Morgunblaðið - 01.09.1988, Qupperneq 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. SEPTEMBER 1988
JllffgtMÍÍMtofefj
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst IngiJónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 70 kr. eintakið.
Sambýlið við
náttúruöflin
Síðastliðinn sunnudag var
lýst yfir hættuástandi í
Ólafsfirði er aurskriður féllu á
kaupstaðinn. Skriðumar ollu
miklu og margvíslegu tjóni.
Um 200 manns vóru flutt úr
húsum sínum vegna hættu á
áframhaldandi skriðum.
Þrjátíu húseigendur hafa til-
kynnt skemmdir á húsum, lóð-
um og túnum. Tvær götur í
bænum eyðilögðust og hin
þriðja er illa farin. Miklar
skemmdir urðu á hitaveitu og
vatnsveitu. Aur komst í inn-
taksmannvirki laxeldisstöðvar.
Vegurinn fyrir Ólafsfjarðar-
múla er og illa leikinn, vegna
skriðufalla, og stór kafli horf-
inn úr veginum í Ófærugili.
Aur- og snjóskriður eru
gamalkunn fyrirbrigði í
byggðasögu landsins. Skráðar
heimildir genginna alda geyma
marga harmsöguna, tengda
náttúruhamförum af þessu
tagi. Og skammt er að minn-
ast mikilla snjóflóða í Nes-
kaupstað og á Patreksfirði.
Svo vel tókst til í Ólafsfirði
að ekki várð manntjón, en
eignatjón er mikið, skiptir tug-
um ef ekki hundruðum millj-
óna króna. „Ég þekki ekki
lengur dalinn minn og fjörðinn.
Allt er orðið brúnt,“ sagði
Ólafsfírðingur í viðtali við
Morgunblaðið í gær.
Ólafsfjörður er ekki eina
þéttbýlið í landinu sem býr við
aur- og snjóflóðahættu.
Fimmtán slík sitja í sama
„fjallskugganum": átta á Vest-
fjörðum: Ólafsvík, Patreks-
fjörður, Tálknafjörður, Bíldu-
dalur, Flateyri, Hnífsdalur,
ísaijörður og Súðavík; tvö á
Norðurlandi: Ólafsijörður og
Siglufjörður; og fimm á Aust-
fjörðum: Seyðisfjörður, Nes-
kaupstaður, Eskifjörður,
Reyðaifyörður og Fáskrúðs-
fjörður.
Hættan er að vísu mismikil
í þessum þéttbýlisstöðum og
hefur óvíða verið metin til fulls
með tilliti til hugsanlegra for-
vama. Þess vegna ber að
fagna því að Almannavarnir
ríkisins vinna nú að hættumati
þessara byggðarlaga, vegna
snjóflóðahættu, en mat á aur-
skriðuhættu er talið mun erfið-
ara. Með nýjum lögum um
varnir gegn flóðum og skriðu-
föllum var stofnaður sérstakur
sjóður með föstum tekjum —
af iðgjöldum Viðlagatrygginga
— til þessa verkefnis. Það var
þarft spor, sem og tilkoma
Viðlagasjóðs, er bætir tjón af
náttúruhamförum.
I kjölfar hættumats í þétt-
býlisstöðum, sem búa við snjó-
flóða- og/eða aurskriðuhættu,
verður unnið að tillögum um
varnir. Samhliða hafa Al-
mannavamir tiltækar neyð-
aráætlanir, sem gripið verður
til, ef og þegar slíkar náttúru-
hamfarir gera vart við sig.
Allur er þessi varnarvið-
búnaður nauðsynlegur og mik-
ilvægur. Sagan og reynslan
hafa fært þjóðinni heim sann-
inn um það, að allur er varinn
góður í' þessu efni. Náttúru-
hamfarir heyra ekki aðeins
sögunni til. Þær eru hluti af
samtíð okkar, svo sem eldgosið
í Heimaey, snjóflóðin í Nes-
kaupstað og á Patreksfirði og
aurskriðumar í Ólafsfirði
sýndu ótvírætt.
Umhverfi okkar, land og
haf, geyma auðlindir, sem
þjóðinni vóm lagðar í hendur
til varðveizlu og framfærslu.
Landið skartar og einstakri
náttúmfegurð og fágætum
náttúmfyrirbæmm, sem draga
mikinn fjölda erlendra ferða-
manna til landsins, auk þess
að setja mark sitt á landsmenn
sjálfa. En land okkar og um-
hverfi hafa jafnframt aðra
hlið: eldgos, jarðskjálfta, hafís;
hættur frá jöklum og fjöllum:
hlaup, flóð og skriðuföll; að
ógleymdu sambýlinu við hafið,
sem heggur sín skörð í þjóðina.
Við emm,betur í stakk búin
nú er fyrr á tíð að mæta duttl-
ungum umhverfigins. Menntun
þjóðarinnar, þekking, tækni-
og tækjakostur, margvíslegur,
gerir íslendingum sambýlið við
náttúmöflin auðveldara.
Mestu máli skiptir þó sam-
kenndin, sem þetta sambýli
hugfesti með þjóðinni, að þeg-
ar eitt byggðarlag verður fyrir
áfalli vegna náttúruhamfara —
eða ein fjölskylda — þá snertir
það þjóðina alla, bæði tilfinn-
ingalega og að því er bóta-
skyldu varðar. Lögin um Við-
lagasjóð em í anda elztu laga
í landinu, sem giltu um hina
fornu hreppa, fyrir stofnun
þjóðveldisins, að þegar bús-
mali féll eða bær brann þá
skyldu/allir bæta.
