Morgunblaðið - 23.10.1988, Blaðsíða 16

16 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. OKTÓBER 1988
Sigur í dag
er kannski ósigur
á morgun
Fjallað um áfengismál og rætt við Hildigunni Ólafs
dóttur og Ásu Guðmundsdóttur um fyrirhugaða könnun
á áfengis- og bjórdrykkju íslendinga
Atímabili leit
útfyrir að
þessari þjóð
yrði skipt
endanlega í
tvær Qand-
samlegar fylkingar, bjór-
hyggjumenn og andbjór-
hyggjumenn. Um það leyti
sem fylkingarnar tvær voru
sem óðast að vígbúast þá
samþykkti Alþingi að leyfa
sölu á áfengum bjór og þar
með fór mesti móðurinn af
bardagamönnunum. Stjórn-
málamenn hafa sagt sitt
síðasta orð um bjórinn í bili
og senn líður að því að bjór-
salan verði að veruleika.
Þessi staðreynd er kveikjan
að nýrri könnun meðal al-
mennings á áfengisneyslu-
venjum og viðhorfum til
áfengis með sérstöku tilliti
til bjórs, sem fjórir vísinda-
menn eru að hleypa af
stokkunum. Að sögn Hildi-
gunnar Ólafsdóttur yfírfé-
lagsfræðings hjá Geðdeild
Landspítalans á viðlíka
staða í sambandi við bjórsölu
og áfengislöggjöf sér varla
hliðstæðu í nágrannalöndum
okkar ogþví er það hald
manna að þama sé á ferð-
inni merkilegt rannsóknar-
efiii útfrá félagsfræðilegu
sjónarmiði. Að könnun þess-
ari standa Geðrannsókna-
stofiiun Háskóla íslands og
Geðdeild Landspítalans,
rannsóknastofa. Auk Hildi-
gunnar vinna að könnuninni
þau Asa Guðmundsdóttir
deildarsálfræðingur sem sér
um könnun meðal ungs
fólks, ogþeir Gylfí Ás-
mundsson forstöðusálfræð-
ingur og Tómas Helgason
prófessor.
Menn halda gjaman að það hafi
ekki verið seldur bjór á íslandi, en
það er alrangt. Bjór var var að vísu
ekki bruggaður hér, því hér var
engin komrækt, en útlendur bjór
var seldur hér í einhveijum mæli
fram til 1. janúar 1915 þegar al-
gert áfengissölubann gekk í gildi.
Þrátt fyrir að engar kannanir væm
þá gerðar á áfengisdrykkju komst
landslýður að þeirri niðurstöðu að
menn drykkju hérof mikið. Bannlög
gegn áfengi voru samþykkt á Al-
þingi árið 1909 eftir þjóðaratkvæði
árið 1908. Sölubannið árið 1915
komst í heimsfréttir, svo merkilegt
þótti það. Ekki fögnuðu allir áfeng-
isbanninu. Jakob Thorarensen birti
í blaði einu eftirmæli eftir Bakkus
konung, fæddan skömmu eftir að
guð skapaði heiminn og dáinn á
Islandi 31. des. 1914. Lokaerindið
er á þessa leið:
Eins er oss ber að hinu hulda landi
handan við sorg og dauðasæinn breiða,
sjáðu’ um að glösin séu þar í standi
og sjálfs þíns tár um barma láttu freyða.
Hvíslaðu’ að Pétri’, að gustuk sé að gefa
gestunum staup - og skammta ei úr hnefa.
Bjór var ekki mikið dmkkinn
fyrir bannið, til þess þótti hann of
fyrirferðarmikill í flutningum.
Mönnum þótti miklu hagstæðara
að flytja sterk vín til landsins, mið-
að við áfengismagnið tóku þau
miklu minna pláss en bjórinn. Nú
er öldin önnur, menn víla ekki fyrir
sér flutningskostnaðinn né heldur
kostnað eða fyrirhöfn við innlenda
bmggun. Og nú höfum við líka sér-
menntað fólk til þess að gera
vísindalega athugun á hversu mikið
menn drekka hér, hver veit til hvers
það leiðir.
