Morgunblaðið - 23.10.1988, Blaðsíða 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. OKTÓBER 1988
Þeim sem telja sig þekkja ketti
ógnar slíkt taí, benda á að menn
megi ekki rugla saman vanþakk-
læti og löngun til sjálfstæðis. Kött-
urinn leitist jafnan við að halda
sjálfstæði sínu. Slíkt þyki afleitt
þegar köttur á í hlut en manndóms-
merki þegar maður eigi hlut að
máli. Þó kötturinn sé yfirleitt engin
undirlægja er merkilegt að sjá
hvemig afkomendur trylltra villi-
katta láta sér sæma að liggja í
kjöltu manna og láta stijúka sér.
Þama kemur fram aldalöng tamn-
ing. Þeir em þó til sem segja að
kettir bindist stöðum fremur en
fólki og leggi því stundum mikið á
sig til þess að leita uppi fyrri bú-
staði. Aðrir telja það athyglisverða
staðreynd að kettir virðist eiga
hægara með að mynda vináttusam-
band við menn en aðra ketti. Þess
em þó vissulega dæmi að tveir kett-
ir hafa orðið mjög nánir vinir.
Það er talað um að kettir hafí
níu líf, sem bendir til þess að kett-
ir hafi jafnan þótt hraustar skepnur
sem fátt vfli fyrir sér. Helga Finns-
dóttir dýralæknir var spurð álits á
þessari tilgátu. Hún kvaðst telja að
kettir væm yfirleitt heilsugóðir
nema að eitthvað sérstakt kæmi
uppá, svo sem slagsmál eða slys-
farir, en fæstir þeirra lykju þó lífinu
á eðiilegan hátt. Afar mörgum kött-
um er Iógað. Meðalaldur katta sagði
Helga vera 12 til 14 ár en kettir
geta þó orðið um 20 ára. Elsti kött-
ur sem sögur fara af hélt uppá 36
ára afmæli sitt í lok nóvember 1939
og dó daginn eftir. Sá köttur hét
Puss og átti heima í héraðinu Dev-
on á Englandi. Læðan Ma, sem
varð 34 ára árið 1957, átti einnig
heima í Devon. Elsti köttur sem
Helga hefur séð var 18 ára. Hann
var orðinn innfallinn og rýr eins og
kettir verða þegar þeir verða gaml-
ir. Aldraðir kettir sælast til að liggja
mikið fyrir.
Kettir fá vitaskuld sjúkdóma eins
og önnur dýr. Algengast kvað
Helga vera að kettir fái ígerð, t.d.
eftir slagsmál. Fá þeir þá oft bólgna
loppu og fleira þ.h. Einnig er al-
gengt að kettir fái eymamaur, sem
veldur þeim kláða og óþægindum í
eyrum. Háskalegast er þó kattafár
sem er vírussjúkdómur sem leggst
á meltingarfæri katta og veldur
háum hita, miklum uppköstum og
niðurgangi. Yfir 60 prósent katta
drepast sem fá þetta og heijar fár-
ið einkum á unga ketti. Hægt er
að bólusetja við kattafári og einnig
kattaflensu sem leggst á öndunar-
færi katta og er þeim hættuleg.
Einstaka kettir fá krabbamein og
gangast jafnvel stundum undir að-
gerðir vegna þess. Lang algengustu
aðgerðimar sem kettir gangast
undir em þó ófrjósemisaðgerðir.
Enda eru kattaeigendur eindregið
hvattir til þess að láta vana ketti
Samfélag katta
Okkur, sem rekum sjónvarp, gefum út
blöð, byggjum raðhús, blokkir og ráðhús,
svo eitthvað sé nefnt af því sem er að
gerast í þjóðfélaginu, fmnst kannski
ótrúlegt að við hlið þessa umsvifamikla
samfélags okkar þrífist annað, þar sem
lögmálin eru ekki síður ströng en hjá
okkur. Það má þó með nokkrum rétti segja
að þannig sé því háttað. í þessu
hliðarsamfélagi er tilveran oft í hæsta
máta blóðug og fórnardýrin þurfa ekki að
kemba hærumar. Þar er neytt aflsmunar í
enn ríkari mæli en hjá okkur.
Samfélaga katta lýtur í ýmsu
öðrum lögmálum en sam-
félag manna. En það er ekki
nýtt í íslandssögunni að þessi sam-
félög þrífíst hlið við hlið. Kötturinn
kom hingað ekki síðar en um 1100
og hér hefur hann verið síðan og
Iengstum þótt ómissandi til að halda
rottum og músum frá mannabú-
stöðum. Þó köttunum sé þannig
ætlað blóðugt hlutskipti þá hafa
þeir notið þess að vera þrifalegir
og þess vegna fengið að dvelja inni
í híbýlum manna. Svo mjög hefur
mönnum þótt til um hreinlæti katta
að þegar lýsa á verulega þrifnu
fólki þá er talað um að það sé katt-
þrifíð.
Venjulega telja menn sig vita
allt sem máli skiptir um heimilis-
köttinn sinn. En þegar nánar er að
gáð þá lifa kettir álíka dularfullu
lífi og dr. Jekyll sem ummyndaðist
á nóttunni í hinn hræðilega mr.
