Morgunblaðið - 15.11.1988, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. NÓVEMBER 1988
29
Ræða Alexanders Dubceks í Bologna á Ítalíu:
Sleppti hörðum árásum
á tékkneska ráðamenn
- þótt þær kæmu skilmerkilega fram í áður dreifðu eintaki
Bologna. Reuter. Daily Telegraph.
Alexander Dubcek, fyrrum leiðtogi Tékkóslóvaka, var á sunnudag
sæmdur heiðursdoktorsnafnbót í stjórnmálafræðum við háskólann í
Bologna á ítaliu. Við athöfnina flutti hann ræðu, sem hafði áður verið
dreift í þýðingu, en á síðustu stundu breyta hann henni og sleppti úr
árásum á núverandi ráðamenn í Tékkóslóvakiu.
Ræðu Dubceks í ítalskri þýðingu
var dreift til blaðamanna á laugardag
og til um 1.000 gesta, sem voru við-
staddir athöfnina á sunnudag. Þegar
Dubcek flutti hana sleppti hann hins
vegar þeim köflum þar sem hann fór
hörðum orðum um tékkneska ráða-
menn, um „efnahagslega stöðnun,
tilgangsleysi og siðferðilega hnign-
un“ í kjölfar þess, að Vorið í Prag
var brotið á bak aftur.
Dubcek hefur áður látið í ljós ótta
við, að hann fái ekki að snúa aftur
heim til sín, og er talið, að honum
hafi þess vegna þótt ráðlegast að
sleppa mestu árásunum í flutningi
ræðunnar. Talsmaður Bologna-há-
skóla sagði aftur á móti, að Dubcek
hefði ákveðið að stytta ræðuna vegna
tímaskorts.
Hér á eftir fer útdráttur úr þeim
hluta ræðunna, sem Dubcek sleppti:
„... Fyrir tuttugu árum reyndum
við að sýna í verki tengslin á milli
mannréttinda og hugsjóna sósíalis-
mans... Inntakið í steftiu okkar var
þjónusta við fólkið og virðing fyrir
mannlegum verðmætum.
... Á árinu 1968 átti sér stað mik-
il lýðræðisleg þróun í Tékkóslóvakíu
og ríkisvaldið fór að starfa fyrir opn-
um tjöldum. Þeir tveir áratugir, sem
síðan eru liðnir, hafa verið okkur
erfiðir, tími efnahagslegrar stöðnun-
ar, tilgangsleysis og siðferðilegrar
hnignunar.
... Vissulega gerðust menn stund-
um ölvaðir af gleði yfir málfrelsinu
og gengu þá gjama of langt en við
upplifðum tíma, sem voru fullir af
fyrirheitum.ólíkt því, sem nú er, þeg-
ar öll umræða er i raun bönnuð. Við
vorum að læra að vera umburðarlynd
og skilningsrík, læra að hlusta á
skoðanir annarra — þessum gretti-
stökum verða þeir að lyfta, sem vilja
lifa í lýðræðislegu samfélagi. Ef
stjómmálin skortir skilning og um-
burðarlyndi, skortir líka á lýðræðið
og jafnvel á menninguna.
... Reynsla okkar staðfesti, að
samskipti þjóða í milli verða að
byggjast á jafnrétti, þau mega ekki
byggjast á því, að eitt ríki sé öðm
aeðra. Ég hlýt því enn einu sinni að
ftreka þá fullvissu mína, að hefði
ekki komið til hemaðarlegrar íhlut-
unar í Tékkóslóvakíu hefði þessi til-
raun borið glæsilegan árangur.
Tíminn var kominn og við vomm til-
búnir, vomm að því leyti betur á
vegi staddir en sumar þjóðir aðrar.
... Opinber stefna núverandi
sfjómvalda er að viðurkenna aðeins
það, sem þeim þóknast, segja ekki
annað en það, sem þeim gagnast í
áróðrinum. Unga fólkinu er bannað
að mynda sér sjálfstæðar skoðanir á
atburðum líðandi stundar en sú
mynd, sem hið opinbera gefur af
þeim, er oft afskræmd og afbökuð,
Við eigum mikið verk óunnið, það
bíður okkar erfitt stríð.
... Af ýmsum ástæðum vilja menn
stundum gleyma Tékkóslóvakíu-
vandamálinu. Sverja fyrir það eða
neita að horfast í augu við það. Þessi
afstaða er skálkaskjól íhlutunar-
stefnunnar og reynir um leið að fela
þá martröð, sem enn hvílir á tékk-
nesku þjóðinni.
