Morgunblaðið - 15.11.1988, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. NÓVEMBER 1988
Fjárhagsstaða Hafiiar-
flarðarbæjar traust o g
framkvæmdir aldrei meiri
Leiðaraskrif Morgunblaðsins leiðrétt
eftir Guðmund
*
Arna Stefánsson
Hún er þekkt sagan af stjóm-
málamanninum fróma, sem fékk
upphringingu frá einu æsifrétta-
blaðinu og var spurður: „Varstu
fullur í gær?“ — Stjórnmálamaður-
inn svaraði í fomndran sem satt
var, að svo hefði ekki verið. Blaða-
maður „gulu pressunnar" þakkaði
fyrir sig og sína. Daginn eftir birt-
ist svohljóðandi stríðsfyrirsögn í
blaðinu: „Jón Jónsson stjórnmála-
maður var ófullur í gær!“
Vissulega hafði Jón þessi Jónsson
enga ástæðu til að svara til saka
fyrir drykkjuskap, enda annálaður
reglumaður. En það skipti bara
engu máli. Blaðið hafði í hyggju
að koma á hann höggi og gerði það
svona. Eftir þetta spurðu lesendur
hver annan: „Hvemig er það með
hann Jón? Jú, gott og vel allsgáður
í gær, en þá sennilega í brennivíni
í fyrradag og alla síðustu viku“.
Þessi dæmisaga um vonda blaða-
mennsku og pólitískar ofsóknir kom
óneitanlega upp í hugann, þegar
Morgunblaðinu var flett sl. sunnu-
dag. Þar var ritstjórnargrein Morg-
unblaðsins helguð Hafnarfjarðarbæ
og fjárhag bæjarsjóðs. Og skrifín
voru grundvölluð á viðtali við Áma
Grétar Finnsson foringja minni-
hluta bæjarstjómar í Hafnarfirði,
sem taldi alla þróun á hinn versta
veg í Hafnarfírði undir stjóm Al-
þýðuflokks og Alþýðubandalags.
Aður hafði Morgunblaðið haft viðtal
við undirritaðan um fjármál bæjar-
ins og þá var útgangspunktur blaðs-
ins „frétt" í bæjarblaði í Firðinum,
sem dregur mjög taum sjálfstæðis-
manna, þar sem dregin var upp
mjög dökk mynd af íjárhagsstöðu
bæjarins. Og í viðtali Morgunblaðs-
ins við undirritaðan var tóninn
þessi: Er fjárhagsstaða bæjarins
ekki slæm? — Svar mitt: „Nei. hún
er ágæt, þótt vissulega megi alltaf
betur gera.“ Og þetta gekk síðan
eftir í viðtalinu. Yfirbragðið vom
hin neikvæðu formerki. Og fyrir-
sögnin: „Erfið greiðslufjárstaða hjá
Hafnarfjarðarbæ."
Tilætluðum skilaboðum Morgun-
blaðsins hafði þannig verið komið
á framfæri.þótt í viðtalinu við undir-
ritaðan væri þungamiðjan allt önn-
ur, auk þess sem stærri og mikil-
vægari mál í Hafnarfirði hafi meira
fréttagildi.
Þröng flokkssjónarmið
Ég mun koma að efnisatriðum
fjármála bæjarins hér síðar, en
langar eilítið fyrst að staldra við
hlut Morgunblaðsins í þessum mála-
rekstri öllum.
Morgunblaðið fagnaði 75 ára
afmæli blaðsins á dögunum og í
Reykjavíkurbréfi sl. sunnudag eru
þau tímamót gerð að umtalsefni og
sérstaklega áréttað í þeim skrifum
að blað allra landsmanna sé yfir
þrönga flokkspólitík hafið. Eða eins
og stjómarformaður Árvakurs, út-
gáfufélags Morgunblaðsins orðar
það „ . . .Morgunblaðið hefur leitast
við að hefja sig yfir þröng flokks-
sjónarmið og hagsmuni einstakra
þrýstihópa og látið hagsmuni þjóð-
arheildarinnar sitja í fyrirrúmi". Og
þetta stefnumið blaðsins í orði er
ítrekað í nefndu Reykjavíkurbréfi.
