Morgunblaðið - 09.04.1988, Page 53

MORGUNBLAÐIÐ, IAUGARDAGUR 9. APRÍL'198R r
53
VELVAKANDI
SVARAR í SÍMA
691282 KL. 10—12
FRÁ MÁNUDEGI
TIL FÖSTUDAGS
nr ytfrgian
Þjóðminjasafn íslands
og byggðasöfnin
Til Velvakanda.
Fyrir skömmu var þess minnst,
að 125 ár voru liðin frá stofnun
Þjóðminjasafns íslands. Ýmislegt
hefur verið gert til að minnast þess-
ara tímamóta. Meðal annars var
haldin sérstök dagskrá • í Há-
skólabíói, sem starfsmenn Þjóð-
minjasafns önnuðust að miklu leyti
sjálfir. í baksýn, á sviði Háskóla-
bíós, voru til hliðanna leikmyndir
eftir Sigurð Guðmundsson, er hann
málaði fyrir frumuppfærslu á
Skugga-Sveini, líklega 1862. Var
skemmtilegt að bregða upp þessum
myndum, sem eru afar merkilegar
í íslenskri menningarsögu. Senni-
lega eru þær upphaf að innlendri
leikmyndagerð. Trúlega eiga fáar
þjóðir slíkt í fórum sínum. Eg hygg
t.d. að Englendingar gæfu mikið
fyrir að eiga eitthvað af hinum fá-
brotnu og einföldu leiktjöldum, sem
notuð voru á timum Elísabetar I.
er þeir voru upp á sitt besta, Sha-
kespeare og Ben Jonson. En þeir
sömdu leikrit sín fyrir afar fátækleg
leikhús, þó þessi verk séu í dag
sýnd með fullkomnustu tækni, sem
völ er á.
Eðlilegt er að staldra við á svona
tímamótum og hugleiða hlutverk
minjasafna í landinu. Ný lög um
slík söfn eru í deiglunni. Ég hef
ekki séð þau lög og veit ekki hvem-
ig byggðasöfnum er markaður bás
í þeim. En eins og allir vita eru þau
söfn bæði smá og vanmegnug fjár-
hagslega. Eins og aðrar menningar-
stofnanir eiga þau undir högg að
sækja. Ég hef heyrt raddir, sem eru
t.d. andvígar því, að setja söfnin
alfarið undir stjóm misviturra sveit-
arstjóma. Hagir safnanna eru mjög
mismunandi. Sum em betur stödd
en önnur, einkum þau er átt hafa
ötula forvígismenn. Þeir hafa unnið
baki brotnu við söfnun og ekki síst
því að afla málefninu fylgis almenn-
ings og ráðamanna. Þessir menn
hafa fyrst og fremst stuðlað að því
að byggðasöfnin hafa hlotið varan-
legan sess í nútímasamfélagi. Róð-
urinn hefur oft verið þungur á þess-
um miðum. En nú má svo telja að
almennt sé viðurkennt, a.m.k. í orði,
að söfnin eigi rétt á sér. En þetta
var ekki svo. Þarf ekki að fara
lengra aftur en tvo áratugi til að
sjá hvert álit manna var. Um og
eftir 1970 urðu miklar umræður
um vemdun gamalla húsa. Komu
þar einkum til miklar deilur um
Bemhöftstorfuna í Reykjavík, sem
lauk á farsælan hátt. En þessar
hræringar ýttu við mönnum um
allt land. Jafnvel menn í sveitar-
stjómum tóku víða við sér og létu
gera merkilegar athuganir á húsum
og fomum mannvirkjum í byggðum
sínum. Af þessu nutu byggðasöfnin
góðs vegna þess að athyglin beind-
ist að þeim um leið. En þetta kost-
aði mikil átök og stundum þarf
mikið að ganga á til að breyta
ríkjandi hugsunarhætti á hverjum
tíma.
Efla þarf kynningu
á byggðasöf num
Eitt mesta nauðsynjamál
byggðasafnanna er íjárhagur þeirra
og hvemig ber að treysta hann.
Ljóst er, að I jafnlitlu samfélagi og
okkar hlýtur hann að hvfla að mestu
á ríki og sveitarfélögum. Vegna
fámennis er og sýnt að í náinni
framtíð verða íslensk söfn enn að
styðjast við áhugasama einstakl-
inga. Byggðasöfnin þurfa fyrst og
fremst á velvild almennings að
halda. Án þess eru söfnin dauða-
dæmd. Um byggðasöfnin á aldrei
að vera hljótt. Alls konar kynning-
arstarf er nauðsynlegt. Ekkert fer
þeim verr en að véra stjómað eins
og þau væru eign lítils hóps manna.
