Alþýðublaðið - 23.06.1932, Blaðsíða 2
B
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Síld&rverksmiðja ríkisins
og kaupkjðr verkalýðsins.
Skýrsla forstjóranna attauguð.
M'Orgunblaöíð birtir í dag orð-
rétta s-kýrsiu, sem forstjórar Síld-
arbræSsluverksmiðju rikisins á
Siglufirði hafa sent atviinmnnáiá-
ráðherra. Skýrsla pessi virðist
vekja mikla athygli hér í höfuð-
staönum. Tveir mætir rnenn — í
sumra augum velgerðamenn pjóð-
arinnar — hafa sí'ðustu dagana
setið á Siglufirði með sveitta
skalla við að finna út ráð tii að
bjarga veigamikium pætti í at-
vinnulífi þjóðarinnar. Þcir hafa
gert uppástungur um kaupgrund-
völl vi'ð verksmiðjuna. En þessar
uppástungur hafa fengið svo
gagngert afsvar hjá verfcalýðn-
um á Siglufirði, að þessir háu
herrar sáu ekki annað ráð vænna
en að stíga á skipsfjöl á leið til
höfuðstaðarins, áður en vikan er
liðin frá því þeir héldu héðan í
þenna samningaleiðangur.
Þar sem "ég mun þesisum mál-
um kunnugri en flestir aðrir, sem
í dag lesa þessa skýrslu 5 diáSLkum.
Morgunblaðsins, get ég. ekki á
(tnér seti'ð að gera nokkrar atlrnga-
semdir við skýrsluna, ef ske kynni
að vi'ð þa'ð leiðróttist eitthvað af
þeim missikiináingi, sem hún gefur
tilefni til.
Forstjórar verksimiðjunnar skýra
frá því, að stjóm, framkvæmda-
stjóri og fastir ánsmenm verk-
smiðjumnar bjóðist til að lækka
laun sín uim rúman þriðjung,
sumir þó með því skilyrði, að al-
menn kauplækkun eigi sér stað.
Til þpss að verksmi'ðjan geti orð-
i'ð aðnjótandi þessaiiax frambo'ðnu
kauplækkunar, ætlast forstjórarn-
ir til, a'ð verkamennirnir samþykki
það, að lækka sitt kaup úr kr.
600 00 á mánu'ði í kr. 438,00 á
miánuði, eins og forstjórarnir. orda
pad).
Um þessi ho'ðorð er nú þetta að
segja:
1. Þa'ð kanin að vera, að upp úr
vinnubókum verksmiðjunnar megi
taka einhvern verkanmnn, sem
náð hefir 600 króna upphæð yfir
mána’ðartímn, ef tekinn er sá tími,
sem mest er áfriam haldið við
rekstur verksmi'ðjuninar, og val-
inn sá maður, sem að jafnaði
fær vinnu við viktun síldar rnn
helgar eða því um líkt. En að
hægt sé að nefna þessa upphæð
sem alment mána'ðarkaup við
verksmiðjureksturinn, nær engri
átt. Mun ég síöar færa rök að
þesisu.
2. Á þa'ð ber að líta, að fyrir
siglfirskan verkaimann er síldar-
timinn a'ðial-bjaiigræðið. Það er
því ekki a'ð undra, þótt fjöl-
skyldufaðirinn á Siglufiirðd sé dá-
lítið tregur til að gefa frá sér ailla
von um aö geta urga'ð Upp svo
sem þúsund krómum yfir þenna
tíma. Alþingismainninum í Vest-
mannaeyjum blæöir í auigum at-
vinnuleysi .sjómianna þar. Þó hiafa
þeir og aðrir sjómenn hér sunnan-
' lands að baki sér vertíð, sem yfir-
leitt hefir fært þeim meira en
Siglfirðinguiiinn með nokkru nvóti
getur vonast eftir að hafa upp úr
vori og sumxi samanlagt.
3. Um framboðna launalækkun
fastra starfsmianna er þetta að
segja:
a. Stjórnarnefndaimennirnir iiata
haft að launum 2500 krónur hver,
fiorm. ef til vill hærra. Störf sín
vinna þeir sem aukavinnu. Lífs-
írmögiu'.eikar þessara manina mundu
sennilega a'ð engu sikertir, þótt
þeir ynnu kauplaust gegnum erf-
ð,'ðUstu kreppuna.
b. Árslaun framkvæmdastjór-
ans munu vera kr. 12000,00.
