Morgunblaðið - 22.09.1988, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. SEPTEMBER 1988

' A “
HMARK
HLUTABREFAMARKAÐURINN HF

Höfum í umboðssölu
hlutabréf í
SKELJUNGIHF.
Óskað er eftir
kauptilboðum.
VIB
VERÐBRÉFAMARKAÐUR IÐNAÐARBANKANS HF.
Armúla 7, 108 Reykjavík. Sími 68 15 30.
HMARK-afgreiösla, Skólavörðustíg 12, Reykjavik. Sími 21677.

'

Bolholti 6
Septembernámskeiðin
voru fullsetin.
Innrrtun hafin á öll nám-
skeið, sem hefjast 3. okt.
• Litgreining — 5 í hóp.
• Stutt snyrtinámskeið - 5 í hóp.
• Almenn námskeið í snyrtingu, framkomu, sið-
venjum, borðsiðum, göngu og mannlegum
samskiptum.
Ath! Þær sem eru á biðlista, hafið samband sem fyrst.
Innritun í símum
687580 og 687480
frá kl. 16-19.
Unnur Arngrímsdóttir,
sími 36141.
j
DULUX EL
frá
OSRAM
7 w = 40 W
11 W = 60 W
15 W = 75 W
20 W = 100 W
- 80% orkusparnaður
- 6 föld ending
- E 27 Fatning
Fæst í öllum hclstu raftækjaverslunum og kaupfélögum
landsins.
Heildsölubirgðir.
JÓHANN ÓLAFSS0N & C0.HF.
43 Sundaborg 13-104 Reykjavík - Sími 688 588
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir PÉTUR PÉTURSSON
Gyðingar viðurkenna morðið
á Folke Bernadotte greifa
Það er ákveðinn yómi yfir nafiiinu Folke Bernadotte greifi hér
í Svíþjóð og ekki síður í nágrannalöndunum Danmörku og Nor-
egi. Hann er einn í röð sænskra stjórnmála og embættismanna
sem hafa látið sig alþjóðamál miklu skipta og lagt sitt lóð á vogar-
skálina fyrir frið og mannúð í heiminum. Nafii hans er nefiit um
leið og minnst er á Dag Hammerskjöld, Roul Wallenberg og Olof
Palme. Einkum er hann þekktur fyrir framtak sitt sem yfirmað-
ur sænska Rauða krossins í stríðslok 1945, en þá átti hann frum-
kvæðið að því að senda hvítu strætisvagnana svonefiidu með þjúk-
runarfólk til að sækja danska og norska fanga úr fangabúðum
nasista og flytja þá heim. Eftir vandasama samninga við Himml-
er og Ribbentrop gat leiðangurinn bjargað um 30.000 manns úr
þessum fangabúðum en fæstir áttu þaðan afturkvæmt eins og
kunnugt er.
Folke Bemadotte var náskyld-
ur sænsku konungsQölskyl-
dunni. Hann var myrtur í Jerúsal-
em 17. september 1948 ásamt
frönskum aðstoðarmanni sínum.
Hann var þá aðalsáttasemjari
Sameinuðu þjóðanna fyrir botni
Miðjarðarhafs. Það var aldrei að
fullu upplýst hverjir frömdu morð-
ið og ýmsar kenningar og hug-
myndir sagnfræðinga og blaða-
manna hafa verið á lofti varðandi
þetta mál.
En nú nákvæmlega fjörutíu
árum seinna komu tveir af morð-
ingjunum fram í sjónvarpi og í
viðtali við blaðamann lýstu þeir
því hvemig morðið var skipulagt
og ástæðunum fyrir því. Sá sem
nú lýsti morðinu á hendur sér og
þremur félögum sínUm, en tveir
þeirra eru nú látnir, án þess að
sýna nokkur merki iðrunar, er 71
árs gamall gyðingur, Yehoshua
Zelter að nafni. Morðið var skipu-
lagt af hryðjuverkasamtökum
gyðinga, Stemsamtökunum, sem
börðust gegn því að samið væri
við araba m.a. um að afhenda
hertekin svæði sem her ísrael,
hafði náð á sitt vald í stríðinu sem
braust út um leið og gyðingar
höfðu lýst ísrael sjálfstætt ríki.
Hryðjuverkasamtök þessi höfðu
það markmið að tryggja öryggi
Israels og leiðtogum þeirra fannst
Bemadotte ógna tilveru þess með
friðaráformum sínum. Þeir full-
yrtu að hann væri á mála hjá
bresku leyniþjónustunni, en Bret-
ar höfðu þá meira eða minna snú-
ist á sveif með þeim sem vildu
koma í veg fyrir, að sterkt sjálf-
stætt ríki gyðinga risi fyrir botni
Miðjarðarhæfs og beittu sér fyrir
harkalegum takmörkunum á inn-
flutningi gyðinga til Palestínu,
