Morgunblaðið - 06.09.1988, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRÍÐJUDAGUR 6. SEPTEMBER 1988
Fantasia fer með Ijóð eftir Karin Boye. Klæðin eru hönnuð af Ragnhild Gwiggner í marglitu silki og eru ekki síður mikilvæg við tjáningu verksins.
Sýnileg orð - sýnileg tónlist
Eurytmi-hópurinn Fantasia heimsækir ísland
íslendingum gefst brátt fágætt
tækifæri til að sjá og upplifa
„eurytmi“-sýningu. Þann 8., 11.
og 12. september er sænski „eru-
ytmi“-
hópurinn Fantasia með sýningar
fýrir almenning: Þann 8. á Sól-
heimum í Grímsnesi og 11. og 12.
í Félagsheimili Kópavogs í Fann-
borg 2. Sýningamar hefjast allar
kl. 20.
Leiðbeinandi Fantasiu-hópsins
er Peter de Voto, kennari á eur-
ytmi-línunni á Rudolf Steiner
Seminaríinu í Jama. Peter er einn-
ig meðlimur í hópnum. Ég átti
við hann stuttar samræður um
eurytmi og íslands-ferðina. Und-
irbúningur íslands-ferðarinnar
var þegar hafinn. Megin uppistaða
efnisskrárinnar lá fýrir; ljóð eftir
sænsku skáldkonuna Karin Boye
og tónlist eftir Benjamin Britten.
Jafnframt var fyrirhugað að velja
úr Eddu-kvæðum og flytja. En
hv’að er eurytmi?
„Eurytmi er fræ að nýrri list,
hreyfílist. Eurytmi er hreyfing
sem tjáir þá andlegu krafta sem
em til staðar í tungumálinu.
Tungumálið er látið hljóma út í
líkamanum. Eurytmi er ekki að-
eins bundið við hið talaða orð,
eurytmi tjáir einnig tónlist. I
gegnum eurytmi á tónlistin og
orðin að verða sýnileg. Hreyfíng
líkamans kemur til af hreyfíng-
unni sem er í tónlistinni, orðunum.
Það er ekki verið að líkja eftir
merkingu orðanna, eða túlka tón-
listina: Orðin bera sjálf í sér hreyf-
ingu og það er þessi hreyfing sem
á að hreyfa líkamann, gera þann-
ig orðin sýnileg, líkamamir eiga
að syngja. Maður notar allan lík-
amann eins og segl sem orðið blæs
út.“
Hvers vegna segir þú „fræ
að nýrri list“? Er eurytmi að-
eins upphaf af einhveiju sem
við enn sjáum ekki fyrir?
„Reyndar eru það margir sem
trúa því sterkt að euiytmi sé al-
veg ný sköpunaraðferð sem gefí
vísbendingu um listræna sköpun
á allt öðru og víðara sviði en
tíðkast hefur í listum hingað til.
Listamaðurinn hefur fram að
þessu unnið í efninu; unnið með
orð og úr því hefur orðið ljóð;
tónskáldið vinnur í heimi tónanna
og afleiðingin er tónlist; menning
verður til. Listamaðurinn hefur
hugmynd og útfærir hana í efn-
inu. Það svið sem er eftir er þeg-
ar allir menn verða skapandi sam-
an, samstundis. Eurytmi er leið
inn á þetta svið. í eurytmi er ég
skapandi ásamt öðrum, þegar það
er ekki aðeins ég sem hreyfí mig
og dansa, rýmið dansar einnig,
herbergið, salurinn. Það á sér stað
samtal við allan heiminn. Eurytmi
er þannig leið aftur til tungumáls-
ins, leið að því takmarki þar sem
tungumálið er fullkomnlega skilj-
anlegt, ekki aðeins heyranlegt
heldur einnig sýnilegt.
Eitt af þeim vandamálum sem
manneskjan stendur frammi fyrir
í dag er að hún þekkir ekki leng-
ur sitt eigið mál. TungumáHð
þynnist. í eurytmi bragðar maður
á tungumálinu með sjálfum sér.
Sérhljóðar og samhljóðar eru tveir
ólíkir heimar sem stöðugt takast
á — eins og ég og það sem er
fyrir utan mig: Tveir ólíkir heim-
ar. Hvemig get ég skapað jafn-
vægi milli mín og veraldarinnar,
milli sérhljóðanna og samhljóð-
anna. Eurytmi er leið að þessu
jafnvægi. Eurytmi leitar að jafn-
vægi milli viljans og hugsunarinn-
ar, heldur viljanum í skefjum og
notar hugsunina þegar þess er
þörf, þannig að það verður rými
til fyrir öndunina, hjartað, svo að
allt geti orðið satt, geti náð sínum
þroska.
