Morgunblaðið - 16.09.1988, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. SEPTEMBER 1988
Hefilbekkir
Kynntu þér mjúku
heimilistækjalínuna frá
Blomberg
Hún kemur þægilega á
óvart.
Einar Farestveit&Co.hf.
■ OHQARTUM 28, SlMAMi (91) 18M9 OO 822900 - M8Q 8lLA8T«OI
Leið 4 stoppar við dyrnar.
VZterkurog
k-/ hagkvæmur
auglýsingamiöill!
„Þetta er okkar saga“
„Ekkert er smáþjóð
jafn mikilvægt og að
þekkja sögn sína, ekki
sízt nú í umróti aukinna
alþjóðasamskipta og á
stundum slævðrar þjóð-
kenndar. Mættu þessi
minnismerki minna
þjóðina á, að hún hefur
ekki alla tíð verið frjáls
og óháð öðrum, en eink-
um eru þetta síns tíma
tákn.“
lagði sérstaka áherzlu á orðið okk-
ar.
Þetta svar hans kemur mér í hug
er ég hugleiði þingsályktunartil-
lögu, er ég sá getið í blöðunum
eftir heimkomuna og lögð var fram
á Alþingi í vor, um að taka skuli
kórónu og nafndrátt Kristjáns kon-
ungs 9. af Alþingishúsinu og setja
í staðinn skjaldarmerki íslands, það
sem nú er.
Enn eimir eftir af þjóðemisminni-
máttarkennd. — Þessi siður, að
setja nafndrætti konunga, kórónu
eða skjaldarmerki á byggingar er
orðinn gamall, þótt hans hafi ekki
gætt lengi á íslandi, þar sem opin-
berar byggingar eiga sér ekki langa
sögu. Þó má nefna nokkur dæmi
hér.
Á hinni fögru Prestsbakkakirkju
á Síðu, sem reist var 1859, er nafn-
dráttur Friðriks konungs 7. á tum-
inum og kóróna yfir. A Dómkirkj-
unni í Reykjavík var nafndráttur
Kristjáns konungs 8. með kórónu
yfír, sem tekið var af er skipt var
um þakefni fyrir nokkmm áratug-
um. Á Loftskeytastöðinni á Melun-
um er skjaldarmerkið gamla, fálk-
inn, og konungskórónan var jrfir,
en hún var af gáleysi söguð af fyr-
ir allmörgum ámm. Á Safnahúsinu
við Hverfísgötu er sama skjaldar-
merki með kórónu, höggvið í stein.
Þetta em minnismerki frá þeim
tíma, er húsin vom reist eða endur-
byggð.
Alþingishúsið er friðlýst sam-
kvæmt lögum, sem Alþingi sjalft
setti, enda er það hús eitt merkasta
byggingarsögulega minnismerki
landsins og verða menn að taka
því, að það skuli teiknað af dönskum
arkitekt og byggt af dönskum múr-
meistara. Friðun þess þýðir, að
húsinu skuli ekki breytt að ófyrir-
synju, enda hefur þess verið gætt
í seinni tíð að halda því sem bezt
við og í sinni réttu og upphaflegu
mynd, ytra sem innra.
Færi Alþingi nú í fljótræði að
svipta húsið þessu sögulega minnis-
merki væri framið mikið óhæfu-
verk, og slíkt em aðrar þjóðir löngu
hættar að gera. Myndi þá fleira
geta komið á eftir, og mætti ætla,
að skjaldarmerkinu á Safnahúsinu
með kórónunni yrði þar næst lógað.
— og síðan kynni mönnum að detta
í hug, að mátulegra væri að setja
styttu af einhveijum stjómmála-
manni, sem getið hefði sér orð,
framan við Stjómarráðið í stað
styttunnar af Kristjáni konungi 9.
sem menn minnast þó sem góðs
konungs, þess sem fyrstur kom til
íslands og færði landinu stjómar-
skrá á þeim tíma, er ísiendingar
vom smám saman að öðlast sjálfs-
forræði.
Ekkert er smáþjóð jafn mikil-
vægt og að þekkja sögu sína, ekki
sízt nú í umróti aukinna alþjóða-
samskipta og á stundum slævðrar
þjóðkenndar. Mættu þessi minnis-
merki minna þjóðina á, að hún hef-
ur ekki alla tíð verið fijáls og óháð
öðmm, en einkum em þetta síns
tíma tákn.
Ég átti þess einnig kost í vor að
skoða hluta Kristjánsborgarhallar,
sem er að sönnu ekki gömul í núver-
andi mynd, endurreist, eftir bmna
undir lok 19. aldar. Sum herbergin
vom viðgerð alllöngu eftir branann.