Hamfarirnar á Ólafsfirði
Þorsteinn Pálsson forsætisráðherra:
• >
Atakanlegt að sjá
áratugastarf góðra
vina að engu orðið
ÞORSTEINN Pálsson forsætis-
ráðherra kom í stutta heimsókn
til Ólafsfjarðar í gær til að kynna
sér ástand mála í bænum. Með
honum í för voru Matthías Á.
Mathiesen samgöngumálaráð-
herra, Snæbjörn Jónasson vega-
málastjóri, Guðmundur Malm-
quist framkvæmdastjóri Byggða-
stofnunar, Halldór Blöndal al-
þingismaður og kona hans,
Kristrún Eymundsdóttir, og Pét-
ur Einarsson flugmálastjóri.
Bjarni Grímsson bæjarstjóri og
Óskar Sigurbjörnsson forseti
bæjarstjórnar Ölafsfjarðar tóku
á móti gestunum.
Fyrst lá leiðin inn að athafna-
svæði Krafttaks sem vinnur að
jarðgangagerð í Ólafsfjarðar-
múla, þaðan var farið inn í bæinn
og skoðaðar skriðurnar og þær
skemmdir sem þær ollu á sunnu-
dag og þaðan var haldið í barna-
skólann þar sem gestum var sýnt
myndband sem Hilmar Jóhannes-
son tók af bænum á sunnudag.
Þorsteinn Pálsson sagði það
mikla reynslu að skoða ummerkin
eftir náttúruhamfarirnar. „Ég vildi
sjá með eigin augum hvemig
ástandið væri. Það hefur verið
ánægjulegt að sjá æðruleysi íbúa
hér og hversu vel hefur tekist til
með björgunaraðgerðir. Ég var hér
á ferð fynr skömmu og það er átak-
anlegt að sjá áratugastarf góðra
vina að engu orðið.“ Forsætisráð-
herra sagði enga ákvörðun hafa
verið tekna um hvemig bæta ætti
þetta tjón sem Viðlagatrygging
gerði ekki. Fyrst yrði að liggja fyr-
ir hversu miklar skemmdirnar
væru.
Matthías Á. Mathiesen sam-
göngumálaráðherra sagði eftir vett-
vangsskoðun í Ólafsflarðarmúla að
haldið yrði óhindrað áfram að gerð
jarðganganna. Náttúruhamfarimar
bentu hins vegar til þess að lengja
þyrfti göngin. „Við getum enn bet-
ur gert okkur grein fyrir ástandinu
með því að líta þetta eigin augum,
þá mun vegagerðinni án efa nýtast
sú vitneskja sem hér hefur fengist
við gerð og staðsetningu jarð-
ganga."
í sama streng tók Snæbjörn Jón-
asson vegamálastjóri. Sagði hann
að fyrst og fremst yrði unnið að
því að gera veginn færan, síðar
yrði athugað hvernig hægt væri að
koma honum í fyrra horf. Kvaðst
Þorsteinn Pálsson forsætisráðheri
þeirra húsa, sem yfirgefa varð ef1
vegamálastjóri aldrei hafa séð eins
illa farinn veg eins og veginn í
Ólafsfjarðarmúla.
Guðmundur Malmquist fram-
kvæmdastjóri Byggðastofnunar
sagði greinilegt að mikið tjón hefði
orðið í bænum sem erfitt yrði að
bæta. Ekki hefði verið tekin nein
Jóhannes Jóhannesson, vatnamælingamaður, tekur veðrið á Kálfsárholti, skammt utan Ólafsfjarðar. Úr-
koma þar mældist 300 millimetrar frá laugardegi fram á þriðjudag.
Yfir 50 tilkynningar um
tjón á húsum og görðum
Enn hefur ekki verið hægt að meta ástand vega
Á MEÐAN enn er úrkoma og
þoka yfir öllu á Ólafsfirði er
ekki hægt að meta ástand vega
að sögn Björns Harðarsonar
staðarverkfræðings vegagerðar-
innar sem kom til 'bæjarins á
þriðjudagskvöld. Björn Jónasson
framkvæmdastjóri Krafttaks hf.
sagði að sama máli gegndi um
framkvæmdir við jarðgöng í Ól-
afsfjarðarmúla. Enn hefði ekk-
ert verið rætt um framhald
þeirra framkvæmda. „Það er
hættulegt að vera á ferð í Múlan-
um hvað þá að hrófla við því sem
á svæðinu er,“ sagði Björn Jóns-
son. Talið er að vegurinn hafi
ekki alveg farið í sundur í Múlan-
um þar sem símalína bæjarins
liggur í innri kanti vegarins og
símasamband hefur ekki rofnað.
Dregið hefur jafnt og þétt úr
úrkomu, frá laugardegi til þriðju-
dags mældist um 300 mm úrkoma.
Mest var hún á sunnudag 123 mm,
73,3 á mánudag, 57,3 á þriðjudag,
og í gær mældist úrkoman 47,5
mm.
Jóhannes Jóhannesson veðurat-
hugunarmaður í Kálfsárkoti kvaðst
aldrei nokkurn tíma hafa mælt úr-
komu sem kæmist í hálfkvisti við
úrhellið á sunnudag. Mest hefði sér