Morgunblaðið - 14.09.1988, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. SEPTEMBER 1988
Sendiherra Kúbu á Bretlandi vísað úr landi:
Saka bresku og bandarísku
leyniþj ónustuna um samsæri
Havana, London. Reuter.
KÚBUMENN sökuðu í gær leyniþjónustu Bretlands og Banda-
ríkjanna um að bera óbeint ábyrgð á skotárás kúbversks sendifull-
trúa í Lundúnum á fjóra menn fyrir utan heimili sitt á mánudags-
kvöld. í gær vísaði breska stjórnin Oscari Fernandez-Mell, sendi-
herra KÚbu og Carlos Manuel Medina Perez, viðskiptafulltrúa Kúbu,
úr landi vegna atviksins.
í grein undir fyrirsögninni „Það
sem raunverulega gerðist" segir hið
opinbera dagblað Granma á Kúbu
að um „svívirðilegt samsæri banda-
rísku leyniþjónustunnar CIA og
bresku leyniþjónustunnar" hafi ver-
ið að ræða. Segir ennfremur að
„svikarinn og flóttamaðurinn Flor-
entio Azpillaga Lombard", sem flúði
til Vesturlanda í júní í fyrra, hafí
komið við fjórða mann að heimili
Medinas, viðskiptafulltrúa Kubu í
Lundúnum og beitt ógnunum til að
fá hann til að yfírgefa ættjörð sína.
„Viðbrögð félaga Medinas voru þau
að skjóta á svikarann," segir í blað-
inu. Talið er að flótti Azpillaga
hafí á sínum tíma rofíð stórt skarð
í njósnavef Kúbveija i Vestur-
Evrópu.
Vitni sögðu Medina Perez hafa
skotið fímm skotum þegar bifreið
með fjórum mönnum renndi í hlað
heima hjá honum. Mennimir forð-
uðu sér og hélt einn þeirra blóðug-
um vasaklút að höfði sér. Þeir stigu
upp í aðra bifreið í nágrenninu.
Að sögn breska utanríkisráðu-
neytisins er brottvísuninni ætlað að
vara aðra erlenda stjómarerindreka
í Lundúnum við því að bera vopn.
Medina Perez var handtekinn á
mánudagskvöld. Að sögn Scotland
Yard afhenti hann lögreglu byssu
sína en var látinn laus þegar hann
minnti á friðhelgi diplómata. Bresk
yfírvöld segjast líta svo á að atvik
þetta sé merki um þá auknu hættu
sem stafí af vopnaburði sendiráðs-
starfsmanna. „Ég vona að brott-
vikningin verði mönnum þörf lexía
og menn geri sér grein fyrir því að
við kunnum ekki að meta slíkt
háttalag á götum Lundúna," sagði
Tim Eggar aðstoðarráðherra.
Ekki er nema vika síðan víet-
namskur sendiráðsstarfsmaður var
rekinn úr landi fyrir að munda
byssu fyrir utan sendiráð Víetnams
meðan á mótmælum stóð.
Árið 1984 vísuðu Bretar 50
líbýskum sendiráðsstarfsmönnum
úr landi og slitu stjómmálatengsl-
um við Líbýu eftir að lögreglukona
varð fyrir banvænu skoti sem kom
út úr sendiráði landsins.
Dagblaðið Granma hefur það eft-
ir talsmönnum kúbverska utanríkis-
ráðuneytisins að brottvísun sendi-
herrans og viðskiptafulltrúans sé
„handahófskennd og ranglát" og
þeir líti á hana sem „áróðursbragð
til að hylja skammarlegt samstarf
CLA og bresku leyniþjónustunnar".
Að sögn Granma er óhugsandi að
Azpillage, sem nú starfí fyrir CLA,
hafí getað ferðast til Bretlands og
ógnað Medina á umræddan hátt án
vitundar og samþykkis bresku
leyniþjónustunnar.
Reuter
Þriggja hæða hús hrynur
Björgunarsveitarmaður aðstoðar byggingarverkamann, sem ekki
hafði tekist að losa úr rústum þriggja hæða byggingar 12 klukku-
stundum eftir að hún hrundi í Bangkok í Thailandi á mánudag.
Verðbólga ekki verið
meiri í Bretlandi í tvö ár
St. Andrews. Frá Guðmundi Heiðari Frimannssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
Reuter
Femandez-Mell, sendiherra Kúbu á Bretlandi, á leið út á flugvöll.
Sendiherranum var vísað úr landi ásamt viðskiptafulltrúa Kúbu eft-
ir að hinn siðarnefndi varð uppvís að notkun skotvopns í miðborginni.