... (tilvitnun í skáldið Laco Nove-
mesky) Þrátt fyrir allt, sem gerðist;
þrátt fyrir allt, sem henti okkur; þrátt
fyrir allt vildi ég glaður ganga þessa
götu á ný.
... Þelta er okkar jörð. Reynum
að vera hennar verðugir. Megi veröld
laus við kreppta hnefa, laus við of-
beldi og hótun byssunnar vísa okkur
leiðina til betra lffs."
Reuter
Alexander Dubcek eftir að hann tók við heiðursdoktorsnafiibótinni
við háskólann i Bologna.
Einstaklingsframtak í Kanada:
Aldraður dómarí grípur
ínn í kosningabaráttuna
Telur fríverslunarsamning við Bandar íkj amenn ógna
sjálfstæði landsins og lögum um almannatryggingar
Vancouver, Toronto. New York Times. Reuter.
MARJORIE M. Bowker er 72 ára að aldri og fyrrverandi dómari
í Kanada. í síðasta mánuði gaf hún út bók þar sem hún gagnrýndi
harkalega fríverslunarsamning þann sem Kanadamenn og Banda-
ríkjamenn hafá gert með sér og staðfestur hefur verið á Banda-
ríkjaþingi og í neðri deild Kanadaþings. Kanadíska öldungadeildin
á hins vegar eftir að staðfesta samninginn og segjast talsmenn
hennar, þar sem stjórnarandstaðan er í meirihluta, ætla að bíða
úrslita þingkosninganna sem verða í landinu 21. nóvember. Samn-
ingurinn er nú orðinn mesta hitamál kosninganna og samkvæmt
skoðanakönnunum hefur andstaða við hann aukist mjög.
John Tumer, leiðtoga fijáls-
lynda flokksins, hefur verið eign-
aður heiðurinn af auknum áhuga
aimennings á samningnum þar
sem hann veittist harkalega að
honum í tveim kosningaþáttum í
sjónvarpinu. í reynd hafði áhuginn
farið vaxandi á undan þáttunum
og greinargerð Bowkers átti einna
stærstan þátt í þeirri þróun; sleg-
ist hefur verið um bók hennar hjá
bóksölum.
Bowker er óflokksbundin og
segist hafa farið að lesa samning-
inn, sem er rúmar 1100 blaðsíður,
einfaldlega til að kynna sér málið
sjálf. Þetta tók hana fjórar vikur
og reynsla hennar sem lögmanns
og dómara kom að góðu gagni en
niðurstaðan varð henni mikið áfall.
„Þetta er bókstaflega heimild [fyr-
ir Bandaríkjamenn] til að leggja
landið undir sig,“ segir Bowker.
„Ég held að ríkisstjómin hafi ekki
verið hlynnt því að almenningur
gæti fengið afrit af öllum texta
samningsins. Einhver gæti lesið
hann og skilið hann. Því betur sem
ég kynnti mér samninginn þeim
mun fleiri röksemdir fann ég gegn
honum."
í riti sínu finnur Bowker samn-
ingnum margt til foráttu en eink-
um eru það atriði varðandi land-
búnaðarmál, orkumál, ijárfesting-
ar og þjónustustarfsemi sem fara
fyrir bijóstið á henni. Segja má að
í öllum helstu greinum samnings-
ins finni dómarinn fyrrverandi
ákvæði sem hún álítur geta ógnað
sjálfstæði Kanada. Hún staðhæfir
að samningurinn stofni í hættu
almannatryggingakerfi landsins,
m.a. á sviði atvinnuleysisbóta, elli-
launa og sjúkratrygginga. Segir
hún að bandarísk fyrirtæki geti
andmælt þessu kerfi með þeim
röksemdum að um sé að ræða
mismunun bandarískra og kanad-
ískra fyrirtækja þar sem þau síðar-
nefndu sleppi við að greiða ýmis
útgjöld er bandarísk fyrirtæki
verði sjálf að annast; þar í landi
hlaupi ríkisvaldið ekki undir bagga
eins og í Kanada.
Snúist til varnar
Simon Reisman, helsti fulltrúi
Kanadastjómar við samningsgerð-
ina, hefur kvartað undan því að
samningurinn hafi verið gagnrýnd-
ur af fákænu fólki og hefur látið
dreifa ítarlegu svari við bók Bow-
kers sem hann segir að sé „grein-
argerð byggð á gervi-lögvísi“.