Hyde og hrærðist þá í mjög skugga-
legri tilveru. Það er kannski eins
gott fyrir hvursdagslega kattaeig-
endur að vita ekki hvað fram fer
þegar hið mjúka og malandi heimil-
isdýr „skvettir úr klaufunum" þegar
Iíða tekur að nóttu. Kettir vilja helst
lúra og hafa hægt um sig á daginn
en á kvöldin og nóttunni þjóna þeir
lund sinni.
Kettir eru einfarar og hafa til-
hneigingu til þess að helga sér land.
Borgarkettir eru sífellt að eigna sér
land með því að spræna hingað og
þangað. En illu heilli eru þeir oft
Íokaðir inni og geta því ekki fylgt
eftir eignarhaldi sínu og mega
stundum bíta í það súra epli að
horfa á aðra ketti spræna á þeirra
landsvæði eins og ekkert sé. Varla
getur þeim fressketti heldur verið
rótt sem innan við rósóttar eldhús-
gardínur má horfa uppá þá svívirðu
að annar fressköttur geri sér títt
um þá læðu sem sá innilokaði hefur
þegar helgað sér. Þetta getur vafa-
laust enginn skilið til hlftar nema
sá sem slíkt hefur mátt reyna. Gam-
all og valdamikill fressköttur getur
eignað sér allt að 1000 hektara
svæði í sveit en auðvitað miklu
minna í borgum. Ef tveir húskettir
deila um yfírráð yfír landspildu þá
ijúka þeir ekki strax saman heldur
horfa venjulega glóandi glymum
hver á annan þar til annar „fer á
taugum" og hefur sig á brott. Ger-
ist það ekki beijast þeir stundum
þar til yfir lýkur.
Næturlíf f samfélagi katta er
tvíþætt. Annars vegar beijast þeir
innbyrðis, annað hvort um svæði
eða þá að fresskettir beijast um
læður. Hins vegar þjóna þeir veiði-
lund sinni og löngun sinni til ásta,
þegar hún lætur á sér kræla. Það
henni út. Mörgum finnst líka
grimmilegt að henda illa leiknu
dýri út í öskutunnu. Þetta er vand-
ræðamál og eðli málsins vegna eru
kettinum vanalega veittar þungar
ákúrur fyrir þvílíka hegðun og
dæmi eru til að hann sé lokaður
inni í talsverðan tíma eftir slíkar
veiðiferðir, eða jafnvel lógað. Skráð
heimsmet katta í músaveiðum á
læða að nafni Towser í eigu og þjón-
ustu Glenturret-viskígerðarinnar í
Skotlandi. Þann 25. apríl 1984 drap
hún sína 23.029. mús.
Margir tala með fyrirlitningu um
ketti. Segja að þeir séu falskir og
hreint engir vinir húsbænda sinna.
fer nú raunar ekki fram hjá mönn-
unum þegar kettir eru breima. Þá
kveða við sársaukafull, kveinandi
hljóð héðan og þaðan úr görðum.
Svo hjartaskerandi geta þau hljóð
elskendanna orðið að mönnum
gangist hugur við, en öllu má of-
bjóða. Gangi þessi söngur lengi er
það segin saga að menn missa þol-
inmæðina og fyrir kemur að hinir
ástríðufullu vonbiðlar séu hraktir á
brott með því að skvetta yfir þá
vatni eða öðru sem handbært er og
sitja þá ástmeyjamar eftir órólegar
og illa haldnar. Forsjálir kattaeig-
endur reyna að koma í veg fyrir
að þetta ástand skapist á heimilinu
með ófrjósemisaðgerðum eða fá
fyrir læður sínar „pilluna" sem
koma á í veg fyrir að læður verði
breima og laði þannig að sér ást-
sjúka fressketti.
Villikettir veiða sér til matar en
húskettir veiða sér til skemmtunar.
Villikettir ráðast á bráð sína, drepa
hana strax og éta hana á staðnum.
Heimiliskettir læðast að bráð sinni,
drepa hana ekki, heldur drösla
henni fram og aftur þar til fómar-
dýrið örmagnast af þreytu og deyr.
Þá hefur kötturinn ekki lengur
gaman af leiknum og kastar bráð-
inni frá sér og ber ekki við að éta
hana. Stundum færa heimiliskettir
kettlingum sínum lifandi fugla eða
mýs og þess eru mörg dæmi að
kettir færi húsbændum sínum lif-
andi bráð til þess að tjá þeim þakk-
læti, að því er virðist. En líklegt
er að fljótlega taki fyrir slíkan þakk-
lætisvott. Flest fólk verður ókvæða
við þegar heimiliskötturinn kemur
dragandi með særðan fugl eða
skottlanga mús inn í eldhús eða
gang. Algert uppistand skapast
stundum á heimilinu við slíka uppá-
komu. Flestum tekur sárt til smá-
fuglanna og ekki nema þeir allra
hraustustu hafa geð í sér til þess
að taka á hálflifandi mús og koma