En það er kaldhæðnislegt, að til
hliðar við þennan fagurgala er rit-
stjómargrein sú er nefnd var í upp-
hafí greinar minnar. Þar er vitnað
orðrétt í viðtal við foringja minni-
hluta bæjarstjórnar, sem finnur
núverandi bæjaryfírvöldum í Hafn-
arfírði allt til foráttu og þá sérstak-
lega fjármálastjóminni. Og hans
fullyrðingar teknar góðar og gildar
af blaðsins hálfu án athugunar.
Fráleit talnameðferð og enn
ruglaðri niðurstaða hans, manns
sem er múlbundinn þröngum fiokk-
sjónarmiðum er hafa það að leiðar-
ljósi að vera á móti A-flokkunum í
Hafnarfírði — á móti bara til að
vera á móti — tekur síðan leiðar-
höfundur Morgunblaðsins upp og
segir orðrétt: „Hvemig sem á málið
er litið er ekki unnt að komast að
annarri niðurstöðu en þeirri, að í
stjómartíð Alþýðuflokks og Al-
þýðubandalags hafí verið illa haldið
á fjármálum bæjarsjóðs Hafnar-
fjarðar."
Ég spyr: „Hvaða upplýsingar,
hvaða yfírsýn, hvað forsendur hefur
Morgunblaðið til að komast að slíkri
niðurstöðu? Nægir Morgunblaðinu
að hafa áróðursgreinar íhalds-
manna, til að komast að niðurstöðu
og taka afstöðu? Er það svona sem
Morgunblaðið „hefur sig yfir þröng
flokkspólitísk sjónarmið"? Stað-
reynd er sú, að ef Morgunblaðið
hefði haft á því áhuga að sannreyna
fullyrðingar Áma Grétars Finns-
sonar t.d. með viðtali við undirritað-
an, þá hefði komið í ljós að málflutn-
ingur ÁGF og síðan afleidd um-
fjöllun Morgunblaðsins er ekki að-
eins hæpinn eða vafasamur, heldur
hreinlega ósannur og út í loftið.
Tölur eru meira og minna rangar
og skáldaðar til að koma ákveðnum
áróðri á framfæri.
En nóg um aðferðafræði í áróðri
og afleita blaðamennsku. Ég vona
hins vegar að Morgunblaðið, sem á
margan hátt er vaxandi blað og
tekur mið af nútímaviðhorfum í §öl-
miðlun, megni á næstu áratugum
að standa undir eigin skilgreiningu,
sem hlutlægur miðill án beinna
hagsmunatengsla við Sjálfstæðis-
flokkinn. Þetta segir ég Morgun-
blaðsins vegna og einnig sem mál-
svari frjálsrar skoðanamyndunar í
þjóðfélaginu, því óneitanlega er
máttur Morgunblaðsins mikill sök-
um stærðar ogyfirburðaútbreiðslu.
Þriðja hver króna
til framkvæmda
Og þá eru það efnisatriði hvað
varðar fjárhag Hafnarfjarðabæjar.
Fyrst þetta: Hafnarfjarðarbær
stendur styrkum fótum flárhags-
lega og er sennilega eitt best stæða
sveitarfélag á landinu. Og þar er
óhagganfeg staðreynd, sem allir
vita — sem vita vilja — sem með
sveitarstjómarmálum fylgjast hér á
landi.
Á árinu 1988 stefnir í það, að
um þriðjungur ráðstöfunarfjár-
magns bæjarsjóðs Hafnarfjarðar
renni til verklegra nýframkvæmda.
Með öðrum orðum: Þegar hefð-
bundnum rekstri bæjarfélagsins
með allri þeirri þjónustu sem þar
er að fínna, sleppir, þá hefur bæjar-
félagið um 500 milljónir króna til
gatnagerðarframkvæmda, mann-
virkjagerðar og annarra þeirra
verkefna sem fleyta sveitarfélögum
fram á veg. Og. þetta gerist án
þess að tekin séu langtímalán vegna
þessara framkvæmda. Og þetta er
á sama tíma, sem því miður sum
sveitarfélög á landinu, hafa ekkert
umframfé til ráðstöfunar til verk-
legra framkvæmda. Allt fjármagn
fer til reksturs sveitarfélagsins.
Dettur nokkrum manni í hug, að
það sveitarfélag sé illa statt, sem
getur notað þriðju hverju krónu til
nýframkvæmda og eignabreytinga
af hefðbundnum tekjum? Nei,
a.m.k. ekki neinum sem þekkir til
fjármála sveitarfélaga eða fyrir-
tækja.
