Morgunblaðið - 12.04.1988, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. APRÍL 1988

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
BjörnJóhannsson,
ÁrniJörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst IngiJónsson.
BaldvinJónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sfmi 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 700 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 60 kr. eintakið.
Aðhald og sparnað-
ur í ríkisbúskapnum
Agreiningsefnin í samfélagi
okkar eru yfrin. Eitt
„eilífðarmálið" á þeim vettvangi
er skipting þjóðarteknanna á
starfsstéttir. I þeim efnum er
stuðst við margt: Mikilvægi
starfanna, arðsemi þeirra,
menntun og ábyrgð.
Það eru ekki starfsstéttimar
einar sem takast á um skiptingu
þjóðarteknanna. Hið opinbera,
ríkið og sveitarfélögin, taka til
sín æ stærri hluta þeirra. Skatt-
tekjur hins opinbera hafa vaxið
úr tvö hundruð og fímmtán
krónum af hverjum eitt þúsund
í vergri landsframleiðslu árið
1945 í tvö hundruð og níutíu
krónur árið 1985. Hlutur ríkis-
ins hefur á sama tíma vaxið
úr 76,1% af heildarskatttekjum
1945 í 79,1% 1985 en hlutur
sveitarfélaga lækkað úr 23,9%
í 20,9%.
Það segir sig sjálft að eftir
því sem skiptahlutur hins opin-
bera í þjóðartekjunum vex
lækka þær eftirstöðvar, sem
koma til endanlegrar ráðstöfun-
ar hjá almenningi og atvinnu-
vegum. En sagan er ekki full-
sögð. Útgjöld hins opinbera,
einkum ríkisins, hafa vaxið
langt umfram þessar skatttekj-
ur mörg hin síðari ár. Ríkissjóð-
ur hefur verið rekinn með um-
talsverðum halla. Ríkiseyðsla
umfram tekjur hefiir ýtt undir
spennu í efnahagslífí þjóðarinn-
ar, aukið á opinberar skuldir
og fjármagnskostnað — og er
í raun ávísun á skatta morgun-
dagsins, „sala á óveiddum físk-
um“.
Flest hefur gengið íslenzkri
þjóð í haginn. Menntun, þekk-
ing, heilsugæzla, viðurværi,
húsnæði, vinnuaðstaða og önn-
ur aðbúð hefur stórbatnað. En
um sumt höfum við verið offar-
ar. Það kemur meðal annars
fram í vafasamri Qárfestingu,
miklum viðskiptahalla, erlend-
um skuldum og verðbólgu, að
ógleymdum halla á ríkisbú-
skapnum, þrátt fyrir hækkandi
hlutfall ríkisskatta af lands-
framleiðslu.
Tvær síðustu ríkisstjórnir
hafa lagt kapp á að ná niður
verðbólgu, með nokkrum
árangri, sem styrkt hefur sam-
keppnisstöðu íslenzkrar fram-
leiðslu og þjónustu — og þar
með atvinnuöryggi í landinu.
En betur má ef duga skal. Spár
standa til áttfaldrar verðbólgu
hér á landi í ár — miðað við
líklega meðalverðbólgu í
OECD-rílg'um. Aðeins eitt
OECD-ríki, Tyrkland, stendur
sig verr en við í verðbólguvöm-
um annó 1988.
Jafnframt hefur hvers konar
aðhald í ríkisbúskapnum verið
aukið og hert, bæði á liðnu og
líðandi ári. Stefnt er og að
hallalausum ríkisbúskap 1988,
samkvæmt fjárlögum. Það
markmið er liður í samræmdum
efnahagsaðgerðum. Oft var
þörf en nú er nauðsyn að ná
fram betri meðferð og nýtingu
þeirra fjármuna, sem sóttir eru
í vasa fólks og fyrirtækja. Ef
marka má talsmenn starfs-
stétta og atvinnugreina er
greiðslugeta fólks og fyrirtækja
í ríkissjóð þegar fullnýtt.
Þess var því að vænta að
hagræðing, aðhald og spamað-
ur í ríkisbúskapnum, ætti al-
mennum skilningi að mæta,
ekki sízt með hliðsjón af verri
horfum í þjóðarbúskapnum.
Engu að síður ber meira á
mótmælum alls konar stofnana
og „hagsmunahópa", sem gera
út á ríkissjóðinn, en hvatningu
frá hinum „þögla meirihluta",
sem þó á í skattavökinni að
verjast.
Að sjálfsögðu skiptir máli
hvem veg er að aðhaldi í ríkis-
búskapnum staðið. Flestir em
samhuga um að standa vörð
um almenna velférð í samfélag-
inu, afkomuöryggi, jafnstöðu til
menntunar og heilbrigðisþjón-
ustu. Það sem að er stefrit er
að nýta fjármuni betur. Að ná
fram sömu ogjafnvel betri al-
mennri og alhliða þjónustu fyr-
ir sama eða jafnvel minna fjár-
magn.
