Morgunblaðið - 18.03.1988, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. MARZ 1988
Skuldabréf Lindar hf.
Avöxtunin er 10,8% umfram verðbólgu
Skuldabréfm eru með endursöluábyrgð Samvinnubanka íslands hf.
# FjármunaleigufyrirtækiÖ Lind hf. er í
eigu Samvinnubanka íslands hf.,
Samvinnusjóös íslands hf. og franska
bankans Banque Indosuez.
# Um síöustu áramót var eigið fé og
annað eigið áhættufé Lindar hf. 105
milljónir króna og niðurstaöa efna-
hagsreiknings 720 milljónir króna.
Hlutfall eiginfjár af heildarfjármagni
var því 14.6%.
# Hægt er að velja um fimm mis-
munandi gjalddaga á skuldabréfunum,
frá 15. október 1989 til 15. október
1991. Skuldabréfin færa kaupendum
þeirra 10,8% ávöxtun umfram
verðbólgu. Skuldabréfín eru meö endur-
söluábyrgö Samvinnubanka íslands hf.
# Kaupendum bréfanna býðst varðveisla
og innheimta þeirra án endurgjalds.
Ávöxtunin er því öll þeiiTa.
Allar nánari upplýsingar í Bankastræti
7, Reykjavík, 3. hæð. H 91-20700.
verðbréfavwskipti fjármál eru
V/ samvinnubankans okkar fag
Islenska stærðfræðafélagið og Félag
raungreinakennara í framhaldsskólum:
Ráðstefna um stærð-
fræðikennslu og
menntun kennara
ÍSLENSKA stærðfræðafélagið og
Félag raungreinakennara í fram-
haldsskólum gangast fyrir ráð-
stefnu laugardaginn 19. mars um
stærðfræðikennslu og menntun
kennara í framhaldsskólum. A
ráðstefnunni verður m.a. reynt
að finna skýringar á því hvers
vegna skortur er hér á kennurum
með réttindi til að kenna stærð-
fræði, að sögn Ragnars Sigurðs-
sonar, formanns Islenska stærð-
fræðafélagsins. Kristín Bjarna-
dóttir, formaður Félags raun-
greinakennara í framhaldsskól-
um, sagði í samtali við Morgun-
blaðið að í Bandaríkjunum og
Bretlandi væri einnig skortur á
stærðfræðikennurum.
„Stærðfræðinemendum í Banda-
ríkjunum hefur fækkað,“ sagði
Kristín, „þannig að kennaraskortur-
inn er ekki eins áberandi og ella.
Ég hef gripið í að kenna stærðfræði
í Bandaríkjunum og orðið vör við
sama vanda og hér hvað villur og
skilningsskort á fræðigreininni
snertir.
Það vantar ef til vill hefð fyrir
stærðfræðikennslu hér. Til dæmis
kom ekki stærðfræðideild við
Menntaskólann í Reykjavík fyrr en
um 1930, enda þótt Lærði skólinn
hefði verið stofnaður árið 1846. Það
var heldur ekki farið að kenna stærð-
fræði til BS-prófs í Háskóla íslands
fyrr en um 1970, enda þótt skólinn
hefði verið stofnaður árið 1911. Hér
eru miklu fleiri vel að sér í bók-
menntum og listum en stærðfræði.
Við höfum hins vegar eignast marga
góða skák- og tónlistarmenn á und-
anfömum árum.
Þeir fáu sem útskrifast með BS-
próf í stærðfræði frá Háskóla ís-
lands fara yfirleitt í framhaldsnám
erlendis. Þaðan fara þeir í fræði-
mennsku í Háskóla íslands eða út á
almenna vinnumarkaðinn. Ef til vill
hafa þeir sem hafa próf í raungrein-
um meiri möguleika á almenna
vinnumarkaðinum en aðrir. Einnig
eru margir stærðfræðikennarar í
stjómunarstörfum í skólunum og
kenna því minna en aðrir kennarar,"
sagði Kristín.
Óllum er heimill aðgangur að ráð-
stefnunni um stærðfræðikennslu
sem haldin verður í hátíðasal Versl-
unarskóla íslands við Ofanleiti og
hefst klukkan 10.
Erindi á ráðstefnunni flytja Guð-
mundur Amlaugsson fyrrverandi
rektor Menntaskólans við Hamra-
hlíð, Kristján Jónasson leiðbeinandi
og stundakennari við Háskóla Is-
lands, Sigurður Sigursveinsson
áfangastjóri í Fjölbrautaskóla Suð-
urlands, Kristín Halla Jónsdóttir
dósent við Kennaraháskóla íslands,
Benedikt Jóhannesson fram-
kvæmdastjóri Talnakönnunar, Egg-
ert Briem prófessor við Háskóla Is-
lands, Halldór I. Elíasson prófessor
við Háskóla íslands, Halldór Hall-
dórsson starfsmaður Verk- og kerf-
isfræðistofunnar hf. og Hörður Lár-
usson deildarstjóri í menntamála-
ráðuneytinu.