TÖLUR um verðbólguna í ágúst
sýna, að hún hefur ekki verið
hærri í tvö og hálft ár. Rað-
herrar hafa vísað á bug hug-
myndum um, að gripið verði til
sérstakra ráðstafana í efna-
hagsmálum í haust.
Tölur frá því í ágúst, sem stjórn-
völd munu birta síðar í vikunni,
sýna, að verðbólgan fór í um 5,5%
Úzbekistan:
Farið aðfalla á krúnu-
djásn keisaraveldisins
The Sunday Telegraph.
KREMLVERJAR hafa að undanfömu verið uppteknir af þvi að
gera hreint fyrir sinum dyrum á mörgum sviðum, en hina síðustu
daga hefur það þó verið tengdasonur fyrrum leiðtoga Sovétríkj-
anna Leonids Brezhnevs, Júrjj Tsjúrbanov, sem öðrum fremur hef-
ur þurft að standa í slíkum hreingerningum. Og það fyrir rétti.
Þetta er reyndar ekki i fyrsta skipti, sem viðamikil hneykslismál
eru tekin til dómsmeðferðar, en eðli þessa máls er samt annað en
hinna fyrri. Aðalsakborningurinn er nefnilega hið gamla stjómsýslu-
kerfi fremur en Tsjúrbanov eða eitt einstakt þjóðarbrot.
Júríj Tsjúrbanov, sem er fulltrúi ast aðstæðum.
hinnar spilltu klíkustarfsemi
„stöðnunartímabilsins" — valda-
tíma Leoníds Brezhnevs — er hrein-
ræktaður Rússi, en hinir sakbom-
ingamir átta tilheyra allir hinni
svokölluðu Úzbekistan-mafíu, sem
réði lögum og lofum í Sovétlýðveld-
inu að hætti forfeðra sinna í tvo
áratugi.
Krúnudjásnið
Úzbekistan var krúnudjásn
rússneska keisaradæmisins. Tzar-
amir, sem ætíð litu Indland ágimd-
araugum, hreyktu sér af því í lok
19. aldar, að enda þótt þeir hefðu
enn ekki Delí og Kalkútta á valdi
sínu, þá gætu þeir státað af Tam-
urlaine-konungdæminu og hinum
þjóðsagnakenndu borgum Tash-
kent, Samarkand og Bokhara.
Auðlegð Mið-Asíu hvarf fljótlega
í vasa Kremlarbænda, en með í
kaupunum fylgdi harðgerð þjóð,
full andúðar á Rússum og tilbúin
að leggja allt í sölumar til þess að
komast af. Fyrst og fremst hafa
Úzbekar verið lagnir við að aðlag-
Við upphaf réttarhaldanna
ræddi Tsjúrbanov um „gjafmildi",
sem vináttuvott meðal Mið-
Asíubúa. Það sem Tsjúrbanov hlýt-
ur að hafa vitað, en lét vera að
nefna, er að í Mið-Asíu á það einn-
ig við sem annars staðar að æ sér
gjöf til gjalda.
Fyrirrennari Tsjúrbanovs í emb-
ætti innanríkisráðherra, Nikolaj
Sjolokov, fékk reglulegar „gjafa-
sendingar" frá vinum sínum í Úz-
bekistan, sem litu á hann sem
vemdara sinn. Gjafimar voru mjög
Qölbreyttar allt frá ferskum ávöxt-
um og koníaki til rándýrra perlna.
Úzbekar gjalda,
gömul svin valda
Mörgum fínnst hinsvegar að
Úzbekar þurfí nú öðrum fremur
að taka út refsingu að ósekju fyrir
að hafa spillt hinu kommúníska
stjómkerfí og benda á að í eðli sínu
hafí stjómkerfíð, sem Úzbekar
reyndu að laga sig að, hvatt til
slíkrar spillingar. Má minna á að
Stalín stuðlaði að lénsskipan þeirri,
sem viðgengist hefur í Sovétríkjun-
um, en hún bauð ekki einungis upp
á spillingu af þessu tagi heldur
krafðist hennar oftar en ekki.
Þrátt fyrir þetta hafa Rússar
haft sig tiltölulega hæga í Mið-
Asíulýðveldum Sovétríkjanna að
undanfomu. Míkhaíl Gorbatsjov
virðist hafa gert sér grein fyrir því
að hollusta við Sovétvaldið er síður
en svo gefín stærð þar suður frá,
en auk þess er fólksfjölgun þar
mun hraðari en meðal annarra
þjóða Sovétríkjanna og kunna mú-
slimskar þjóðir í Sovétríkjunum að
verða orðnir fleiri en Rússar fyrir
næstu aldamót.