Það ber að fagna því þegar
ríkisstjóm og ráðherrar sýna
þor og þrek til að stíga á hemla
þar sem hinn meira og minna
„sjálvirki" vöxtur ríkisútgjalda
á í hlut. Það er mikilvægt að
ríkisbúskapurinn, eins og annar
rekstur í þjóðfélaginu, sæti við-
varandi endurskoðun, aðhaldi
og hagræðingu, til að ná fram
sem beztri riýtingu skattpen-
inga almennings. Aðhald af
þessu tagi kann að valda tíma-
bundnu fjaðrafoki hinna og
þessara „hagsmunagæzluhópa"
og tilheyrandi fjölmiðlaberg-
máli. En til lengri tíma litið
eykur það á trúnað milli stjóm-
málamanna, sem að slíkum að-
gerðum standa, og hins „þögla
meirihluta" sem jafnan hefur
síðasta orðið þegar að Ig'örborð-
inu kemur.
RÁNIÐ Á FARÞEGAÞOTUNNI FRÁ KUWAIT
Kaldrifj aðir flug
með 50 gísla í hel
Larnaka, Reuter. í
TAUGASTRÍÐIÐ á flugveUinum
í Larnaka á Kýpur hélt áfram um
helgina. Flugræningjarnir hugð-
ust gera stuttan stans á eyjunni
og fá geyma vélarinnar fyllta.
Er því var hafnað gerðu þeir al-
vöru úr þeirri hótun að myrða
einn gislanna 50. Báðir aðiljar
stóðu fast á sinu. Kuwaísk og
kýpversk yfirvöld neituðu að
sleppa föngum í Kuwait og láta
eldsneyti í té. Flugræningjamir
féllust ekki á gagntiiboð um að
þeir fengju eldsneyti i skiptum
fyrir gislana. Erfitt er að gera
sér í hugarlund livernig ástandið
er um borð i vélinni. Á sunnudag
hófu þeir að beija á einum far-
þeganna til að undirstrika kröfur
sinar, um hádegisbilið i gær
drápu ræningjamir svo einn far-
þega og hafa þá myrt tvo á Lara-
aka-flugvelli.
Sem stendur er engin lausn í sjón-
máli. Allar ríkisstjómir sem málinu
tengjast eru sammála um að láta
ekki undan kröfum ræningjanna.
Ekki virðist heldur fýsilegt að ráðast
inn í vélina til að frelsa gíslana eins
og stundum hefur verið gert við
svipaðar aðstæður. Flugræningjam-
ir em vel vopnum búnir og segjast
að auki hafa komið sprengiþráðum
fyrir víðsvegar um vélina. Ólíkt því
sem verið hefur í öðram flugránum
í Mið-Austurlöndum halda ræningj-
amir ró sinni og rödd talsmanns
þeirra er jafnan ísköld.
Klukkan hálftólf að staðartíma á
laugardagsmorgun rann út sá frest-
ur sem flugræningjamir höfðu gefið
yfirvöldum á Kýpur til að fylla elds-
neytisgeyma vélarinnar, sá frestur
hafði verið endumýjaður þrisvar
sinnum. Að lokum misstu rænin-
gjamir þolinmæðina og tilkynntu
kaldhæðnislega: „Útbúið lfkkistu og
sjúkrabíl!" Nokkram mfnútum síðar
var líki kuwaísks hermanns sem var
farþegi í vélinni varpað út úr vél-
inni. Hinn látni var 25 ára gamall
og við krafningu kom í ljós að hann
Reuter
Hér sjást tveir flugrænmgjanna bera neyðarrennibrautir flugvélarinn-
ar út úr vélinni. Andartaki síðar hentu þeir rennibrautinni, sem not-
uð er í neyðartilvikum, á flugbrautina. Talið er að flugræningjarnir
séu 6-7 talsins.
Larnaka-flugvöllur
á Kýpur
Flugbraut
100
HEIMILD: Flugmálastjóm Kýpur.
Rændu vélinni
var komið fyrir á
þessu stæói á
föstudagskvöld
hafði verið pyntaður, 18-24 klukku-
stundum áður en hann var myrtur.
Talið er að hann hafi verið skotinn
þrisvar í höfuðið.
KRGN / Morgunblaðið / AM
Blóöi úthellt
Flugránið hafði nú tekið nýja
stefnu, í fyrsta skipti sfðan á þriðju-
227 týnt lífi í flugr
Wsaliínfrlnn Rairtor
Washington, Reuter.