Hin fyrirhugaða áfengisneyslu-
könnun hefur að markmiði að fá
fram vitneskju um hvort og hvemig
áfengisvenjur manna breytast með
tilkomu bjórsins. Einnig á að kanna
viðhorf manna til áfengis, sérstak-
Iega bjórs og afleiðingar áfengis-
neyslu. í þessu skyni verður leitað
til þúsund manna á aldrinum 20 til
69 ára og til 800 unglinga á aldrin-
um 13 til 19 ára. Þátttakendur em
valdir af handahófi úr þjóðskrá og
fá þeir spurningalistana senda með
pósti mjög fljótlega. Menn verða
spurðir um aldur, kyn, hjúskapar-
stöðu, búsetu, skólagöngu og at-
vinnu. Þá er m.a. grennslast eftir
hversu oft fólk drekki áfengi og hve
mikið í einu. Hvenær síðast var
dmkkið, í félagsskap hverra og
hvað var haft fyrir stafni. Spurt er
um afleiðingar áfengisneyslu og
loks hvort menn séu hlynntir sölu
á sterkum bjór, hvaða afleiðingar
menn álíta að hún hafi og hvort
það er hald manna að bjór kunni
að koma í stað annarra drykkja.
Mjög hliðstæðum spurningum er
beint til unglinganna. Áformað er
að endurtaka rannsóknina á sama
tíma árið 1989 og 1990. Nokkmm
spumingum verður þó breytt í sam-
ræmi við það að sala bjórs verður
þá hafin.
Að sögn Hildigunnar Ólafsdóttur
hafa fjórar kannanir á áfengis-
neyslu verið gerðar hér á landi
meðal fullorðinna á vegum Geð-
deildar Landspítalans og landlækni-
sembættið sem og einstaklingar
hafa gert slíkar kannanir meðal
unglinga. Hildigunnur gerði eina
af fyrstu áfengisneyslukönnunum
meðal unglinga fyrir Félagsmála-
stofnun Reykjavíkur árið 1972.
Hildigunnur sagði það einstakt
tækifæri að gera könnun við þær
kringumstæður sem skapast í
kringum þessa breytingu á áfengis-
löggjöfinni. Hægt væri þá að sjá
hvemig áfengisvenjur breytast sem
er talið afar mikilvægt fyrir alla
þá sem láta sig áfengismál ein-
hverju varða. Þetta skapar líka
möguleika á að meta hversu mikil
áhrif svo róttækar breytingar hafa.
Ef litið er svo á að bjórbannið
hafí staðið frá árinu 1915 þá er
þetta eitthvert lengsta bann sem
vitað er um í heiminum í þessum
efnum. „Svo róttækri breytingu er
helst hægt hægt að jafna til þess
er Svíar fjarlægðu milliölið til að
reyna að minnka áfengisneyslu
ungs fólks og þess þegar Finnar
heimiluðu árið 1969 sölu áfengs
bjórs í matvöruverslunum og rýmk-
uðu jafnframt reglur um bjórsölu á
veitingahúsum. Þetta vom hvort
tveggja mjög róttækar breytingar,"
sagði Hildigunnur ennfremur.
„Okkar reynsla hér er sú að yfír-
leitt breytist drykkjuvenjur hægt
og ég hef litið svo á að hér séu
ríkjandi tvenns konar dryklq'uvenj-
ur. Hinar hefðbundnu sem felast í
því að drekka sjaldan áfengi en
komast í vímu og svo hinar nýrri
sem felast í því að drekka lítið
magn af áfengi en oft bg við margs-
konar tækifæri. Þessar nýju
drykkjuvenjur hafa þó ekki útrýmt
þeim gömlu heldur notar fólk oft
hvort tveggja. Það hefur verið lítils-
háttar aukning á áferigisneyslu hér
á landi undanfarin ár, öfugt við það
sem hefur gerst víða í heiminum.
Áfengisneysla náði víðast hvar há-
marki á síðasta áratug en hefur
síðan dregist saman. Hér erum við
dálítið á eftir tímanum í þfessum
efnum. Það er mjög umdeilt hvorar
drykkjuvenjumar séu hættulegri
heilsu manna. Menn vita þó að nýrri
drykkjuvenjunum fylgja annars
33 Hvaða drykki fínnst þér viöeigandi aö bjóöa upp á viö eflirtalin tækifæri?
óáfenga Bjór Léttvín Sterkt
drykki áfengi
brúökaup 1 2 3 4
þrftugsafnueli 1 2 3 4
heimsókn 1 2 3 4
spilaklúbbur 1 2 3 4
saumaklúbbur 1 2 3 4
sjötugsafmzli 1 2 3 4
grillveisla 1 2 3 4
útiskemmtun 1 2 3 4
opinber veisla.