Langtímaskuldir hafa
lækkað
Aðalsannindamerki hinnar
meintu slæmu fjárhagsstöðu bæjar-
sjóðs að áliti Áma Grétars Finns-
sonar, eru fullyrðingar hans um
aukningu skammtíma- og lang-
tímaskulda. En hver skyldi vera
staðreynd þeirra mála? ÁGF segir
heildarskuldir bæjarsjóðs skv. upp-
gjöri bæjarendurskoðanda per 30.9
1988 vera um 340 milljónir, en
hafí verið aðeins samtals 90 milljón-
ir 15. júní 1986, þegar meirihluti
íhalds og óháðra borgara skildi við
eftir að hafa tapað bæjarstjórnar-
kosningum og meirihluti Álþýðu-
flokks og Alþýðubandalags tók við.
Fyrri talan er rétt, en sú síðari æði
vafasöm, svo ekki sé sterkara að
orði kveðið. í fyrsta lagi er lágmark
að nota tölur sem hafa sömu verð-
lagsforsendur að baki. Það gerir
Morgunblaðið og ÁGF ekki. I öðru
lagi: Það vita þeir, sem áhuga hafa
á, að langtímaskuldir bæjarsjóðs
voru vantaldar um tugmilljónir
króna í nefndu uppgjöri, árið 1986.
Þáverandi meirihluti hafði þá ámm
saman ekki uppfært skuld bæjar-
sjóðs vegna kaupa á landi í Set-
bergi, heldur talið skuldina aðeins
rúmar 8 milljónir og miðað þá við
verðlag 1980 (!), þótt kaupin hafi
farið fram árið 1985. Enda spyr
bæjarendurskoðandi í athugasemd-
um með ársreikningi 1986: „Hvers
vegna eru þessir samningar gerðir
með slíkum hætti?“ — Núverandi
meirihluti A-flokkanna færði eðli-
lega þessar skuldir upp til raun-
virðist í ársreikningi 1986. Þær
reyndust ekki neinar 8 milljónir
heldur rúmar 74 milljónir króna.
Hverja var verið að blekkja með
þessum talnaleikjum? Það hefur
verið fátt um svör, þegar ÁGF og
fyrrum meirihlutamenn eru spurðir
þeirrar spumingar. Þeir voru hins
vegar fljótir að samþykkja upp-
færslu þessara skulda til raunvem-
leikans, þegar núverandi meirihluti
ákvað það. Það er því undarlegt
að ÁGF skuli enn þann dag í dag
vera í sama blekkingarleiknum
hvað þetta varðar. Eða hefur hann
ekki fylgst með því sem bæjarstjórn
hefur samþykkt?
Þannig er ljóst að langtímaskuld-
ir bæjarsjóðs vorið 1986 vom ekki
60 milljónir króna eins og ÁGF
heldur fram, heldur 124 milljónir.
Ef þessi upphæð, raunvemlegar
langtímaskuldir bæjarsjóðs, þegar
sjálfstæðismenn skildu við er fram-
reiknuð til verðlags í dag, þá vom
langtímaskuldir bæjarsjóðs 196
milljónir króna vorið 1986, en em
eins og fram hefur komið 191 millj-
ón króna í september í ár. Þær
hafa m.ö.o. lækkað að raunvirði um
5 milljónir króna. Langtímaskuldir
bæjarsjóðs hafa lækkað hin síðustu
tvö ár þrátt fyrir stóraukið umfang
og hinar geysimiklu framkvæmdir
bæjarsjóðs. Ef langtímaskuldir bæj-
arsjóðs nú og vorið 1986 em skoð-
aðar í hlutfalli við tekjur og heildar-
útgjöld bæjarsjóðs, þá kemur í ljós
að hlutfall langtímaskulda af heild-
artekjum bæjarfélagsins hefur stór-
lega lækkað í tíð núverandi meiri-
hluta. Ef athugað er þannig hlut-
fall langtímalána af heildarveltu
bæjarsjóðs nú og vorið 1986, þá
kemur í ljós að langtímaskuldir
vorið 1986 vom 20,4% af heildar-
tekjum skv. Qárhagsáætlun þess
árs, en nema nú aðeins rúmum 12%
af áætluðum heildartekjum ársins
í ár. Hlutfall langtímalána í rekstri
bæjarsjóðs hefur því minnkað mjög
að umfangi í tíð jafnaðarmanna í
Hafnarfírði og fullyrðingar um
versnandi ijárhagsstöðu því út í
loftið.