Þar kom ég í salinn sem drottn-
ingin heldur ríkisráðsfundi sína og
þar sem hún veitir áheym þeim, sem
eiga við hana erindi.
í biðstofunni, fögmm og mjög
skreyttum sal frá því rétt eftir 1920,
varð mér starsýnt á loftið, fagur-
lega skreytt með gifsmyndum og
öðm skrautverki. I tveimur gagn-
stæðum homum var slq'aldarmerkið
með ljónunum þremur, en það sem
vakti sérstaka athygli mína var, að
í hinum tveimur hornum loftsins
var íslenzka skjaldarmerkið með
skjaldberanum fjómm og kórónunni
yfír.
Ég lét í ljós ánægju við vörðinn,
sem sýndi mér salina, að sjá þama
fslenzka skjaldarmerkið enn í dag
og að það hefði ekki verið fjarlægt
við sambandsslitin. „Að sjálfsögðu
ekki,“ sagði hann, „þetta em sögu-
leg tákn. Konungurinn var þá einn-
ig konungur íslands."
Þetta sagði hann með ánægju í
röddinni og tilfínningu þess manns,
sem þekkti og mat sögulegar minj-
ar og hefðir.
Égá nú varla von á, að Alþingis-
húsinu verði breytt og minningar-
markið gamla ijarlægt. Til þess em
alþingismenn fíestir nógu víðsýnir
og minnimáttarkenndin gagnvart
Dönum er að mestu horfín úr hug-
um manna.
Ég minni þó enn á orð Pelton-
ens: Þetta er okkar saga. Kristján
9. var ekki síður konungur íslands
en Danmerkur árið 1881.
Höfundur er þjóðmitýa vörður.
ROYAL
1/2 lítri köld mjólk
1 RÖYAL búðingspakki.
Hrcerið saman.
Jilbúið eftir 5 mínútur.
Súkkulaði karamellu
vanillu járðarberja
sítrónu.
eftír Þór Maguússon
í vor fór ég um Austur-Finnland
og hreifst mjög af þessu indæla
landi og þó ekki síður af að sjá,
hve gríðarlega áherzlu Finnar
leggja á að varðveita menningar-
minjar sínar, sem þeir em stoltir
af. Þeir hafa um langan tíma þurft
að takast á við varðveizlu þjóðemis
síns, enda hafa Finnar oft lotið
yfírráðum stórvelda, Svía og Rússa
á víxl, og má hvarvetna sjá merki
um yfírráð þessara þjóða í landinu.
Einn staður af mörgum forvitni-
legum er ég sá var veiðihús keisar-
anna við Langinkoski í næsta ná-
grenni Kotka. Þar stendur þetta
gríðarstóra og fagra veiðihús á
klettahólma úti í fossaflúðunum í
Kymi-á, nú að mestu safn og búið
húsmunum þess tíma er keisarinn
dvaldist þar á summm og veiddi lax
með fylgdarliði sínu. Þama er nú
fjölsóttur ferðamannastaður og er
öll umönnun sem bezt verður á
kosið, gestir verða t.d. að klæðast
sérstökum hlífðarskóm til að ganga
á um gömul og gljáfægð gólfín.
Hér hanga myndir af keisara-
hjónunum rússnesku í gullnum
römmum með kórónu yfír, en keis-
arinn var stórfursti af Finnlandi.
Víðar var svo í sögulegum bygging-
um frá keisaratímanum, sém við
sáum á þessum slóðum, að keisara-
! myndir héngu á veggjum.
Leiðsögumaður okkar, Jamo
Peltonen safnstjóri við Listiðnaðar-
safnið í Helsinki sagði, að til Lang-
inkoski kæmi árlega mikill fjöldi
ferðamanna og nú sæktu rússn-
eskir ferðamenn þangað í ríkum
mæli í hópferðum.
Ég spurði hann, hvemig Rússar
tækju því að sjá sumarhúsum keis-
aranna haldið við sem þjóðardýr-
gripum og hvarvetna á slíkum stöð-
um stórar myndir af keisarahjónun-
um. Og hvort Rússar, sem Finnar
halda uppi miklum og góðum sam-
skiptum við, teldu það ekki beinlín-
is ögmn við sig að Finnar skyldu
halda uppi minningu þeirra á þenn-
an hátt. Og ég bætti við, að í Hels-
inki væri stór stytta af Alexander
þriðja og gata nefnd eftir honum.
Hvað þætti Rússum um þessa virð-
ingu við minnismerki keisaranna?
Jamo svaraði stutt og laggott:
„Þetta er okkar saga.“ Og hann
Bezti
eftirmaturinn