Morgunblaðið - 06.09.1988, Blaðsíða 52

52
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. SEPTEMBER 1988
I ÞINGHLEI STEFÁN FRIÐBJARNARSON
SKOÐANA-
KANNANIR
Framkvæmd - úrvinnsla - birting
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að skipa nefnd er
kanni hvort rétt sé að setja lög
eða koma á reglum um skoð-
anakannanir.
Nefndin skal jafnframt
kanna hvort fullnægjandi sé að
koma á fót samstarfi þeirra
sem fást við gerð skoðanakann-
ana og tryggja að þeir setji sér
starfs- og siðareglur sem eftir
verði farið án þess að lagasetn-
ing komi til.“
Framangreind þingsályktun
var samþykkt með 33 sam-
hljóða atkvæðum á Alþingi
síðastliðið vor. ^
I
Á þinginu 1986-87 fluttu Hall-
dór Blöndal og Guðmundur H.
Garðarsson, þingmenn Sjálfstæð-
isflokks, tillögu til þingsályktunar
um úttekt á. áreiðanleika skoðana-
kannana. í framhaldi af slíkri út-
tekt skyldi lagt mat á þörf fyrir
reglur um framkvæmd skoðana-
kannana og birtingu niðurstaðna.
Tillagan varð ekki útrædd.
Á síðasta þingi fluttu sex þing-
menn úr jaftimörgum þingflokk-
um tillögu til þingsályktunar um
setningu laga eða reglna um skoð-
anakannanir. Ifyrsti flutnings-
maður var Steingrímur J. Sigfús-
son (Abl/Ne). Sú tillaga — nokkuð
breytt — var síðan samþykkt sem
þingsályktun, það er viljayfirlýs-
ing Alþingis, samanber framanrit-
að.
í greinargerð er tekið fram að
tillöguna „beri ekki að skoða á
nokkum hátt sem vantraust á þá
aðila sem fengist hafí við gerð
skoðanakannana hér á landi að
undanfömu". Hinsvegar sé mikil-
vægt að tryggja vönduð vinnu-
brögð við framkvæmd kannana
og úrvinnslu, svo niðurstöður séu
trúverðugar. Þá skiptir og máli
hvaða hefðir eða reglur gildi um
birtingu niðurstaðna, ekki sízt
þeirra er tengjast almennum
kosningum.
II
Fyrsti flutningsmaður,
Steingrímur J. Sigfússon, sagði
m.a. í framsögu:
„Nefndin athugi sérstaklega
hvort nauðsynlegt sé að sett verði
löggjöf um framkvæmd, úrvinnslu
og birtingu skoðanakannana er
tengjast almennum kosningum,
en einnig hvort taka eigi upp í lög
ákvæði um skoðanakannanir sem
tengjast mikilvægum eða um-
deildum þjóðfélagsmálum og um
skoðanakannanir almennt...
Hér vantar að verulegfu leyti
hefðir og sumir þeir aðilar, sem
fást við gerð og úrvinnslu kann-
ana, hafa takmarkaða reynslu að
baki.“
Ámi Gunnarsson, þingmaður
Vestlendinga fyrir Alþýðuflokk,
sagðist hafa „verið þeirrar skoð-
unar um langt árabil að það hefði
verið nauðsynlegt að setja ákveðin
lög um skoðanakannanir, í það
minnsta ákveðnar reglur ...
Ymsir félagsfræðingar eru
famir að hafa af því stórfelldar
áhyggjur að skoðanakannanir séu
famar að móta skoðanir og við-
brögð stjómmálamanna langt
umfram það sem eðlilegt verður
að teljast."
Þórhildur Þorleifsdóttir, þing-
maður Reykvíkinga fyrir Kvenna-
lista, einn af flutningsmönnum
tillögunnar, gerði m.a. að um-
ræðuefni, „hvort einhverjar leiðir
séu til að stuðla að því að skoðana-
kannanir séu ekki teknar svona
alvarlega; það séu einhver þau
ákvæði í reglum um skoðana-
kannanir sem tryggi að allir ann-
markar og takmarkanir skoðana-
kannana fylgi ávallt með í niður-
stöðum. Það er nú einu sinni svo
með skoðanakannanir að þær
gefa í rauninni aldrei merkilegri
niðurstöðu en einhvers konar
meðalskoðun og meðalskoðnun er
kannski ekkert frekar til en ein-
hvers konar meðallíf eða meðal-
talslaun."
III
Víða erlendis eiga skoðana-
kannanir sér langa sögu og þar
hefur myndast áratugahefð um
framkvæmd þeirra, úrvinnslu og
birtingu niðurstaðna.
Hvergi munu hinsvegar hafa
veríð sett sérstök lög um birtingu
og dreifingu skoðanakannana
nema í Frakklandi.
Frönsku lögin eru í fimm köfl-
um: 1) Almenn ákvæði, 2) Um
efni skoðanakannana, 3) Um
skoðanakannananefnd, 4) Sérstök
ákvæði sem við eiga þegar kosn-
ingar fara í hönd, 5) Ymis ákvæði
(m.a. um refsingar gegn brotum
á lögunum).
