Morgunblaðið - 08.04.1988, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. APRÍL 1988
BRÉF FRÁ BANGLADESH I:
Fá lönd í heiminum hafa
jafn hryggilega ímynd út á
við og Bangladesh. Þar virð-
ast aðeins gerast hörmulegir
atburðir, þjóðin ófær um að
standa á eigin fótum, hún er
að drukkna í fáfræði og fólks-
fjölda, fellibyljum og óáran.
Vegna allra þessara hörm-
unga fellur í skuggann, að
landið er fagurt og fólkið
ljúft. allt er framandi og for-
vitnilegt, margt ömurlegt en
fleira svo gjöfult að maður
kemur frá þessu landi með
minningar og upplifun sem
ættu kannski að gera mann
að betri manneskju í bili.
Eg kom að sönnu heim
ökklabrotin, eftir að hafa
þvælzt fyrir i götuólátum. En
ég kom Iíka með í pússi mínu
festi úr skeljum, sem hún
Kassida, blásnauð sjö ára
stelpa, bjó til handa mér og
vildi ekki leyfa mér að borga
svo mikið sem eina krónu —
sem var verðið á f estinni. Hún
var að selja festarnar sínar á
löngu sandströndinni við Cox
Bazar. Eg kom líka heim með
þurrkað blóm sem krílið Tint-
in rétti mér. Að ekki sé nú
talað um teygjubindið sem
safnað var fyrir á markaðnum
i Khulna til að binda utan um
fótinn á mér.
En fyrst og fremst kom ég
heim með flóknar minning-
ar ... ég hélt ég væri ferða-
vön heimskona og fátt kæmi
mér lengur á óvart. En svo
fór ég til Bangladesh.
Róleg umferð hjá riksjá-körlum.
Þar sem býr hamingjan,
elskan og sorgin.
IBangladesh skildi ég til
fullnustu hvað orðið
mannhaf felur í sér.
Þröngin alls staðar og
alltaf þvílík, að ég get
ekki jafnað því til neins.
Maður hafði á tilfinning-
unni, að allar þessar millj-
ónir væru alls staðar og alltaf.
Enda er Bangladesh — þjóð Bangla
eins og nafnið þýðir — þéttbýlasta
land á jarðarkringlunni. A svæði
sem er ámóta að stærð og England
búa nær því 105 milljónir. Þó er
vænn hluti landsins frumskógar,
þar sem fílar, apar og svo hið fræga
Bengal-tígrisdýr ráða ein ríkjum.
Fljótin hríslast um landið eins og
æðakerfi og fljótalífið er hluti af
hversdagslífí milljóna. Fljótin sem
liðast um landið, hvar það kúrir í
eystra homi Bengalflóa, eru um
5000 mflna löng. Það eru árnar
Ganges og Bramaputra sem koma
sitt úr hvorri áttinni og halda síðan
áfram um landið og hafa nú fengið
bengölsk nöfn, Padma og Jamuna.
Landið er frjósamt og flatt, nema
þegar kemur austur af Chittagong-
hæðunum, þar búa frumbyggjamir
og hafa sáralítið samneyti við aðra
íbúa, gera sér ekki tíðförult úr
byggðum sínum. Mér er sagt, að
allmargir kristniboðar hafí starfað
meðal ættbálkanna og furðu hátt
hlutfall fólksins er kristið. Annars
em um 98% múhameðstrúar og isl-
am mun hafa fest hér rætur fyrir
fímm hunduð ámm. Augljós virðast
áhrif hindi, sem eðlilegt er. Islam
er þó ekki opinber ríkistrú, en öðm
hverju heyrast raddir um að setja
lög um það. Meðan ég var í Bangla-
desh gaf Ershad forseti út yfírlýs-
ingu um að hann og stjómin stefndu
að islömsku lýðveldi í landinu.