Eurytmi krefst þess að við opn-
um fyrir eins mörg skilningarvit
og við getum, að maður upplifí
ekki hreyfínguna án þess að
hreyfa sig sjálfur."
Tjáning- lífskraftanna
í Jáma eru starfandi nokkrir
eurytmi-hópar. Fantasiu-hópur-
inn virðist vera kominn lengst
þeirra að gera eurytmi einnig að
sinni atvinnu, ferðast og sýna.
„Euiytmi-hópamir í Jáma og
annars staðar í heiminum eru
hver með sínum hætti. Enginn er
eins. Engin eurytmi-sýning er eins
og einhver önnur.
Eurytmi hefur reyndar vissa
tilhneigingu til að verða „im-
pressionískt"; fallegt, mjúkt og
kvenlegt. En það er í rauninni
ekki til nokkur hefð, sem segir
að eurytmi sé svona og ekki á
hinn veginn. Við getum ekki að-
eins haft lífíð og ekki dauðann.
Við verðum bæði að hafa það
mjúka og það harða.
Allt er á hreyfingu, vill áfram.
Við tjáum ekki kyrrstöðu. Við
tjáum hreyfíngu, við tjáum
lífskraftana, það sem er í dag,
það sem er að gerast, núna. Það
sem við gerum á að auðvelda fólki
að skynja orð, tónlist og hreyfingu
sem einn og sama hlutinn, sem
eina skynjun, eina upplifun. Það
sem við gerum byggir ekki á upp-
skrift, það byggir á list.“
Hvers vegna að fara til ís-
lands? Þar sem nánast enginn
þekkir til eurytmi; þar sem
„antrópósófí“ hefur átt mjög
erfitt uppdráttar?
„ísland hefur haldið tungunni
óvenju hreinni. íslenskan er rík
af sérhljóðum; bylgjum, fljótandi
og föstum. Það gerist svo mikið
í hveiju orði. íslenskan hefur af
einhveijum ástæðum haldið sínum
krafti. Við erum einfaldlega heil-
luð og látum það færa okkur
áfram. Efnisskrána sem við kom-
um með til ísjands nefnum við
„I rörelse" (Á iði), eftir sam-
nefndu ljóði Karin Boye (d. 1940).
Þetta eru ljóð eftir hana, sellótón-
list eftir Benjamin Britten og auk
þess hyggjum við á flutning á
útdrætti úr Eddukvæðum. Ljóð
Karin Boye eru góð sænska, ljóð-
ræn sænska, þrungin tilfínningum
og hugsjónum, málið er hljómmik-
ið, ríkt af rími, hrynjanda og hljóð-
um.“
Áiði
Nægðanna dagur aldrei er
mestur.
Dagur þorstans er allra bestur.
Heita má tilgangur með vorri ferð
en það er leiðin sem þrauta er
verð.
Dagleiðin best er við áfangastað,
eldana kveikja og eta með hrað.
Þar sem tjaldað er til einnar
nætur,
svefti er rór og söngva dreyma
lætur.
Af stað, af stað! Nú dagur er nýr.
Stanslaust er vort stóra ævintýr.
(Karin Boye,
þýðandi Hafliði Vilhelmsson)
í upphafi var orðið ...
Upphafsmaðurinn að eurytmi
var Rudolf Steiner og er því
eurytmi óaðskiljanlegur hluti af
þeirri „antrópósófísku" sýn á
manneskjuna sem Steiner setti
fram á fyrstu þrem áratugum
aldarinnar. Steiner áleit að dans
og hreyfing lyti ákveðnum
reglum, samskonar og þeim sem
finnast við meðferð tóna og lita.
Þessar reglur fann hann í málinu,
orðunum. Öll hreyfíng, veröldin
sjálf, er sköpuð af krafti orðanna,
krafti málsins.
TEXTI: Guðni Rúnar
Agnarsson
MYNDIR: Vala Haraldsdóttir
SKÓLAFÓLKIÐ
SPARAR
ARKITEKT vinnuljós kr. 840,-
IVAR hillusamstæða kr. 17.820,-
Opnunartírni í vetur:
Mánudaga - föstudaga 10—18.30
Laugardaga 10—16
PALLAS stóll
kr. 4.320,-
Húsi verslunarinnar, Kringlunni 7, 108 Reykjavík. Sími 686650.