meðan þeir höfðu eftirlit með
landsvæðum þar.
Háttsettir vissu
Yehoshua var yfírmaður deiidar
þessara samtaka í Jerúsalem og
þá opinbem yfirlýsingu og afsök-
unarbeiðni sem yfirvöld ísraels
hefðu látið frá sér fara skömmu
eftir morðið þar sem það var
harmað sem gerst hafði. Morðið
hafði það í för með sér á sínum
tíma að þáverandi forsætisráð-
herra David Ben-Gurion beitti sér
fyrir því að Stemsamtökin voru
bönnuð og leyst upp og nokkrir
leiðtogar þeirra vom teknir hönd-
um. Morðið var líka til þess að
nokkur ár liðu þangað til Svíar
viðurkenndu sjálfstæði Israels.
Hefur jafnan loðað við jietta mál
sá grunur að yfirvöld í Israel hafi
ekki gert allt sem í þeirra valdi
stóð til að komast að því hveijir
stóðu á bak við morðið og sá grun-
ur hefur nú fengið byr undir báða
vængi.
Höfundur er fréttaritarí Morg-
unblaðsins íLundi.
sá um framkvæmdina, en ákvörð-
unin um að ryðja Bemadotte úr
vegi var tekin í aðalstöðvum sam-
takanna og þar var enginn annar
í forsvari en Yitzak Shamir sem
er núverandi forsætisráðherra
landsins. Ekki ber tilræðismönn-
um saman um, hvort Shamir hafí
verið með á þeim fundi þar sem
ákvörðunin var tekin en ljóst þyk-
ir að hann hafi verið í vitorði, eða
að minnsta kosti vitað hvað til
stóð. Þá hefur einnig komið fram
að liðsforingi einn í herliði Israels
sem var í fylgd Bemadottes þegar
hann var myrtur þekkti a.m.k.
einn tilræðismannanna og sagði
yfirmanni sínum Moshe Dayan frá
því, sem þá var yfirmaður her-
deildar þeirrar er hafði Jerúsalem
á valdi sínu. Dayan valdi hins
vegar þann kostinn að láta eins
og hann hefði aldrei fengið að
vita hveijir myrtu Bemadotte.
Þessar uppljóstranir hafa því vak-
ið athygli bæði í ísrael og í Svíþjóð
og gætu haft alvarlegar afleiðing-
ar fyrir sambúð ríkjanna, en hún
hefur upp á síðkastið ekki verið
sem best vegna gagnrýni Svía á
meðferð ísraelshers á Palestínu-
mönnum á herteknu svæðunum.
Af hveiju einmitt nú?
Yehoshua sagði í viðtalinu að
um hefði verið að ræða aftöku en
ekki morð. Tilganginn með því
að taka þetta mál upp nú sagði
hann vera að minna á og undir-
strika, að gyðingar ráði sjálfir
örlögum sínum og síns ríkis. Hann
sagðist mundu endurtaka slíka
aftöku ef með þyrfti. Hann sagði
ennfremur að nú væri svipað
ástand og fyrir ijörutíu árum því
hugmyndir væru á lofti um að
Sameinuðu þjóðimar tækju sér
umsjón með herteknu svæðunum
og æ fleiri væra nú tilbúnir að
taka tillit til krafna araba um
landsvæði sem gyðingar væra
búnir að helga sér.
Talið er að Yehoshua og félag-
Yehoshua Zetler
Folke Bemadotte
ar hans, sem era öfgasinnar og
lifa enn í andrúmslofti heimsstyij-
aldarinnar og undirróðurstarfsemi
stríðsins við araba, vilji með þess-
um uppljóstranum nú minna for-
sætisráðherrann á „fomar dyggð-
ir“. í þeirra augum er hann nán-
ast svikari við málstað ísraels
vegna þess að hann hefur skipt
um baráttuaðferðir fyrir réttind-
umísraeisríkis. En þessi uppá-
koma gæti komið honum iíla í
kosningunum í ísrael í byrjun
nóvember.
Shamir þegir
Shamir hefur algjörlega neitað
að láta nokkuð frá sér fara um
þetta mál og ríkisstjóm hans hef-
ur ekkert sagt um málið. Sænska
ríkisstjómin telur þetta óviðeig-
andi og utanríkisráðuneytið kall-
aði til sín sendiherra ísraels í
Svíþjóð. Honum var tjáð að
sænska stjómin væri undrandi og
sár yfir því að þessar uppljóstran-
ir kæmu fram án þess að ísraelsk
yfirvöld brygðust við á einhvem
hátt. Sendiherrann sagðist ekkert
hafa um málið að segja annað en
JJ