Morgunblaðið - 12.04.1988, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. APRÍL 1988
Rafhitunarafsláttur
og gjaldskrárbreyting
Greinargerð um samþykkt stjórnar Landsvirkjunar
eftírHalldór
Jónatansson
Á undanfömum árum hefur nið-
urgreidd rafhitun íbúðarhúsnæðis
verði mun ódýrari en olíukynding
eða þangað til á sl. ári, er hinar
miklu olíuverðlækkanir leiddu til
þess að verð varð ódýrara að kynda
hús með olíu en hita þau upp með
niðurgreiddu rafmagni. Þessar
miklu breytingar á samkeppnis-
stöðu rafhitunar gagnvart olíu-
kyndingu hafa leitt til þess að stjóm
Landsvirkjunar hefur talið rétt að
kanna hvaða möguleika fyrirtækið
hafí á að stuðla að því að rafhitun
haldist samkeppnisfær. Er niður-
staða stjómarinnar sú að Lands-
virkjun sé kleift að gera ráðstafan-
ir í þessa átt, einkum með hliðsjón
af því hve markaðsaðstæður virðast
að öðru leyti ætla að verða fyrirtæk-
inu hagstæðara í ár vegna hækk-
andi álverðs í heiminum, sem leiðir
til hækkandi verðs á rafmagni til
ISAL. Auk þess bendir margt til
þess að sala á rafmagni til almenn-
ingsrafveitna verði meiri á þessu
ári en gert hefur verið ráð fyrir og
vextir af erlendum lánum með
breytilegum vöictum vérði lægri en
ætla mátti tii skamms tíma. Allt
þetta veitir svigrúm til að bæta
samkeppnisstöðu rafhitunar án
þess að veikja §árhagsstöðu Lands-
virkjunar.
Þær ráðstafanir, sem stjómin
hefur ákveðið að grípa til í framan-
greindu skyni felast í því að veita
afslátt frá 1. þ.m. og út þetta ár
að fjárhæð allt að kr. 0,25 á kWst
í beinni rafhitun íbúðarhúsnæðis,
sem nýtur niðurgreiðslna í dag. Á
þessi afsláttur að tryggja sam-
keppnisstöðu þeirrar rafhitunar,
sem hann tekur til miðað við olíu-
kyndingu. Verður hér um að ræða
afslátt, sem Landsvcirkjun veitir
hlutaðeigandi dreifíveitum, sem
munu sjá til þess að hann falli
óskiptur í hlut hins endanlega not-
anda. Verður afslátturinn gerður
upp eftir á samkvæmt sérstökum
reglum, sem settar verða þar að
lútandi. Áætlað er að afslátturinn
feli í sér allt að 14,0% lækkun á
niðurgreiddu rafhitunarverði íbúð-
arhúsnæðis.
Sá afsláttur, sem hér um ræðir
miðast við aðstæður í dag og verð-
ur því endurskoðaður um nk. ára-
mót með hliðsjón af þróun olíu-
verðs, skattlagningar og annarra
atriða, sem áhrif kunna að hafa á
samanburð rafhitunar og olíukynd-
ingar.
Afslátturinn er í samræmi við
fýrri ráðstafanir á vegum fyrirtæk-
isins til að tryggja samkeppnisstöðu
raforku. Á sviði iðnaðarins var
þannig á sínum tíma ákveðið að
tryggja Áburðarverksmiðju ríkisins
lágt rafmagnsverð til að amoníaks-
„Þessar miklu breyt-
ingar á samkeppnis-
stöðu raf hitunar gagn-
vart olíukyndingu hafa
leitt til þess að stjórn
Lands virkj unar hefur
talið rétt að kanna
hváða möguleika fyrir-
tækið hafi á að stuðla
að þvi að rafhitun hald-
ist samkeppnisfær.“
framleiðsla með rafmagni stæðist
samkeppni við innflutt amoníak.