Dagblaðið Tomnto Star sagði frá
þvi á laugardag að stjóm Ihalds-
flokksins íhugaði nú að biðja
Bandaríkjastjóm um skriflega
staðfestingu þess að opinber fé-
lagsleg aðstoð af sama toga og
Bowker hefur rætt um verði ekki
skilgreind sem mismunun fyrir-
tækja.
Skoðanakönnun Gallups, er birt
var í gær, gefur til kynna, að
íhaldsmenn undir foiystu Brians
Mulroneys forsætisráðherra og
fijálslyndir njóti nú álíka mikils
fylgis hjá kjósendum eða 35% hvor
flokkur, ný-demókratar fá 26% í
könnuninni.
Reuter
Viktor Tsjebríkov, félagi í stjórnmálaráðinu, spjallar við verkakonu
í Eistiandi.
Eystrasaltsríkin fá heimsókn frá Moskvu:
Þjóðernisstefiiunni
verði mætt af hörku
Askilur þing Eistlands sér neitunarvald?
Moskvu. Reuter.
VIKTOR Tsjebríkov, Vadím
Medvedev og Níkolaj Slíjunkov
félagar í stjómmálaráði Sov-
étríkjanna brýndu fyrir ráða-
mönnum í Eystrasaltsríkjum nm
helgina að taka vaxandi þjóðem-
isstefhu í löndum sinum fastari
tökum. A morgun, miðvikudag,
kemur eistneska þingið saman til
aukafúndar þar sem tekin verður
afstaða til fyrirhugaðra breyt-
inga á sovésku stjóraarskránni.
Stór hluti íbúa Eystrasaltsríkj-
anna virðist vera andvígur breyt-
ingunum á þeirri forsendu að
þær skerði sjálfstæði lýðveld-
anna enn frekar.
Sovéska fréttastofan Novosti
skýrði frá því í gær að Tsjebríkov
og félagar, sem sendir voru hver
til síns lýðveldis, hefðu sagt þar-
lendum leiðtogum Kommúnista-
flokksins að þeir yrðu að „gera
skýrari grein fyrir afstöðu sinni til
strauma í þjóðfélaginu". Novosti
sagði allar líkur á því að leiðtogam-
ir myndu verða við þessum tilmæl-
um.
Stjómmálaráðsmennimir vom
sendir á vettvang vegna vaxandi
óánægju í Eystrasaltslýðveldunum
með fyrirhugaðar stjómarskrár-
breytingar. Reiknað er með að
Æðstaráðið, þing Sovétríkjanna,
samþykki breytingamar 29. nóvem-
ber n.k. Þær færa ráðinu aukin
völd.
Talið er að 800.000 manns af
1,5 milljón íbúa í Eistlandi og 1,5
milljón af 3,6 milljónum íbúa Lithá-
ens hafi skrifað undir yfirlýsingu
gegn stjómarskrárbreytingunum.
Flokksleiðtogar þar um slóðir hafa
tekið undir þessar kröfur og hefur
það valdið Kremlvetjum ómældum
áhyggjum. Heimildarmenn í Eist-
landi segja að nefnd undir forsæti
Amolds Reutels, forseta Eistlands,
hafi undirbúið tillögu fyrir þingfund
á morgun þess efnis að þingið
áskilji sér neitunarvald gagnvart
löggjöf sem snertir lýðveldið. Þing
Litháens og Lettlands koma saman
síðar í mánuðinum af sama tilefni.
Morgunverðarfundur
Fyrirtæki í Evrópu
framtíðarinnar
Fundurmeð
Heinz DÚrr, fram-
kvæmdastjóra AEG,
fimmtudaginn
17. nóvemberí
Skálanum, Hótel Sögu
kUUMM^a
Heinz Diirr hefur átt stóran þátt í endur
reisn hátæknifyrirtækisins AEG í Þýska
landi. Hann mun flytja ræðu og svara fyr
irspurnum um rekstur fyrirtækja við nýjar
aðstæður á sameiginlegan markaði EB
eftirárið 1992.
Allir velkomnir
Þátttökugjald kr. 400,-Vinsamlegasttil
kynnið þátttöku í síma 83088:
VERZLUNARRÁÐ
ÍSLANDS