Slíkir menn slíta sundur líftaug
safna sinna. Akkeri safnanna og
kjölfesta er áhugi almennings.
Söfnin eiga sjálf að vekja áhuga,
bæði á sögu einstakra héraða og
landsins alls. Byggðasöfn þurfa
helst að vera stöðugt á dagskrá.
Almenningur má ekki líta á þau sem
stofnanir er geymi gamla rykfallna
muni í dimmum skotum. Þau eiga
að vera lifandi og andrúmsloft tutt-
ugustu aldar þarf að leika um þau.
Um söftiin eiga að vera umræður
í blöðum, birta þarf fréttir af starfí
þeirra, húsnæðis- og fjármálum.
Fjalla þarf um einstaka muni í eigu
þeirra og varpa ljósi á tengslin við
heimabyggðir. Segja á frá nýjum
munum, gestakomum og aðsókn.
Helst að birta reglulegt yfírlit yfír
starfíð ár hvert. Allt þetta er nauð-
syn í starfí hvers safns. Skattgreið-
endur fá þá innsýn í starfíð — og
sveitarstjómamenn, sem ráðstafa
fjármunum almennings, fá um leið
að sjá hvemig þeim peningum er
varið. Auk þess má hafa ýmsar
sérsýningar, jafnvel upplestra og
smáleiksýningar, eða annað eftir
því sem húsnæði býður upp á.
íslenskir sveitarstjómamenn
ættu að skoða erlend byggðasöfn,
ef þeir hafa tök á. Einkum á Norð-
urlöndum. Ekki síst, ef þeir í fram-
tíðinni eiga einir að veita fé til
byggðasafna. Einnig ættu starfs-
menn Þjóðminjasafns að fá tæki-
færi til að fræða stjómendur sveit-
arfélaga um byggðasöfnin og starf
þeirra. Samband fslenskra sveitar-
félaga gæti liðsinnt í þessu efni.
Einnig væri athugandi að efla kynni
þeirra norrænna safnmanna er
starfa við byggðasöfn og íslenskra
safnvarða. Gefa íslendingum t.d.
kost á að kynna sér söfn ytra. Öll
slík tengsl yrðu örugglega til að
sýna mönnum fram á hve nágrann-
ar okkar búa un betur að söfnunum
en hér er gert. Að vísu em þjóðir
Norðurlanda fólksfleiri og ríkari en
við, en þær em skyldastar okkur í
menningar- og sögulegu samhengi.
Nauðsynlegt er, eftir því sem
fjármunir leyfa, að Sjónvarp ríkisins
taki að sér gerð þátta um byggða-
söfnin. Þættir þessir gætu verið
stuttir, en gæfu um leið góðan þver-
skurð af íslenskri menningu og at-
vinnuháttum til lands og sjávar.
Aukin kynning og umræða um
íslensk minjasöfn, er ein besta af-
mælisgjöfin sem íslensk þjóð getur
gefið Þjóðminjasafni sínu. Ef það
kynni að auka aðsókn að söfnunum
er markinu náð.
Skúli Magnússon, Keflavík ’
Skrifið eða hringið til
Velvakanda
Velvakandi hvetur lesendur til að skrifa þættinum um hvaðeina, sem
hugur þeirra stendur til — eða hringja milli kl. 10 og 12, mánudaga
til föstudaga, ef þeir koma því ekki við að skrifa. Meðal efnis, sem vel
er þegið, em ábendingar og orðaskiptingar, fyrirspumir og frásagnir,
auk pistla og stuttra greina. Bréf þurfa ekki að vera vélrituð, en nöfn,
nafnnúmer og heimilisföng verða að fylgja öllu efni til þáttarins, þó
að höfundur óski nafnleyndar.
Sérstaklega þykir ástæða til að beina því t.il lesenda blaðsins utan
höfuðborgarsvæðisins, að þeir láti sinn hlut ekki eftir liggja hér í
dálkunum.
ÞAKLEKAVANDAMÁL
Leysum öll lekavandamál, svo
sem þakleka á flötum þökum,
svalirfyrir ofan íbúðir,
samskeyti milli húsa.
Fillcoat á bárujárn svo ekki
leki með nöglum og
samskeytum. Sprunguvið-
gerðirog sílanúðun.
Fillcoat
Þétting hf.
gúmmíteygjanleg samfelld húð
fyrir málmþök og pappaþök.
kvöldsími: 54410
dagsími: 651710.
MICR©$OFT
HUGBÚNAÐUR
ÚTHVERFI
Ármúli o.fl.
Síðumúli o.fl.
MIÐBÆR
Oðinsgata
JHwgMiiWbifeife