Það er líka ástæða til að vekja
á því athygli að þau langtímalán,
sem tekin hafa verið em að lang-
stærstum hluta til orðin vegna yfír-
töku á lánum við kaup á lóðum og
fasteignum, en ekkr vegna fram-
kvæmda. Af samtals 191 milljón
króna langtímaskuldum nú em 76
milljónir vegna fyrrgreindra kaupa
á Setbergslandi, eða tæplega 40%.
Framkvæmdalán til langs tíma
heyra til undantekninga hjá Hafn-
arfjarðarbæ. Og enn ein staðreynd
í þessu máli: Bæjarsjóður Hafnar-
fjarðar skuldar viðskiptabanka
sínum, Sparisjóði Hafnarfjarðar,
aðeins 1,7 milljón króna í langtíma-
lánum og það vegna lána sem tekin
vom fyrir nokkmm ámm í tíð fyrri
meirihluta.
Dettur nokkmm í hug að þessar
tölur úr bæjarreikningum sýni
versnandi fjárhagsstöðu bæjar-
sjóðs? Ekki nokkmm manni sem
lítur hlutlaust á þau mál.
Nettólangtímaskuldir í
raun 53 milljónum lægri
Það er líka fróðlegt að líta á
langtímakröfur sem bæjarsjóður á,
á móti langtímaskuldunum. 30.
september sl. átti bæjarsjóður úti-
standandi í langtímakröfum 53
milljónir króna. Sama tala 15. júní
1986 var 2,9 milljónir króna, fram-
reiknaðar til verðlags nú í septem-
ber um 4,6 milljónir. Þegar langtím-
akröfur em frádregnar langtíma-
skuldum bæjarsjóðs og þannig
fundin nettóskuldastaða er myndin
enn skýrari. Á sömu verðlagsfor-
sendum em þannig nettólangtíma-
lán bæjarsjóðs nú, 138 milljónir, en
vom þegar sjálfstæðismenn í Hafn-
arfirði skildu við rúmlega 191 millj-
ón eða heilum 53 milljónum króna
hærri.
Er ekki ástæða fyrir sjálfstæðis-
menn í Hafnarfirði að líta um stund
í eigin barm og rifja upp hinn raun-
vemlega viðskilnað, áður en tölum
er veifað opinberlega.
Ef litið er á skammtímaskuldir
þessara tveggja tíma, þá er ekkert
launungarmál að þær em hærri nú
en áður. En jafnframt er vert að
undirstrika að skammtímakröfur
em meira en helmingi hærri en
skammtímaskuldir. Hér er um tíma-
bundið ástand að ræða í enda fram-
kvæmdatímabils, á haustin. Það er
ekki óeðlilegt í rekstri fyrirtækis á
borð við sveitarfélag. Það er því
fráleitt að bera saman skammtíma-
skuldir í upphafí framkvæmdatíma-
bils á ári hverju, þ.e. í júní og aftur
í september. Skammtímaskuldir í
júní í vom vom mjög sambærilegar
við framreiknaða tölu júnímánaðar
ársins 1986. Framkvæmdir þá og
nú em hins vegar ekki sambærileg-
ar eins og nánar verður drepið á
hér síðar.
Og hitt er rétt að undirstrika að
nú þessar vikurnar ganga
skammtímaskuldir mjög hratt niður
og verða óvemlegar í árslok.
Aðalatriðið er að jafnaðarmenn
í Hafnarfírði hafna þeirri leið að
taka langtímalán til framkvæmda
og ávísa á síðari kynslóðir. Bæjar-
sjóður er rekinn og ráðist er í fram-
kvæmdir fyrir eigið fé. Þess vegna
er fjárhagsstaða bæjarsjóðs Hafn-
arfjarðar svo sterk sem raun ber
vitn.i.
Ennfremur er rétt að taka það
fram að hinar miklu framkvæmdir
á vegum bæjarins em ekki til
þensluauka í þessu þjóðfélagi, svo
vikið sé að þeirri umræðu landsmál-
anna. Þensluhvati þjóðfélagsins er
þegar fyrirtæki og opinberir aðilar
eyða því sem ekki er til, eyða um
efni fram og fjármagna neyslu og
framkvæmdir með lánum. Það er
ekki gert í Hafnarfirði.