Þegar innflutt amonfak var vegna
olfuverðslækkana orðið mun ódýr-
ara en innlenda framleiðslan var
síðan á sl. ári samið um að lækka
rafmagnsverðið til Áburðarverk-
smiðjunnar og tengja það verð-
breytingum á innfluttu amoníaki,
sem háð er heimsmarkaðsverði á
olíu á hvetjum tfma. Með þessu
móti verður raforkan áfram sam-
keppnisfær og Áburðarverksmiðjan
býr nú við lægra raforkuverð en
annar orkufrekur iðnaður.
Á árinu 1986 gerði Landsvirkjun
ennfremur samning um afsláttar-
Halldór Jónatansson
verð á rafmagni til Steinullarverk-
smiðjunnar á Sauðárkróki og veitti
á sama ári afslátt vegna rafhitunar
1985.
Einnig má nefna sem lið í mark-
aðssókn af hálfu Landsvirkjunar að
á sl. ári samþykkti stjóm fyrirtæk-
isins að kannaðar yrðu leiðir til
nýtingar tímabundinnar umfram-
orku. Verður það gert með sérstök-
um afslætti til að efla nýjar íslensk-
ar útflutningsgreinar, sem þurfa á
meiri raforkunotkun að halda en
hliðstæðar framleiðslugreinar er-
lendra keppinauta. Með stoð í sam-
þykkt þessari hefur þegar verið
gerður samningur við Hitaveitu
Suðumesja um rafmagn til sjódæl-
ingar í fiskeldisstöðvum á orku-
veitusvæði hitaveitunnar og í undir-
búningi er hliðstæður samningur
við Rafmaghsveitur ríkisins.
Þá hefur Landsvirkjun nýlega
gert samning um afslátt af raf-
magnsverði vegna Rafveitu Vest-
mannaeyja til að tryggja að raforka
verði fyrir valinu, sem sá orku-
gjafí, er leysi hraunhitaveituna í
Vestmannaeyjum af hólmi.
Þótt fjárhagsstaða Landsvirkjun-
ar leyfí fyrmefndan rafhitunaraf-
slátt vegna bættra markaðsað-
stæðna þegar á heildina er litið
verður ekki horft fram hjá hinum
óhagstæðu áhrifum gengisbreyt-
ingarinnar í sl. mánuði á fjárhag
Landsvirkjunar. Er gengisbreyting-
in mjög íþyngjandi fyrir Landsvirkj-
un, enda miðuðust fjárhagsáætlanir
fyrirtækisins fyrir árið í ár við fast
gengi, auk þess sem megin hluti
rekstrargjalda fyrirtækisins er er-
lendur kostnaður í formi vaxta af
erlendum lánum og afborganir lána
mestmegnis í erlendri mynt. Fjár-
hagsáætlun Landsvirkjunar fyrir
árið í ár hefur því verið endurskoð-
uð með tilliti til gengisbreytingar-
innar. Er niðurstaða þeirra endur-
skoðunar sú að gjaldskrá Lands-
virkjunar þarf að hækka um 3,7%
til mótvægis við gengisbreytinguna.
Stjóm Landsvirkjunar hefur því
samþykkt í samráði við Þjóðhags-
stofnun að slík hækkun taki gildi
frá og með 1. maí nk. Er þá búið
að taka tillit til tekjurýmunar vegna
umrædds afsláttar í þágu rafhitun-
ar. Jafnframt verður afslátturinn
aukinn þannig að gjaldskrárbreyt-
ingin leiði ekki til hækkunar á hlut-
aðeigandi rafhitunarkostnaði.
Höfundur er foratjóri Landsvirkj-
unar.
Hvaða 250 milljónir?
eftírHerbert
Guðmundsson
Á meðan efíiahagskerfí þjóðar-
innar er jafn grátt leikið og raun
ber vitni þykir það sjálfsagt hégómi
að gera veður út af 250 milljónum
króna.