Spenna í þessum Sovétlýðveld-
um hefur aukist undanfarin ár,
enda eiga þjóðimar mun meira
sameiginlegt með hinum herskáu
trúbræðrum sínum í Afganistan og
íran en valdhöfunum í Moskvu.
Kremlveijar græða því lítið á því
ef réttarhöldin yfír Tsjúrbanov og
félögum hans virðast vera liður í
„galdraofsóknum" gegn Úzbekum
— að ekki sé rætt um ofsóknir
gegn sovéskum múslimum al-
mennt, en meðal þeirra er almenn
sú skoðun að hið heiðna Sovétkerfí
sé af hinu illa og beinist fyrst og
fremst gegn trúnni.
Haldi menn að sagnfræðiendur-
skoðun standi í Kremlverjum ættu
þeir að hafa hugfast að í nýlendum
Moskvuvaldsins er hún enn við-
kvæmara mál.
Þegar mótmæli eiga sér stað í
Mið-Asíuhluta Sovétrílqanna eru
þau einatt samkvæmt helgisiðum
múslima. Ein óhugnanlegasta stað-
reynd, sem glasnost hefur svipt
hulunni af, er að á undanfömum
tveimur árum hafa 270 konur í
Úzbekistan framið sjálfsmorð með
því að kveikja í sér. Sovéskir fjöl-
miðlar hafa beitt þversagnarkennd-
um fréttaskýringum vegna máls
þessa og segja konumar hafa fyrir-
farið sér til þess að mótmæla fom-
um venjum eins og brúðarsölu, sem
enn viðgangast á þessum slóðum.
Flest bendir þó til þess að sjálfs-
morðin séu andóf gegn Sovétvald-
inu.
Adyl Jakúbov,^ formaður rithöf-
undasambands Úzbekistan, gaf í
skyn í nýlegri grein, að með þessum
fréttaskýringum væri verið að forð-
ast vandann. Sagði hann konumar
fyllast örvæntingu við það að sinna
bömum sínum, elda og mjólka
kýmar, en þurfa að auki að vinna
myrkranna á milli á baðmullarekr-
unum.
„Nú er nóg komið af því að
menn kenni skuggum fortíðar um
allt sem miður fer,“ er niðurstaða
Jakúbovs. „Nútíminn er farinn að
varpa frá sér skugga." Þessi at-
hugasemd virðist við hæfi þegar
litið er til réttarhaldanna í Moskvu.
síðustu tólf mánuði. Meginástæða
aukinnar verðbólgu er vaxtahækk-
unin, sem varð í síðasta mánuði,
sérstaklega hækkunin á húsnæðis-
lánavöxtum, sem fóru í 11,5%.
Stjómin neyddist til að grípa til
hækkunar vaxta vegna gífurlegs
viðskiptahalla. Nigel Lawson fjár-
málaráðherra sagði í samtölum við
breska ijárroálamenn í síðustu
viku, að vextir yrðu háir í nánustu
framtíð og yrðu hækkaðir, ef á
þyrfti að halda. Vextir Englands-
banka eru nú 12%.
John Major aðstoðarfjármála-
ráðherra hefur útilokað, að gripið
verði til hafta á útlán til að stemma
stigu við aukinni neyslu. Ýmsir
þingmenn íhaldsflokksins, með
Michael Heseltine, fyrrum vamar-
málaráðherra, í broddi fylkingar,
hafa krafist þess, að settar verði
hömlur á útlán til að draga úr
neyslu. Það sé árangursríkara en
að hækka vexti. Major útilokaði,
að sú leið yrði farin, af því að slíkt
væri í andstöðu við alla stefnu
stjómarinnar í efnahagsmálum og
hefði ekki þau áhrif, sem til væri
ætlast. í því frjálsræði, sem
tíðkaðist nú, væri auðvelt að kom-
ast fram hjá útlánahömlum.
Major bætti því við, að fólk
væri sjálft dómbærast á, hvað það
hefði efni á miklum afborgunum.
Að sögn The Observer síðastlið-
inn sunnudag eru embættismenn
í fjármálaráðuneytinu og Eng-
landsbanka að skoða ýmsar leiðir
til stemma stigu við aukinni
neyslu, þrátt fyrir yfirlýsingar
stjómmálamanna.
Ein leiðin til að draga úr neyslu
er að hækka skatta; en það er
talið pólitískt útilokað eftir skatta-
lækkanimar í síðasta fjárlaga-
frumvarpi og líka vegna þess að
búist er við, að eftirstöðvar á íjár-
lögum verði tíu milljarðar punda
á þessu ári í stað þriggja eins og
gert var ráð fyrir. Ástæðan fyrir
þessu er sú gífurlega neysluaukn-
ing, sem átt hefur sér stað undan-
fama mánuði.