Helmingur þeirrar upphæðar
væru sómasamleg laun í svoma
árferði, og þriðjunginn myndu
margir gera sig ánægða með,
samari bori'ð v.ið það, sem verka-
mennirnir hafa fram undiam.
c. Um launakjör annara starfs-
manna hefii ég ekki upplýsingar
vi'ð hendina. En það þykir mér
auðsætt, að þeir bjóði þvr að eins
fram lækkun, a’ð þeir sjái sér
þrátt fyrir þa'ð fært að draga
fram lrfi'ð yfir kreppuna.
í vinnuútreikningum isínum
virðast fbrstjórar verksmiðjuuimar
reikna með 26 virkum dögum í
mánu'ði. Sarnkvæmt þ'vi var kaup
.verkamannisins:
Fast kaup kr. 325,00
Eftirvinna á vöktum 72
st. (ekki 66, eins og
skýrslan segir) á l/sn — 129,60
Kr. 454,60
Verksmi'ðjan var að jafnaði ekki
starfrækt um helgar, nema síld
var veitt móttaka, og þegar m'est
barst a'ð, var unnið 12 st. af þeirn
36, sem helgidagataxti var reikn-
a'ður fyrir. Hafi nokkur maður
náð því, a'ð vinna 48 stundir
hel'gidagavinnu á einum mánuði,
hlýtur það að hafa verið viktar-
maður, en þeir voru að eins sára-
fáir. Mér þykir næsta ólíklegt, og
styjðst þar við upplýsingar írá íyr-
verandi stjórinanda verksimiðjunn-
ar, að helgidagavinna hafi mumiiÖ
að meðaltali meira en 24 síund-
um á mann yfir allan tímanti,
sem verks'miiðjian starfaÖi. Það
mun því áreiðanlega úr teygjan,
þegar búi'ð er að teygja mánaðaT-
kaup verkamannsins upp í kr.
500,00. Þó ég hafi hér ekki. við
hendina gögn til að sanna mál
mitt, þá leyfi ég mér að fuilyrða,
a'ð meðal-miánaðiarkaup við verk-
smiðjuna hafi síðast liðið ár verið
neðan við 500 krónur, en ekki*
ofan við. Fyrir forstjórana er
hægurinn hjá að láta vinnubæk-
urnar skera úr.
Þa'ð verður því með engu móti
af forstjórunum haft, að með
kaupútreikningi sínum hafa þeir
gert tilraun til að varpa vil'hdjúsi
yfir eðli þessa máls. Engiin sann-
girni mælir með því, að verka-
menn á Siglufirði, sem manna
bezt skilja allar aðstæ'ður, taki
þessari tilraun mieð þökkum. Þá
er tilboð forstjóranna frarn úr
öllu lagii vanhugsa'ð senr sam-
komulagsigrundvöllur. Þar er far-
ið fram á, að verkamenn vinni
312 stundir á mánuði fyrir kr.
1,25 á stund. Það er ekki nög
me'ð það, a'ð vinnudagurinn sé
lengdur upp í 12 stundir daglega,
án eftirvininugreiðislu, heldur á að
gefa verksmiðjunni frjálst að
færa dagvinnutímann af einium
degi á annan. Þegar mikið þykir
við liggja, á að láta verkamann-
inn vinna svo og svo mikiið fram
yfir 12 tíma, án eftirvinmigreiiðslu,
ef liann fær aðra diag^ fri í jafn-
miarga tímia.
Á Siglufirði hefir 9 stunda
vinnudagur náð fullri viðurkenn-
ibgu. Áunniri réttindi af þessu
tagi eru verkalmanininum mikils
ver'ðari en svo, að hann láti þau
af hendi óneyddur, hvað þá held-
ur að hann láti orðalaust keyra
sig til að viðurkenma lengri viinnu-
dag en nokkrum manni hefir i
hug dotti'ð um margra ára skeið.
Hitt atriðið, um tilfærislu vinnu-
tímanis, veit ég ekki til a’ð eiigi sér
nokkurt dæimi í verk'smiðjuvinnu.
Þetta tilboð forstjórannia virðist
því bera vott um eitt af tvennu.
Annaðhvort er beinlínis til þess
aetlast, að samninigarnir strandi,
eða fonstjórarniir skilja lítið í þvi,
hvernig eigi að sn.úa sér 5 kaup-
deiluimálum.