Efnahagskerfíð og þar með allt
atvinnulíf og viðskiptalif er stans-
laust annaðhvort á slysadeild eða
gjörgæslu. Hringiið^ sér engin tak-
mörk og sífelldar breytingar á
stefnu og aðbúnaði þjóðfélagsins
em yfírþyrmandi böl.
Franskar kartöflur
Einn angi af þessum hamfömm
sá nýlega dagsins ljós, þegar land-
búnaðarráðherra skellti 190% gjaldi
á innfluttar, franskar kartöflur, en
það var 40%. Þar áður hafði sami
ráðherra komið því svo fyrir að inn-
flutningur á frönskum kartöflum
var bannaður, en fjármálaráðherra
nam það bann úr gildi. Hælkrókur
landbúnaðarráðherra kostar neyt-
endur franskra kartaflna nærri
fjórðung úr milijarði á ári, þegar
öll kurl verða til grafar komin. Þetta
kemur fjármálaráðherra að sjálf-
sögðu vel því hann fær 100 milljón-
ir af þessari summu í ríkiskassan-
um. 100—150 milljónir fara síðan
( aukinn fjármagnskostnað og til
seljenda í hækkaðri álagningu, þótt
hún hækki mun minna hlutfallslega
en innflutningsverðið.
Bjargráð sveitanna
Einu rök landbúnaðarráðherra
fyrir þessari gríðarlegu hækkun á
innfluttum, frönskum kartöflum,
em þau, að rétta verði tveim sveit-
um hjálparhönd í neyð, Þykkvabæ
á Suðurlandi og Svalbarðsströnd
við Eyjaljörð. Það em sem sagt
$
kartöfluverksmiðjur sem hafa
lengst af barist í bökkum og em
illa staddar. Upphaflega var þeim
komið á fót til þess að auka verð-
mæti kartöfluframleiðslu svæðanna
og skapa um leið meiri atvinnu þar.
Vandinn er hins vegar sá, að þær
ísiensku kartöflur, sem á boðstólum
em, henta ekki nema að litlu leyti
í firanskar kartöflur vegna óheppi-
legrar efnasamsetningar. Og ekki
síður sá, að innflutningsverð er-
lendra franskra kartaflna er ein-
faldlega miklu lægra en fram-
leiðsluverð þeirra (slensku. Því er
haldið fram að hráefni erlendu
framleiðslunnar sé niðurgreitt með
einum eða öðmm hætti. Það er al-
gerlega ósannað og skiptir ( raun-
inni sáralitlu máli þar sem aðeins
gæti verið um að ræða örfáar krón-
ur á kíló og kartöflur em ekki nema
þriðjungurinn af framleiðslukostn-
aði franskra kartaflna, þótt órtúlegt
kunni að virðast.
Staðreyndinni um muninn á hrá-
efninu erlendu framleiðslunni í vil
verður ekki breytt með handafli
landbúnaðarráðherra. Veitingahús-
in munu því áfram nota erlendar,
franskar kartöflur, þótt dýrar séu
orðnar, og eins þeir aðrir sem djúp-
steilqa kartöflumar og gera sömu
gæðakröfur. Aðferð ráðherrans
mun þv( ekki duga til þess að auka
íslensku framleiðsluna vemlega, en
getur þó hugsanlega haldið líftóm
í verksmiðjunum tveim með því að
þær geta nú fengið nokkm hærra
verð fyrir það litla sem þær fram-
leiða og geta selt.