„Gat“ á ósonlaginu yfir Norðurheimskautssvæðinu?
Ekki vitað um þykkt
ósonlagsins yfír felandi
Mælingar byrjuðu hér árið 1952
MÆLINGAR á ósonlaginu yfir íslandi byxjuðu á Veðurstofu íslands
á árinu 1952. Lítið hefur hins vegar verið unnið úr niðurstöðum
þeirra rannsókna hér og ekki er vitað með vissu hvort ósonlagið
hefur þynnst yfir landinu, að sögn Ragnars Stefánssonar, deildar-
stjóra á jarðeðlisfræðideild Veðurstofunnar, en þar fara mælingam-
ar fram. Ósonlagið, sem ver m.a. menn fyrir útfjólubláum geislum
sólar, hefur hins vegar þynnst yfir Noregi á veturna um 6 til 7%
frá árinu 1970, að sögn norska jarðeðlisfræðingsins Frodes Stor-
dals. Vfsindamenn hafa sett fram kenningar um að „gat“ sé á óson-
laginu yfir norðurheimskautssvæðinu eins og Suðurskautslandinu.
Að sögn Runes Timberlids,
fréttaritara Morgunblaðsins í Osló,
sagði umhverfismálaráðherra Nor-
egs, Sissel Renbeck, nýlega að í
Noregi væri ætlunin að setja
strangari reglur en þær sem í gildi
eru í öðrum löndum um efni sem
talin eru eyða ósonlaginu. Norskir
sérfræðingar óttast að þynning
ósonlagsins yfir Noregi geti valdið
því að 12% fleiri Norðmenn fái
húðkrabbamein en ella. Á árinu
1986 fengu 665 Norðmenn húð-
krabbamein eða 8 sinnum fleiri en
fyrir 30 árum. Norðmenn framleiða
þó einungis 0,3% þeirra efna sem
talin eru eyða ósonlaginu en það
eru t.d. kolefnisflúor og klórsam-
bönd sem notuð eru m.a. í úða-
brúsa, kælitæki og einangrunar-
efni.
Rannsóknastöð
á Svalbarða
Mengunarvamaráð norska ríkis-
ins telur að árið 1991 verði hægt
að nota um 50% minna af þessum
efnum í Noregi en nú og árið 1996
um 90% minna. Norskir vísinda-
menn ætla að rannsaka ósonlagið
yfir Noregi næsta vetur í samvinnu
við bandarísku geimvísindastofn-
unina NASA og í sumar kemst að
öllum líkindum í gagnið rannsókna-
stöð á Svalbarða þar sem m.a. á
að mæla þykkt ósonlagsins.
Barði Þorkelsson, starfsmaður
jarðeðlisfræðideildar Veðurstof-
unnar, sagði að ósonmælingar
hefðu verið gerðar á Veðurstofunni
einu sinni á dag undanfarin ár.
„Mælingamar hófust árið 1952 og
frá árinu 1957 hefur ósonið verið
mælt með sams konar tæki og við
erum með núna,“ sagði Barði. „Við
höfum ekki unnið mikið úr þessum
mælingum hér en það stendur til
að fara betur ofan í þær.
Við sendum gögnin til Kanada
þar sem unnið er úr gögnum frá
100 mælitækjum um allan heim.
Fýrir nokkrum árum fóru fram
mælingar við Jan Mayen og þar
norðausturaf og af þeim mátti
merkja einhveija þynningu á óson-
laginu þar. Það er talið að kolefnis-
flúor og klórsambönd, sem notuð
eru t.d. í úðabrúsa og kælitæki,
gangi í samband við ósonlagið og
valdi þynningu þess. Það hafa ver-
ið gerðar alþjóðlegar samþykktir
um að draga úr notkun þessara
efna en sumir telja hins vegar að
veðurfarslegar ástæður geti valdið
þynningunni," sagði Barði.
Þykkt ósonlags-
ins breytileg
Ragnar Stefánsson, deildarstjóri
jarðeðlisfræðideildar Veðurstof-
unnar, sagði að þykkt ósonlagsins
væri mjög breytileg frá degi til
dags og frá ári til árs. „Það þarf
því að bera saman gögn frá mörg-
um stöðvum, sem mæla þykkt
ósonlagsins, til að átta sig á því
hvort það er að þynnast. Sam-
kvæmt þeim gögnum, sem ég hef
séð, hefur varla nokkur breyting á
ósonlaginu mælst á heimsmæli-
kvarða.
Einu frávikin eru staðbundin og
þau sem ég þekki til eru frá Suður-
heimskautslandinu en þar var um
að ræða mjög greinilega þynningu
á ósonlaginu. Þær mælingar sem
við höfum gert hér á landi hafa
ekki sýnt marktæka breytingu á
ósonlaginu en þá er þess að gæta
að breytingin þyrfti að vera mjög
mikil til að hún sæist á því eina
mælitæki sem við höfum hér,“
sagði Ragnar.