Nú geri ég ráð fyrir, að hátt-
virtir lesendur bíbi með óþreyju
eftir áliti mínu urn það, hvort
nokkur von sé um það, að fraih
úr rakni með rekstur verksmiðj-
unnar.' Morgunhlaðið gerir sér
bersýnilega far um að láta líta
svo út, að ekkert annað en ó-
tanngirni verkalýðsins á Sigluíi'rði
"sé nú því til fyrirstöðu, að verk-
smi'ðjan stiarfi. Eyjia-þingmaðuriiinn
vtll meira a'ð segja látia ríkis-
stjórnina bjóða út liði um Suður-
land, til þess að s.tarfrækja verk-
smiðjuna, svo sjómennirnir geti
einhverja ögn h.aft úpp úr síld-
vei'ðunum í siumar. Mismunurinn
á því, sem sjóma'ðUrinn getur gert
sér vonir um að bera úr býtum,
og hinu, sem ætla mætti áð rynni
til landverkamannsins, er málað-
ur sterkari drátturu en nokkur
rök eru til, og svo segir Pétur og
Páll, sem hvorugum kjörunum
þarf að sæta: „Hvaða réttjætí er
nú í því, að munurinn sé svona-
mikill.“
Mér dettur ekki í hug aö neita
því, að þið, sunnlenzku sjómenn,
þyrftuð þesis fyllilega me'ð, að
bæta ykkur eitthvað í húi. Þó að
þið hafið haft upp 1200—1500
kxónur á vertíðinni, og suimir
kannske dálítið meira, þá hriekk-
ur þa'ð skamt sem framfærslu-
eyrir yfir alt álið. Ég lái ykkur
ekki þó þi'ð viljið heldur fara á
veiðar með rýra arðsvon, heldur
en að hafast ekkert að. Líti'ð er
betra en ekki neitt, þegar þó er
við eitthvaÖ að bæta. En þið ætt-
uð að geta sikilið það, a'ð stéttar-
bræ'ður ykkar, sem sáralítið hafa
undiir, skirrist vi'ö þa'ð ! lengstu
lög, að 'gefa frá sér síðustu von-
ina um það, að geta, ef alt geng-
íur í bezta lagi, unnið sér inn þús-
und, krónur á þessari aðalvertíð
rorðan'ands. Og þá ætti ykkur
ekki sí'ður að geta skiliist hitt, að
snert sé á viðkvæmum streng,.
þegar um leið og heimtu'ð er
lækkun á kaupi er farið fram
á óheyrilega lenging vinnudags-,
ins, eða öllu heldur vinnuþrælk-
uni, sem lítil takmörk eru sett.
En nú kann einhver, seirn þietta
les, að hugsa sem svo, að hér sé
ég bara á ferðinmi með viö-
kvæmmsvæl, sem ekkert komi við
þeim kreppunnar veruleika, sem
við húum við. Fyrirtækið beri
sig ekki, framleiðslukostnaðuri’nn
verði að lækka. Þar til svara ég
því, að við lækkun framlsiðsiiu-
kostnaöarins verði fyrst að byrja
þar, sem yfir höfuð að tala er
mögulegt að lækka. Launakjör
yíirhoðara og fastráðinna manna
eru venjulega miðuð við það, að
hægt sé a'ð halda í hæfa starfs-
menn í frjálsri samkeppni við
önnur fyrirtæki, sem eftir þeirn
kunna að sækjast. Við ákvör'ðun
launa fyrir þessi störf ræður því
sjaldnast raunveruleg friamfærslu-
þörf hins eftirsótta mamns. Þegar
því kreppan ríður að og ekkert
fyrirtæki getur lengur staði'ð sig
ýið að greiða sitarfsfólki sínu líf-
vænleg lauin, þá virðist það
liggja hendinni næst, að strika út
allar launagreiðslur, senr umfram
eru nauðsynlegasta framfærslu-
eyri, meðan kreppan ríkir. Fast-
launalið verksmi'ðjunnar getur-
með engri sanngirni krafiist hlut-
fallslegrar launalækkunar yfir alt.
Það er í alla staði viJlandi, að
hampa launialækkunartdlboði fast-
launaliðsins sem liofsverðu for-
dæmi fyrir verkamennmia tiil eft-
irbreytni. Eius og ég hefá þegar
sýnt fram á, geta sumir þessara
tnanma baðað í rósum eftir sem
áður, þó þeir gæfu meira eftir
en enn er fram boÖið. Verkamað-
urinn og sjómaðurinn, sem að
langmestu leyti eiga árslaun sín.