Hsina Wajid leiðtogi stærsta stjóm-
arandstöðubandalagsins mótmælti
þessu snarlega og sagði að það
væri hluti af fullveldi þjóðar að ráða
sinni trú og hreint fáránlegt væri
að gera landið að „islömsku lýð-
veldi". Með leyfí væri forsetinn að
tala um að Bangladesh ætti að
verða annað íran? Forsetinn hafði
ekki svarað þvf, þegar ég Vissi
síðast. Bangladeshar virðast al-
mennt vera góðir og gegnir múham-
eðstrúarmenn, hvort sem lög mæla
nú fyrir um það eða ekki. Þeir reyna
að halda boð spámannsins í heiðri,
vín er hvergi að fá nema á hótelum
í Dhaka þar sem útlendingar em
og í verzlunum sem hafa til þess
sérstakt leyfí. Þeir gefa af fátækt
sinni betlandi löndum sínum og
margir biðja eins og Kóraninn
mælir fyrir. Einu sinni í förinni
hafði ég farið í fljótaferð upp til
Khulna og það fréttist í bænum,
að útlendur blaðamaður væri kom-
inn. Þetta var á miðvikudegi og
Rotaryklúbburinn sendi boð til mín
á stundinni, hvort ég vildi vera gest-
ur þeirra og segja fundinum frá
hvað mér fyndist um Bangladesh
og svo eitthvað um ísland. Rotary-
fundurinn hófst klukkan hálf sex
og á mínútunni sex var gert fímmt-
án mínútna hlé, svo að þeir trúuð-
ustu gætu farið með bænir sínar í
ró og næði. Síðan var haldið áfram
eins og ekkert hefði í skorizt. Þessi
klúbbur hafði um 30 félaga innan
sinna vébanda og var nú að safna
fé ásamt mörgum öðmm klúbbum
til að hægt yrði að senda þekktan
frelsisstríðshermann til lækninga
vegna alvarlegrar nýmaveiki. Þetta
fékk góðar undirtektir á fundinum.
Það er rós í hnappagat hvers, sem
getur með sanni haldið því fram,
að hann hafí tekið þátt í frelsis-
stríði þjóðarinnar 1971.
Á alían hátt kemur Bangladesh
fyrir sjónir sem land þverstæðna
og andstæðna. Landið er að sönnu
fagurt og frítt og fólkið er skínandi
gott. En það er engu líkara en allt
leggist á eitt um að hefta allt, sem
gæti boðað betri framtíð þessari
þjóð.
Ifyrst og fremst er um að kenna
dæmalausum óstöðugleika í stjóm-
málalffínu, hver höndin hefur verið
upp á móti annarri, allar götur síðan
landið fékk sjálfstæði síðla árs
1971. Eftir bióðugt stríð við herra-
þjóðina í Vestur-Pakistan og undir
iokin með tilstyrk Indveija.
Það er engu líkara en það sé
orðin kækur að herinn geri bylt-
ingu. Hæstráðandanum er yfírleitt
slátrað og helzt fjölskyldu hans líka.
í Chittagong sá ég höllina sem einn
forsetinn, Ziaur Rahmann, var
drepinn í að næturþeli 1981. Ekkja
hans, Khalida Zia, slapp og leiðir
nú næst stærsta stjómarandstöðu-
bandalagið. Þá var enginn sjálfkjör-
inn til að taka við og þá var eina
ráðið að gera aðra byltingu til að
komast að niðurstöðu um það. í
Dhaka fór ég að hitta Hasinu
Wajid, sem áður er getið, dóttur
Mujiburs Rahmans, „föður Bangla-
desh“, sem var helzti baráttuforing-
inn í frelsisstríðinu og fyrsti forsæt-
isráðherra landsins. Hann reyndist
að dómi hersins ekki nógu kænn
þegar að því kom að leiða landið
eftir sjáifstæði. Því réðst herinn inn
á heimili hans í Dhaka og drap
hann og konu hans, tvo syni og
tengdadætur og nokkrar frænkur.
Hasina var þá nýgift og með manni
sínum við nám í Vestur-Þýzka-
landi. Hún var þvf sú eina úr fjöl-
skyldunni sem slapp lífs og hún
sýndi mér götin eftir byssukúlumar
í bókaherberginu, þar sem faðir
hennar hafði setið, þegar hermenn-
imir þustu inn á heimilið og myrtu
hann. Það var árið 1975.
Það segir sig nokkum veginn
sjálft að nái nú nýr forseti völdum
fer í það tími og ógrynni fjár að
tryggja sig í sessi. Þangað til herinn
hefur fengið sig fullsaddann og
steypir honum. Ershad hefur setið
lengst forseta, eða í fímm ár, og
það er í frásögur færandi að hann
lét ekki myrða þann forseta sem
hann hratt úr sessi.
Það þarf ekki mikla skarp-
skyggni til að sjá, að þeim fjármun-
um sem forsetinn verður að nota
til að hafa herinn góðan, mætti
veija betur, og er þá ekki djúpt í
árinni tekið. Meðal annars með því
að auka tæknivæðingu í landbún-
aði. Eins og áður segir er landið
gróðursælt og fijósamt og þar er
mikil hrísgijóna- og terækt svo eitt-
hvað sé nefnt. En tækjakosturinn
er frumstæður; tréplógur og tveir
uxar þegar bezt lætur. Eg sá hvergi
traktorana sem myndir voru af í
bæklingum upplýsingaráðuneytis-
ins.
Sama máli gegnir með fískveið-
ar. Ótal stofnanir hafa aðsetur í
Dhaka eða öðrum borgum, og stýrt
er alls konar kennslu- og fræðslu-
starfsemi, en allt gengur ofurhægt.