að alþjóðalögum og
væm það kannski enn. Svona geta
örlögin verið. En það sem ég hygg
að allir alþm., þegar þeir hitta er-
lenda menn og sérstaklega þá sem
em áhrifamenn í Evrópubandalag-
inu, eigi að hamra á er að við eigum
þama sögulegan rétt allt frá 1960.
En ekki bara það. í uppkasti haf-
réttarsáttmálans frá upphafí, gegn-
um alla fundina, sem vom víst 20
og eitthvað, hefur þetta ákvæði, sem
heitir íslenska ákvæðið í munni allra
þeirra sem á réttarráðstefnunni
vom, staðið óskert og enginn reynt
að hnika við því. Það er 71. gr.
hafréttarsáttmálans, sem er undan-
tekning frá gildi 69. og 70. gr., sem
em greinar sem heimila öðmm
ríkjum en strandríkinu sjálfu, því
sem efnahagslögsöguna á, ákveðnar
veiðar innan þess efnahagslögsögu,
en að vísu með ákveðnum takmörk-
unum. Greinin hljóðar svo, með leyfí
forseta:
„Ákvæði 69. og 70. gr. gilda ekki
gagnvart strandríki ef efnahagur
þess er í mjög miklum mæli háður
hagnýtingu hinna lífrænu auðlinda
í sérefnahagslögsögu þess.“
Þetta heitir og hét á hafréttarráð-
stefnunni alla tíð íslenska ákvæðið
og allir vissu hvaða land var átt við.
Þessu eigum við auðvitað að halda
fram. Það má segja að eftir þrengsta
skilningi laga megi vefengja um
þetta gildi nú þó að þetta hafí verið
sett inn á sínum tíma, fyrst 1960
og síðan aftur strax í upphafi ha-
fréttarráðstefnu. En hitt er alveg
Ijóst, og það viðurkenndu a.m.k.
sumir viðmælendur okkar, að ef það
væri rétt, sem þeir segðu, að þeir
vildu að ísland gæti notið réttinda
í bandalaginu og yrði áfram Evrópu-
þjóð en yrði ekki hrakið í vesturveg,
gætu þeir a.m.k. notað þessi rök
gagnvart þeim sem kynnu að gagn-
rýna þá fyrir að láta okkur njóta
þeirra sérréttinda að engar fískveið-
akröfur yrðu gerðar á okkar hend-
ur. Þeir viðurkenndu að auðvitað
væru þetta rök. Þess vegna get ég
þessa hér að allir hér inni, sem hafa
meira og minna einhver samskipti
við erlenda menn, bein eða óbein,
noti þessi rök, þessi sérréttindi okk-
ar sem allar þjóðir heims, allar þjóð-
ir á hafréttarráðstefnunni nema þær
sex sem greiddu atkvæði á móti
samþykktu og enginn gerði tilraun
til að hrófla við þó að allir vissu við
hvaða land væri átt.
Höldum áfram beinum ■“
viðræðum við EB
I framhaldi af þessu, og skal ég
nú ljúka máli mínu, herra forseti,
fagna ég þeim kafla sem fjallar um
Evrópubandalagið í skýrslu utanrík-
isráðherra og einkum og sér í lagi
umræðunum sem hann átti einmitt
við de Clercq og reyndar líka um
samskipti EFTA og Efnahagsbanda-
lagsins. Ég veit að hæstv. ráðherra
beitti sömu rökum og við gerðum
og ég efa ekki að heimsókn hans til
Evrópubandalagsins muni bera ár-
angur og háfí verið til mikils gagns.
En niðurstaðan er þessi: Auðvitað
störfum við áfram innan EFTA og
reynum að koma málum þar fram,
' og þá fyrst og fremst fríverslun með
fískafurðir, og erum að vinna að
því. En við höldum líka áfram bein-
um viðræðum við Evrópubandalagið
og notum öll tækifæri til að túlka
okkar málstað. Nú hefur það gerst
fyrir nokkrum dögum að sú nefnd
sem ég vitnaði til áðan, þ.e. nefndin
sem hefur með að gera sérstaklega
Norðurlöndin, mun koma til íslands
á næsta sumri. Það kom til greina
að henni yrði boðið strax í fyrra.
Ég taldi það alltof mikið óðagot og
við þyrftum ekki að láta líta svo út
að við værum alveg í öngum okkar
út af því sem væri að gerast. Þvert
á móti lögðum við áherslu á að við
fögnuðum því mjög ef Evrópa gæti
sameinast í sterka efnahagsheild.
En auðvitað ber að endurgjalda boð
til okkar og svo vel vill til að ég
hygg að það muni vera ákveðið að
þessi þingmannanefnd komi hingað
í sumar. Ég veit að utanríkisráðu-
neytið og starfsmenn þess halda
stöðugu sambandi við bandalagið,
afla þar upplýsinga og kynna okkar
sjónarmið. Það er eitt af megin-
verkefnum þings og þjóðar á næst-
unni að tryggja þessi réttindi, að við
losnum ekki úr tengslum við okkar
nánustu viðskiptavini og nágranna-
þjóðir heldur höldum þannig á mál-
um að við getum með fullri reisn
haldið öllum þeim réttindum sem við
höfum hingað til talið helgust. Um
það erum við öll sammála.
ða hvað?
„Það fyrsta, sem ég gerði
ráðherranum grein fyrir,
var einmitt það að ég
hefði í 30 ár verið andvíg-
ur því að byggja út í
Tjörnina og benti henni
jafnframt á merkið, sem
ég ber stoltur í barmi,
Tjörnin lifi. Sem betur fer
hef ég auk þess nokkra
tugi vitna í Háskólanum
að þessari talandi auglýs-
ingu um skoðanir mínar
allt frá borgarafundinum
góða. Ég sagði ráðherra,
að ég myndi kanna málið
af samviskusemi og hlut-
lægni og það gerði ég.“
mjög sem ég sannfærðist um mál-
staðinn eftir „helgarskrípaleikinn".
Að lokum þetta til sjálfstæðis-
Jónatan Þórmundsson
manna: Ég mun aldrei fóma skoð-
anafrelsi mínu eða tjáningarfrelsi,
hvorki fyrir Davíð Oddsson né
Hafskipsmálið. Tjömin lifí!
Höfundur er práfessor við laga-
deild Háskóla íslands.
Blönduós:
Nýr sóknarprestur tekur við
ðlönduósi.
SÉRA Stína Gísiadóttir var
formlega sett inn £ ombætti
sóknarprests á Blönduósi við
messu sl. sunnudag. Það var
séra Guðni Þór Ólafsson pró-
fastur sem setti Stinu í embætti.
Stína Gísladóttir, sem er far-
prestur þjóðkirkjunnar, sagði í
samtali við Morgunblaðið að starf-
ið í Þingeyraklaustursprestakalli
legðist vel í sig. Að sögn séra
Stínu er í gangi kirkjuskóli einu
sinni í viku, til skiptis í Blönduós-
kirkju og nýju æskulýðsmiðstöð-
inni. Jafnframt sagðist Stína
heimsækja skólana á Húnavöllum
og Flóðvangi vikulega. Kirkjur
þær sem heyra undir Þingeyra-
klaustursprestakall eru á Blöndu-
ósi, Þingeyrum og Undirfelli en
jafnframt þessu mun séra Stína
Gísladóttir þjóna söfnuðum Svína-
vatns- og Áuðkúlukirkju.
— Jón Sig.
Morgunblaðið/Jón Sigurðsson
Séra Guðni Þór Ólafsson prófastur setur séra Stinu Gísladóttur
inn í embætti.