Margföldun framkvæmda
Svona mætti halda lengi áfram
í samanburðarfræðunum. Og það
skal undirstrikað að þær tölur sem
hér hafa verið nefndar em beint
úr yfírlitum bæjarendurskoðanda
en ekki tilbúnar eftir hentugleika,
eins og Ámi Grétar Finnsson hefur
það. En nóg um þetta í bili. Könnum
eilítið framkvæmdagetu bæjarsjóðs
á árinu 1988, fram til 30. septem-
ber og margnefnt uppgjör 31. maí
1986, þegar óháða íhaldið kvaddi.
í eignfærðri fjárfestingu, sem er
mannvirkjagerð, kemur fram að í
ár vom lagðar til hvorki meira né
minna en 198 miljónir króna, en í
uppgjöri í júní 1986 er talan um
22 milljónir, uppreiknað til verðlags
í dag um 34 milljónir. Þetta segir
Guðmundur Árni Stefánsson
„Hafnarflardarbær
stendur styrkum fótum
fjárhagslega og er
sennilega eitt best
stæða sveitarfélag á
landinu. Og þar er
óhagganleg staðreynd,
sem allir vita — sem
vita vilja — sem með
s veitarstj órnarmálum
fylgjast hér á landi.“
alla söguna um framkvæmdir í
bænum í dag og þá, um uppbygg-
ingu í Hafnarfirði á tímum sjálf-
stæðismanna og aftur jafnaðar-
manna. Aukningin sexföld.
Það er enda broslegt að sjá til-
raunir oddvita Sjálfstæðisflokksins
að afsaka framkvæmdaleysið þau
16 ár sem flokkurinn hans hélt um
völdin í Hafnarfírði. Hann segir það
ekki rétt að árið 1988 hafí verið
mesta framkvæmdaár í sögu bæjar-
ins, eins og ég hefi haldið á lofti.
Og heldur áfram og segir að hann
og hans flokksmenn hafi byggt
dagvistarheimili, skóla, íþróttahús
og margt fleira. Hann talar m.ö.o.
um árið 1988 í samanburði við 16
ára valdatíma íhaldsins. íþróttahús-
ið var t.d. tekið í notkun upp úr
1970, hafði þá verið í byggingu
árum saman.
Enda er enginn furða að sjálf-
stæðismenn í Hafnarfírði þurfi að
spanna 20 ár aftur í tímann til að
safna saman skrautfjöðrum til jöfn-
unar við framkvæmdir í Hafnarfirði
á yfirstandandi ári. Það sér hver
sá er sjá vill, að aldrei sem á hinum
síðustu misserum hefur verið
jafnvíðtæk uppbygging í Hafnar-
fírði. Bæði er það á vegum bæjar-
félgsins sjálfs og annarra. Ef aðeins
er hlaupið á nokkrum stærstu fram-
kvæmdum bæjarins í ár, kemur
eftirfarandi í ljós:
1. Tekin í notkun glæsileg félags-
miðstöð fyrir æsku bæjarins í Vit-
anum. í mars.
2. Nýtt díigvistarheimili,
Hvammur, opnaði. í maí.
3. Stórglæsileg menningar- og
listastofnun opnuð. í maí.
4. Ný heilsugæslustöð opnuð. í
september.
5. Tæplega 600 fm* 1 2 3 4 5 6 7 viðbygging
við Engidalsskóla tekin í notkun. I
september.
6. 45 milljónir króna lagðar í
áframhaldandi framkvæmdir við
Sundlaug í Suðurbæ, sem lokið
verður við á næsta ári.
7. Hafíst handa við nýjan skóla
í Setbergi sem verður kennsluhæfur
fyrir haustið 1989.
Hér er aðeins drepið á fáein verk
og ekki nefndar umfangsmiklar
fegrunarframkvæmdir, gífurleg
gatnagerðarframkvæmdir sem
nauðsynlegar hafa verið vegna stór-
aukinnar eftirspumar eftir íbúða-
og atvinnulóðum í Hafnarfírði, mik-
il uppbygging á hafnarsvæðinu
o.s.frv.
Ég vík mér ekki undan því að
ræða málefni Hafnarfjarðar á opin-
berum vettvangi, enda bærinn mér
kær. Hins vegar eru því takmörk
sett á hvað grundvelli slík umræða
fer fram. Þær rangfærslur sem
Árni Grétar Finrisson og Morgun-
blaðið byggja sinn áróður á, eru
því tæpast svaraverðar. Aftur á