Hreinn Hjartarson, veðurfræð-
ingur, sagði að það væri ekki vitað
hvaða áhrif þynning ósonlagsins
hefði á veðurfar. „Vísindamenn eru
þó flestir þeirrar skoðunar að þynn-
ingin hafí áhrif á lífríkið, t.d. gróð-
ur og menn,“ sagði Hreinn. „Freon
og fleiri efni eru talin eyða ósonlag-
inu en þau eru t.d. notuð í slökkvi-
tæki, úðabrúsa og kælivökva í
ísskápum, frystikistum og frysti-
húsum. Freon er hægt að endur-
vinna en það fer t.d. út í andrúms-
loftið úr ísskápum sem hent er á
haugana.
Það hefur mikið verið framleitt
af þessum efnum í kælivökva vegna
þess að þau eru ekki hættuleg á
jörðu niðri, eins og t.d. ammoníak.
Efnin verða fyrst hættuleg í heið-
hvolfinu þar sem þau eyða ósonlag-
inu. Enda þótt hætt yrði nú þegar
framleiðslu þessara efna halda þau
samt áfram að bijóta niður óson-
lagið næstu áratugina og jafnvel
alla næstu öld. Efnin binda súrefn-
isatómin sem mynda ósonlagið og
virka sem hvatar á efnahvörfín.
„Gat“ yfir Norður-
heimskautssvæðinu?
Það hafa verið settar fram kenn-
ingar um „gat“ á ósonlaginu yfir
Norðurheimskautssvæðinu en þó
meira sé framleitt af þessum efnum
á Norðurhvelinu en Suðurhvelinu
væri það „gat“ þó trúlega minna
en „gatið“ á ósonlaginu yfir Suður-
skautslandinu. Ástæðan er sú að
það er kaldara og hálendara á
Suðurskautslandinu en Norður-
heimskautssvæðinu.
Veðrahvörfin þurrkast því oftar
út yfir Suðurheimskautslandinu en
Norðurheimskautssvæðinu en þeg-
ar það gerist hindra þau ekki loft-
skipti á milli heiðhvolfs og veðra-
hvolfs. Flúorkarbón, sem bijóta
niður ósonlagið, eiga þá greiða leið
upp í heiðhvolfíð þar sem ósonlagið
er. Það er því trúlega meiri upp-
söfnun á flúorkarbónum yfir Súð-
urskautslandinu en Norðurheim-
skautssvæðinu. Vegna kulda er
nokkuð óvirk uppsöfnun á flúor-
karbónum yfir Suðurskautslandinu
á vetuma og ósonlagið er þynnst
þar á vorin, í septembér til októ-
ber. Á þeim árstíma er það helm-
ingi minna nú en árið 1979,“ sagði
Hreinn.
Kristinn Guðmundsson, sjáv-
arlíffræðingur á Hafrannsókna-
stofnun, sagði að eyðing ósonlags-
ins gæti ef til vill haft áhrif á þær
tegundir sjávarlífvera hér við land
sem klekjast út nærri yfirborði
sjávar, t.d. krabbadýr og nokkrar
fisktegundir. „Áhrif eyðingarinn-
ar,“ sagði Kristinn, „verða trúlega
lítil í sjónum því hann síar út út-
fjólubláa ljósið fra yfirborði niður
á eins til tveggja metra dýpi. Þess
vegna yrðu áhrifin trúlega einnig
lítil á svifþörunga því ljóstillífunar-
lagið nær niður á um 50 metra
dýpi hér við land. Nokkrar svifþör-
ungategundir lifa hins vegar yfir
veturinn við yfirborð sjávar á því
litla ljósmagni sem þá er. Eyðing
ósonlagsins gæti því hugsanlega
haft einhver áhrif á þessar tegund-
ir því útfjólubláa Ijósið getur eyði-
lagt sameindir," sagði Kristinn.
Hefur eyðingin áhrif
á allt lífríkið?
Sigurbjörg Gisladóttir, deildar-
efnafræðingur hjá mengunar-
vamadeild Hollustuvemdar ríkis-
ins, sagði að eyðing ósonlagsins
hefði trúlega áhrif á allt lífríkið.
„Aukning á útfjólubláu ljósi,“ sagði
Sigurbjörg, „gæti t.d. haft áhrif á
menn, lífríki í vötnum og plöntur
og það er t.d. talið að uppskera
verði minni. Það er einnig talið að
eyðingin geti valdið kólnun í heiö-
hvolfinu og á þann hátt haft áhrif
á veðrið. Það er verið að vinna að
mörgum rannsóknum á áhrifum
eyðingar ósonlagsins en ég hef hins
vegar lítið séð af niðurstöðum
þeirra rannsókna," sagði Sigur-
þjörg.