Morgunblaðið - 24.06.1988, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 24. JÚNÍ 1988
JltagtmftlfKfrtí
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
ÁrniJörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 700 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 60 kr. eintakið.
Islenzkt tal
í sjónvarpi
Forsetakosningarnar 1988:
Góð kjörsókn utan
kjörfundar víðast
Kjörstaðir víðast opnir 9-23 á morgun
FOR^ETAKJÖR 'C* 1988
^Sigrún Þorsteinsdóttii^
4 Vigdís FinnbogadðÍ ;tir
Svona mun kjörseðillinn líta út i forsetakosningunum á morgun.
Menntun, þekking og tækni
hafa gjörbreytt veröldinni á
tuttugustu öldinni. Nær allt hefur
breytzt, hvort heldur litið er til
lands okkar eða samfélags þjóð-
anna.
Flest hefur breytzt til hins
betra. Breytingamar fela þó í sér
nýjar hættur sem hefta verður —
áður en verulegur skaði er skeð-
ur. Það eru ekki sízt mál, menning
og fullveldi smáþjóða sem em í
hættu.
Samgöngur nútímans hafa fært
þjóðir heims í nábýli. Það tekur
fáeinar klukkustundir að fara
heimshoma á milli. Stórt hundrað
þúsunda erlendra ferðamanna
sóttu ísland heim á liðnu ári. Litlu
færri íslendingar fóru utan.
Menningarleg, félagsleg og við-
skiptaleg tengsl okkar við um-
heiminn verða meiri og nánari
með hveiju árinu sem líður. Sam-
skipti þessi fara að langmestum
hluta fram á erlendum tungumál-
um, einkum ensku.
Fjölmiðla- og fjarskiptatæknin
kórónar síðan utanaðkomandi
áhrif á mál okkar og menningu.
Fjarskiptahnettir hafa — að þessu
leyti — opnað flóðgáttir erlendra
áhrifa. Dagskrárefni sjálfs Ríkis-
sjónvarpsins er erlent að 60-65
hundraðshlutum. Dagskrárefni
Stöðvar tvö er erlent í enn ríkari
mæli. Lunginn af þessu efni hefur
erlent tal. Sama máli gegnir um
myndbönd á hérlendum markaði.
Sjónvarpsstöðvar — þar sem
erlent tal er í 60-70% efnis — eru
daglegur gestur á heimilum
flestra íslendinga. Þetta erlenda
tal glymur í eyrum landsmanna
svo að segja dag hvum frá vöggu
til grafar. Það fer því ekki á milli
mála að íslenzk tunga á undir
högg að sækja. Við hljótum því
að hafa það leiðarljós öðrum frem-
ur, að stórauka efni í sjónvarpi
með íslenzku tali.
Mjög mikilvægt er að setja
íslenzkt tal í allt bamaefni. Sé til
þess vandað getur jafnvel erlent
bamaefni verið holl framburðar-
kennsla. íslendingasögur og aðrar
fomar bókmenntir, vel unnar í
teiknimyndir, em kjörinn farvegur
fyrir móðurmálskennslu. Stefna
ber að því, eftir því sem fjárhagur
leyfir, að setja íslenzkt tal í sem
mest af erlendu dagskrárefni sjón-
varps, einnig efni ætlað fullorðn-
um. Hafa verður þó í huga að
ýmislegt erlent efni, einkum í
flutningi túlkandi listamanna, fell-
ur vart undir þessa æskilegu meg-
inreglu. Þó telja stórþjóðir, eins
og Frakkar og Þjóðveijar, að svo
sé — og mættum við hafa það í
huga. Islenzk tunga er okkur dýr-
mætari en það „gullaldarmál“ sem
borizt hefur frá Hollywood undan-
fama áratugi. Margar menningar-
þjóðir sakna þess ekki. Dallas til
að mynda hefði í engu misst, þótt
tal væri á íslenzku!!
Móðurmálið er homsteinn þjóð-
emisvitundar okkar og fullveldis.
Án þess og þeirrar menningararf-
leifðar, sem það varðveitir, væmm
við ekki sjálfstæð þjóð. Án þess
væmm við ekki þjóð, heldur rót-
laus óþjóð. Þessvegna eigum við
að styrkja vamarmúrana um
tunguna, bókmenntir okkar, mál-
hefð og skóla. Við eigum að rækta
með okkur — og bömum okkar —
virðingu og væntumþykju í garð
þjóðtungunnar.
Við verðum að snúast til vamar
gegn ásókn og áhrifum erlendra
tungumála, einkum enskunnar, á
málfar okkar, talmál og ritmál.
Fjölmiðlar em sterkt vopn í þeirri
baráttu, ef rétt er á máJum hald-
ið, ekki sízt hljóðvörp og sjónvörp.