FARÞEGAFLUGVÉL var í fyrsta skipti rænt árið 1931 og samkvæmt
heimildum Bandaríkjastjóraar hafa að minnsta kosti 775 flugrán og
tilraunir til flugráns átt sér stað sfðan þá. Flugrán þessi hafa kostað
ekki færri en 227 mannslíf en að auki hafa fjölmargir ræningjanna
týnt lífi, framið sjálfsmorð eða dáið i fangelsi. Hér fer á eftir yfirlit
yfir sögu flugrána og er stuðst við skýrslur flugfélaga og heimildir
stjóravalda f Bandaríkjunum.
Febrúar 1931. Farþegaflugvél rænt
í fyrsta skipti. Ránið átti sér stað í
Perú.
Júlf 1947. Vopnaðir menn ræna
rúmenskri farþegaflugvél í innan-
landsflugi og snúa henni til Tyrk-
lands. Einn úr áhöfninni er myrtur
og verður þar með fyrsta fómarlamb
flugræningja.
Júli 1948. Fyrsta flugránið í Asíu.
Fjórir Kínveijar ræna Catalina-
flugbát frá Cathay Pacific-flugfélag-
inu á leið frá Macao til Hong Kong.
Ræningjamir myrða flugmanninn
og aðstoðarmann hans. Flugvélin
hrapar í hafið og 25 manns farast.
September 1948. Fyrsta flugránið
í Evrópu utan kommúnistaríkjanna.
Átta menn ræna flugvél í flugi milli
Aþenu og Saloniki og snúa henni til
Júgóslavíu.
Aprfl 1958. Flugvél frá kúbverska
ríkisflugfélaginu er rænt og lendir
í Mexfkó. Um þetta leyti er Fidel
Castro að komast valda á Kúbu.
Næstu tíu árin er fjölda flugvéla
ýmist rænt á leið til og frá Kúbu,
Mexíkó og Bandarílqunum.
Nóvember 1958. Fyrsta flugránið
í Bandaríkjunum. Fimm menn ræna
Viscount-flugvél frá kúbverska flug-
félaginu og snúa henni til Kúbu.
Flugvélin hrapar á leið til Havana.
20 manns era um borð og farast
17 þeirra.
Ágúst 1960. Fréttir berast að flug-
vél hafí í fyreta skipti verið rænt í
Sovétríkjunum.
Maí 1961. Bandarískri flugvél rænt
í fyrsta skipti. Ræninginn neyðir
flugstjórann til að fljúga frá Flórida
til Kúbu.
Nóvember 1961. Farþegaflugvél
rænt í Afríku í fyrata skipti. Fimm
menn taka portúgalska flugvél á sitt
vald í Casablanca í Marokkó. Flug-
stjórinn er neyddur til að fljúga yfir
Lissabon til þess að ræningjamir
geti varpað út áróðurepésum. Flug-
vélin lendir í Tangier.
Júlí 1968. Þrír arabar ræna flugvél
frá ísraelska flugfélaginu El-Al í
Róm og þvinga flugstjórann til að
fljúga til Alsír. Margir sérfræðingar
telja þetta flugrán hafa markað
þáttaskil. í fyreta skipti era óbreytt-
ir borgarar teknir í gíslingu til að
vekja athygli á málstað öfgahópa.
September 1970. Palestínuskæru-
liðar ræna þremur flugvélum frá
TWA, Svissair og Brítish Airways
og láta lenda þeim á Dawson-flug-
velli í Jórdaníu. Gíslunum er sleppt
í skiptum fyrir Palestínumenn sem
sitja í fangelsi í Evrópu. Ræningjam-
ir sprengja allar flugvélamar í loft
upp.
September 1974. Mannskæðasta
flugrán sögunnar. Maður rænir flug-
vél frá vietnamska ríkisflugfélaginu,
Air Vietnam, á leið frá Danang og
krefst þess að vélinni verði flogið til
Hanoi. Ræninginn sprengir hand-
sprengju um borð í flugvélinni sem
hrapar með þeim afleiðingum að
allir um borð, 70 manns, farast.
Júlí 1976. Fjórir menn ræna flugvél
frá franska flugfélaginu, Air France,
á leið frá Aþenu. Flugvélin lendir í
Entebbe I Uganda. ísraelskar sér-
sveitir fljúga með leynd til Entebbe
og bjarga öllum gíslunum nema
þremur. Fjórmenningamir, nokkrir
hermenn frá Úganda, einn ísraeli
og þrír gíslar týna lífi. Umfangs-
mesta og djarfasta bjöigunaraðgerð
sögunnar. Bók hefur verið skrifuð
um hana og gerð eftir henni kvik-
mjmd.
Október 1977. Palestínumenn ræna
vestur-þýskri farþegaflugvél og
lenda henni i Sómalíu. Menn úr
Víkingasveit vestur-þýsku lögregl-
unnar era sendir á staðinn. Þeir fella
ræningjana og bjarga öllum gíslun-
um.
Febrúar 1978. Tveir arabískir
skæraliðar ræna flugvél í Lamaka
á Kýpur. Á meðan samningaviðrasð-
ur standa yfir koma egypskar sér-