Það er einkum fijórði kafli hinna
frönsku laga, sem vakið hefur
athygli og umræðu víða um heim.
Hann hefst á þessum orðum:
„í aðfaraviku kosningalotu eða
umferðar, svo og meðan kosning-
ar standa yfir, er bönnuð hvers
konar birting, dreifing eða um-
flöllun hvers konar skoðanakann-
ana eins og lýst er 1. grein.“
Sú grein nær m.a. til kosninga
til Evrópuþings, þjóðþings, sveit-
arstjóma, forsetakosninga og
þjóðaratkvæðagreiðslna um ein-
stök mál.
IV
Skoðanakannanir eru tímanna
tákn og þjóna vissu upplýsinga-
og lýðræðishlutverki. Varast verð-
ur því að setja þeim óeðlileg mörk
um framkvæmd, úrvinnslu eða
birtingu niðurstaðna.
Skoðanakannanir missa hins-
vegar marks ef þær njóta ekki
almannatrausts. Þess vegna verð-
ur að tryggja trúverðugleika
þeirra með ákveðnum gæðakröf-
um; marktækum leikrelgum. Það
má trúlega gera án sérstakrar
lagasetningar.
Á hinn bóginn verður alltaf að
taka niðurstöður skoðanakannana
með vissum fyrirvara. Þær hafa
sínar takmarkanir. Þær eru og
verða aldrei annað en skyndi-
kannanir um tímabundin við-
horf sem breytast frá degi til
dags. Almenningsálitið er jafn
breytilegt — og breytist jafn
snögglega — og veðurfarið.
Þetta sést bezt af því að ýmis
hvassviðri íslenzkra stjórnmála —
jafnt og tíkargjólur — hurfu eins
og augnablikið: Bændaflokkur,
Lýðveldisflokkur, Þjóðveldisflokk-
ur, Samtök ftjálslyndra og vinstri
manna, Þjóðvamarflokkur og
Bandalag jafnaðarmanna, svo
dæmi séu nefnd, að ógleymdum
ýmsum marxískum sérvizku- og
harðlinuhópum vinstra megin við
Alþýðubandalagið (Sósíalista-
flokkinn). Byrinn í segl Borgara-
flokksins á liðnu ári hefur og
breytzt í koppalogn.
En eru niðurstöður skoðana-
kannana skoðanamyndandi? Efal-
ítið að einhvetju marki. Jafnan
gætir tilhneigingar til að fylgja
straumnum. Þess vegna, meðal
annars, er rétt að huga að hinu
franska „vikubindindi" fyrir kosn-
ingar, á birtingu niðurstaðna
kannana, er þær varða.
Friðjón Þórðarson alþingismaður, Kristján Pálsson, bæjarstjóri á
Ólafsvík, Björn Amaldsson bæjarfulltrúi, Birgir ísleifur Gunnarsson
menntamálaráðherra, Margrét Vigfúsdóttir bæjarfulltrúi og Sigur-
björn Magnússon, framkvæmdastjóri þingflokks sjálfstæðismanna
fyrir utan félagsheimilið í Ólafsvík.
Menntamálaráðherra
á ferð um Vesturland
ólafsvík.
BIRGIR ísleifur Gunnarsson
menntamálaráðherra fór um
Vesturland S síðustu viku.
Með menntamálaráðherra voru
Friðjón Þórðarson alþingismaður
og Sigurbjöm Magnússon, fram-
kvæmdastjóri þingflokks sjálfstæð-
ismanna. Ráðherrann heilsar upp á
sveitarstjómarmenn og skoðar
skóla og stofnanir.
Meðfylgjandi mynd var tekin
þegar ráðherrann og fylgdarmenn
hans skoðuðu félagsheimili Ól-
afsvíkinga. - Helgi
Flóabáturinn Baldur:
Miklir bílaflutningar milli
Stykkishólms og Bijánslækjar
Stykkishólmi.
MARGIR bílar hafa verið fluttir
með Baldri í Surnar, sérstaklega
í júli og ágúst, og. eins hafa far-
þegar verið margir.
Það þykir einstaklega hentugt
að geta stytt sér leið yfir Breiða-
fjörðinn með Baldri ef ferðinni er
heitið vestur á firði. Og þó ekki séu
fluttir vömbílar með flóabátnum þá
er ekkert verið að tvínóna við að
taka heilar svefnbifreiðir með öllu
tilheyrandi um borð.
Ferðamannastraumurinn um
Breiðafjörð hefir oft verið stríður
en ef til vill aldrei meiri en í sumar
en hér er vissulega margt að sjá.
- Árni
Morgunblaðið/Ámi Helgason
Þegar þessi húsbíll var hffður um borð f flóabátinn Baldur þurfti
að nota stórar mottur sem böndin hvfldu á til að ekki sæi á bilnum
eftir flugferðina.