18 miiyóna „búhnykkur"
Það er umdeilt, hvort hægt sé
að bæta svo íslenskar kartöflur að
þær verði jafn góðar og viöurkennd
erlend uppskera ( franskar kartöfl-
ur. Á hinn bóginn mun vera mögu-
„Það er umdeilt, hvort
hægt sé að bæta svo
íslenskar kartöflur að
þær verði jafn góðar
og viðurkennd erlend
uppskera í franskar
kartöflur. Á hinn bóg-
inn mun vera mögulegt
að bæta vinnsluna í
verksmiðjunum, en þá
með verulegum til-
kostnaði, sem vandséð
er að geti borgað sig
öðru vísi en að verk-
smiðjunum verði
tryggð einokun á mark-
aðnum. Verðsamkeppn-
in er alveg óhugsandi
án vemdar, nema ein-
staka ár ef uppskem-
brestur verður stór-
felldur á meginlandi
Evrópu.“
legt að bæta vinnsluna ( verksmiðj-
unum, en þá með verulegum til-
kostnaði, sem vandséð er að geti
borgað sig öðru vísi en að verk-
smiðjunum verði tryggð einokun á
markaðnum. Verðsamkeppnin er
alveg óhugsandi án vemdar, nema
einstaka ár ef uppskerubrestur
verður stórfelldur á meginlandi
Evrópu.
íslensku verksmiðjumar tvær
geta afkastað sem svarar allri inn-
Herbert Guðmundsson
anlandsþörf fyrir franskar kartöfl-
ur, sem er um 1.600 tonn á ári.
Raunveruleg þörf fyrir íslenskar
franskar kartöflur, eins og þær eru
núna, er samt ekki nema í mesta
lagi 500—600 tonn á ári. Salan á
síðasta ári hefur varla farið mikið
yfír 400 tonn, því um 1.250 tonn
vom flutt inn. Sé reiknað með 500
tonna sölu íslensku kartöfluverk-
smiðjanna, eykst heildsöluverðmæt-
ið frá þeim úr um 35—38 milljónum
króna í 53—56 milljónir króna með
þeim hækkunum sem verksmiðjum-
ar geta nú leyft sér í skjóli vemdar
og söluaukningar um 100 tonn frá
síðasta ári, sem er þó hrein ágisk-
un. Heildsöluverðmæti (slensku
frönsku kartaflnanna gæti þannig
aukist um heilar 18 milljónir króna
frá síðasta ári — með þeirri aðferð
landbúnaðarráðherra að hækka út-
söluverð á öllum frönskum kartöfl-
um um 200—250 milljónir króna.
Er þetta ekki glæsilegt? Eða var
einhver að kvarta um hátt matar-
verð á íslandi?
Pranskar kartöflur eru raunar
svo snar þáttur í neyslu hér á landi
að útsöluverð þeirra 1.600 tonna
sem torgað er á ári var um 690
milljónir króna fyrir síðustu aðgerð-
ir landbúnaðarráðherra en fer nú í
890—940 milljónir. Þar munar mest
um meira en 1.00 tonna sölu veit-
ingahúsanna, kemur um 20% kostn-
aður við steikingu og að sjálfsögðu
er söluskattur inni í öllu útsölu-
verði. En bitinn er stór í þennan
endann.
Hver er bættari?
Er svo einhver bættari eftir þá
handavinnu landbúnaðarráðherra,
að innheimta 200—260 milljónir
króna hjá neytendum til þess að
útvega þeim kartöfluverksmiðjum
18 milljóna króna tekjuhækkun?
Vissulega eiga aðstandendur verk-
smiðjanna undir högg að sækja.
Þeir eru með í höndunum atvinnu-
fyrirtæki sem búið er að (járfesta
(, en standast svo ekki í sam-
keppni, sem þýðir að gerð hafa
verið alvarleg mistök í atvinnuupp-
byggingu viðkomandi sveita.
A að refsa allri þjóðinni fyrir
þessi mistök?
Ég býst við því að flestum þyki
keyra um þverbak þegar haldið er
á málum með þessum hætti. Vandi
Þykkvabæjar og Svalbarðsstrandar
er óleystur, en óhjákvæmilegum
ákvörðunum um örlög þeirra er
skotið á frest með einhverri mestu
sjónhverfíngu íslandssögunnar. Og
nú éta íslendingar dýrustu franskar
kartöflur sem sést hafa á byggðu
bóli. Það er eina niðurstaðan.
Er þetta ekki aldeilis dásamlegt?
Höfundur er félagafulltrúi Verzl-
unarráðsins.