Þessvegna verður að efla og
styrkja innlenda dagskrárgerð
sjónvarpsstöðva. Ekki sízt
íslenzka kvikmyndagerð. Því ber
sérstaklega að fagna að sjón-
varpsstöðvamar hafa efnt til út-
boða á innlendum dagskrárverk-
um. Slík útboð tryggja betri nýt-
ingu fjármuna og ýta undir grósku
í innlendri kvikmyndagerð.
Könnun Ríkissjónvarpsins
(Skáís) á sjónvarpsáhorfí um
hvítasunnuna sýnir ljóslega að
innlent dagskrárefni nýtur vin-
sælda umfram erlent. Það þjónar
því ekki málvemdarsjónarmiðum,
einum saman, að auka innlenda
dagskrárgerð, þó að þau séu
nægjanleg réttlæting slíks átaks.
Aukin innlend dagskrárgerð er
einfaldlega rétt viðbrögð til að
mæta mælanlegri eftirspum. Is-
lenzkt efni og íslenzk tunga em
einfaldlega — og sem betur fer —
vinsælasti kosturinn hjá þorra
manna.
„í þinghléi" hér í Morgunblað-
inu síðastliðinn þriðjudag er Ijall-
að um þetta efni. Þar segir meðal
annars:
„Það er leiðinlegt að þurfa að
tala um peninga í þessu sam-
bandi. Þeir era hinsvegar verk-
færi sem vinna þarf með. RÚV
og Stöð tvö þurfa að hafa þessi
verkfæri í höndum til að sinna
innlendri dagskrárgerð. Það verða
þeir að muna sem setja leikregl-
umar í samfélaginu. Ella gleyma
þeir þegnskyldu sinni. Við höfum
ekki efni á gáleysi þegar Ú'öregg
okkar sem þjóðar á í hlut.“
En þá má ekki heldur vera neitt
hik á sjónvarpsstöðvunum. Þær
eiga um þá kosti að velja að vera
útlendir gestir í samfélaginu —
eða sá íslenzki veraleiki sem þær
þykjast vera.
KJÖRSÓKN utan kjörfundar
hefur verið nokkuð góð viðast
hvar á landinu það sem af er. í
Reykjavík hefur hún þó verið
nokkru minni en um sama leyti
við síðustu forsetakosningar árið
1980, en hins vegar stefnir í
metkjörsókn utan kjörstaðar á
Akureyri.
í Reykjavík höfðu 4660 kosið
utan kjörstaðar kl. 14 í gær, saman-
borið við 5926 er jafn langt var til
kjördags árið 1980. Það þýðir að
um 20% færri hafa kosið í ár. Utan-
kjörstaðarkosningu verður fram-
haldið í Fjölbrautarskólanum við
Ármúla í dag frá kl. 10 til 12, kl.
14 til 18 og kl. 20 til 22. Einnig
mun utanbæjarfólki gefast kostur
á að kjósa utan kjörfundar á kjör-
dagfrákl. lOtil 12ogkl. 14til 18.
A Akureyri hefur kjörsókn hins
vegar verið afar góð það sem af
er og höfðu um 850 manns þegar
greitt atkvæði um hádegið í gær.
I forsetakosningunum 1980 greiddu
alls 933 atkvæði utan kjörfundar á
Akureyri og hefur það verið met-
kjörsókn til þessa. Hins vegar lítur
út fyrir að þetta met verði slegið
rækilega í ár, að sögn kjörstjómar-
Borgames og Höfn:
Kosið um
áfengis-
útsölu
JAFNHLIÐA forsetakjöri munu
Borgnesingar og íbúar á Höfn í
Hornafirði kjósa um hvort leyfa
eigi opnun áfengisútsölu á stöð-
unum.
Kosið verður í grunnskólum
Borgamess og Hafnar í Homafírði
og verða kjörstaðir opnir frá kl.
10-23. Um 1100 manns eru á kjör-
skrá á hvomm stað.
manna á Akureyri. Kjörsókn hefur
verið linnulaus og biðraðir myndast
við kjörstaði.
Sömu sögu er að segja frá Hafn-
arfirði, þar sem kjörsókn hefur ver-
ið með afbrigðum góð. Uppundir
hundrað manns hafa kosið þar á
degi hveijum síðustu daga og ekki
einu sinni unnist tími til þess að
taka ijölda kjósenda saman, að sögn
kjörstjómarmanna þar. Kváðust
þeir vart hafa undan og biðraðir
því myndast við kjörstaði.
í Kópavogi hefur þáttaka verið
nokkuð góð, 530 manns hafa kosið
á staðnum og á þriðja hundrað
aðsendra atkvæða borist. Þetta er
þó heldur minni kjörsókn en í
síðustu forsetakosningum.
Á ísafirði höfðu 258 manns kosið
utan kjörfundar síðdegis í gær, sem
er svipuð kjörsókn og í forsetas-
kosningunum 1980.