Ld. hjá forseta 1 2 3 4
17. júnf 1 2 3 4
aðfangadagskvöld 1 2 3 4
gamlárskvöld 1 2 3 4
34 Frá og meö 1. mars 1989 veröur leyft aö
selja bjór i útsölum Á.T.V.R. og í vín-
veitingahúsum. Hvaö finnst þér um þessa
breytingu á áfengislögunum?
1 hlynnt(ur) þvf að leyfa sölu á bjór hér á landi
2 móifallin(n) því að leyfa sölu á bjór hér á landi
35 Helduröu aö þaö hafí áhrif á áfengisneyslu
ungs fólks (yngra en 20 ára) aö leyfa sölu á
áfengum bjór hér á landi ? (Mcrktu viöeitt eða
flciri atriði)
1 já. ungt fólk mun byrja að ncyta áfengis
yngra en áður
2 já, ungt fólk mun drekka meira áfengi en áður
3 já, ungt fólk mun drekka bjór f staðirm fyrir
gosdrykki
4 já, ungt fólk mun drekka bjór í staðinn fyrir létt vín
5 já, ungt fólk mun drekka bjór f staðinn fyrir
sterkt áfengi
6 nei, sala bjórs hefur engin áhrif á áfengisneyslu
ungs fólks
36 Helduröu aö þaö hafí áhrif á áfengisneyslu
fulloröins fólks (eldra en 20 ára) aö leyfa
sölu á áfengum bjór hér á landi ? (Merktu
við eitt eða flciri atriði)
1 já, fulloröiö fólk mun drekka mcira áfengi en áöur
2 já, fullorðið fólk mun drekka bjór f staðinn fyrir
kaffí
3 já, fullorðið fólk mun drekka bjór í staðinn fyrir
aðra óáfenga drykki
4 já, fullorðiö fólk mun drekka bjór í staðinn fyrir
léuvfn
3 já, fullorðið fólk mun drekka bjór f staöinn fyrir
sterkt áfengi
6 nci, sala bjórs hefur engin áhrif á áfengisneyslu
fullorðinna
37 Helduröu aö þú munir drekka bjór í staö-
inn fyrir einhverja þá drykki sem þú ert
vanur/vön aö neyta ? (Merktu við eitt eöa
fleiri atriði)
já, f staðinn fyrir ávaxtasafa, gosdrykki, mjólk
eða aðra áfengislausa drykki
já, f staðinn fyrir kaffi
já, f staöinn fyrir pilsner
já, í siaöirm fyrir léu vín
já, í staðinn fyrir sterkt áfengi
38 Viö hvaöa aöstæöur helduröu aö þú munir
\ drekka bjór þegar sala hans veröur leyfö
hérá landi?
á virkum dögum um nelgar
meö mat 1 2
þegar ég slaka á heima hjá mér 1 2
þegar ég fx gesti eöa fer f heimsókn 1 2
þcgar ég cr úli meö vinum mínum 1 2
þegar ég horfi á sjónvarpAnyndband eöa hlusta á útvarpAónlist 1 2
fpartíum 1 2
í IjölskylduboÖum 1 2
í v&iveitingahúsum 1 2
ætla ekki aö drekka bjór 1 2
Hluti af spurningalista þeim sem senn verður sendur til þátttakenda
í áfengisneyslukönnuninni sem verið er að leggja upp með.

De forenede Bryggerier Köbenhavn m.-cla nieð hvan'etna verðlaunuðu ölföngum sinum. AIíTjÍ ANCE PORTER (Double brown stout) hefir náð meiri full- komnun en nokkurn tima áður. ÆGTE MALT-EXTRAKT frá Kongens Bryghus, er læknar segja ágætt meðal við kvefveikindum. Export Dobbelt 01. Ægto Kroue 01. Krone Pilsner fyrir neðan alkoholmarkið og þvi ekki áfengt.
Vín og vindlar
bezt og ódýrust i Thomsens magasínl.
Auglýsing úr Ingólfí þann 17. janúar 1903.