Kjörstaðir
Á kjördajg verða kjörstaðir opnir
í stæstu kjördæmum frá kl. 9 til
23. í Reykjavík verða kjörstaðir 17,
þar af verður kosið í 13 skólum auk
Sjálfsbjargarhússins og elliheimila.
Engar breytingar verða á fyrir-
komulagi kosninganna, nema að
kjördeildum verður fækkað úr 88 í
70. Nánar verður skýrt frá skipt-
ingu kjördeilda í Reykjavík í
heilsíðuauglýsingu í Morgunblaðinu
á morgun.
í Kópavogi verður kosið í Kárs-
nesskóla og { Menntaskólanum.
Hafnfírðingar munu kjósa í Lækjar-
Dalasýsla:
Kosið um s
samhliða fi
KOSIÐ verður um hvort sameina
eigi alla hreppa i Dalasýslu á
morgun, laugardag og eru kosn-
ingarnar um leið og forsetakosn-
ingar fara fram. Kjörstaðir
verða í hverjum hinna átta
hreppa og fer talning einnig þar
fram. Búist við að úrslit liggi
fyrir á miðnætti, að sögn Sigurð-
ar Rúnars Friðjónssonar í Búð-
ardal, sem sæti á í yfirkjörsljórn.
Kjörstaðir verða opnir í minnst
átta klukkutíma en óvíst er hvenær
þeim verður lokað.
í Laxárdalshreppi verður kosið í
SAMEINUÐU ÞJOÐ-
IRNAR í FJÁRÞRÖNG
— vantar llOmilljónirdaJafyrir ágústlok
Washingtan, fri fvari Guðmundasyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
„SAMEINUÐU þjóðirnar eiga nú í meiri fjárhagsörðugleikum en
nokkru sinni fyrr,“ sagði Martti Ahtisaari, aðstoðarframkvæmda-
stjóri Sameinuðu þjóðanna, i viðtali við Morgunblaðið í New York á
dögunum. Athisaari var ráðinn aðstoðarframkvæmdastjóri og for-
stjóri stjórnunar- og framkvæmdamálefna stofnunarinnar í ársbyrjun
1987. Hann átti að endurskipuleggja skrifstofubákn Sameinuðu þjóð-
anna, nokkuð sem ekki var vanþörf á. Á þeim tíma var hann aðstoðar-
utanríkisráðherra Finnlands og hafði áður verið fulltrúi Sameinuðu
þjóðanna vegna Namibíu og sendiherra Finnlands í mörgum Afríkul-
öndum.
„Ég er þeirrar skoðunar, að erfið-
asti hjallinn sé nú að baki,“ sagði
Ahtisaari. „Við höfum þegar gert
margvíslegar umbætur. Eftir 40 ár
var orðin þörf á endumýjun, því
margt var orðið úrelt og óhag-
kvæmt. Ráðgjafar okkar lögðu til
að stofnunin yrði færð í nýtísku-
legra horf, sem væri hentugra og
ódýrara í rekstri. Endurskipulagn-
ingin mun að sjálfsögðu taka sinn
tíma, sennilega mælt í árum frekar
en mánuðum. En ástandið er orðið
svo alvarlegt hjá okkur, að ekki
má dragast lengur að ráða fram
úr fjárhagserfiðleikunum. Við eram
jafnvel verr staddir en árið 1986,
því okkur fer að skort? reiðufé.
Rætist ekki úr fjárskortinum fyrir
ágústlok neyðumst við til að loka í
haust. Okkur vantar 110 milljónir
dala (rúmlega 4 milljarða íslenskra
króna) til þess að halda rekstrinum
gangandi framyfir áramótin, en þá
fara okkur að berast framlög frá
aðildarþjóðunum."
Bandaríkin skulda
Sameinuðu þjóðunum
stórfé
Ahtisaari bendir á að stofnunin
væri sæmilega stæð peningalega
ef Bandaríkin hefðu greitt framlög
sín á réttum tíma sem og aðrar
aðildarþjóðir. Ætlast er til að fram-
lög séu greidd fyrirfram í byijun
hvers árs. Bandaríkin hafa ekki
neitað að borga skuld sína, en dreg-
ið greiðslu um óákveðinn tíma. Það
hefur ekki farið leynt, að Banda-
ríkjamenn era óánægðir með ýmsar
ráðstafanir stofnunarinnar og telja
sig ekki hafa nægjanleg áhrif á
hvemig fé hennar er varið. Fjórð-
ungur framlaga SÞ kemur frá
Bandaríkjunum, en það eru um 200
milljónir dala á ári. Sumir telja, að
hlutur þeirra sé of hár, en Áhtis-
aari bendir á að framlög allra aðild-
arríkjanna séu ákveðin eftir föstum
reglum, þar sem tekið sé mið af