Morgunblaðið - 15.11.1988, Blaðsíða 30
30
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. NÓVEMBER 1988
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 70 kr. eintakið.
Þjóðmenning —
heimsmenning
Gylfí Þ. Gíslason, prófessor,
flutti hátíðarræðuna á tuttugu
ára starfsafmæli Norræna hússins
í Reykjavík. Hann sagði m.a. að
markmið starfseminnar væri „að
efla vináttu þess fólks, sem byggir
Norðurlönd, _ auka kynni þess og
styrkja samstarf þess. Hefiir þetta
tekizt"? Þannig spurði Gylfi í upp-
hafi máls síns og svarar sér sjálfur:
„Þeirri spumingu svara ég ját-
andi. Ég hika ekki við að fullyrða,
að við Islendingar erum enn nor-
rænni þjóð en við vorum fyrir 20
árum. Kynni annarra þjóða á Norð-
urlöndum af íslendingum em nán-
ari en þau vom þá. Og norrænt
samstarf er víðtækara og öfl-
ugra.. .
Þótt þær [þjóðir Norðurlanda]
væm ekki allar af sama stofni og
töluðu ekki sama mál, varð í tímans
rás trú þeirra og lífsskoðun svipuð.
Með þeim þróuðust svipaðir siðir
og svipuð lífsskoðun, hugmyndir
þeirra í félagslegum efnum og
stjómmálum urðu skyldar. Þær
settu sér svipaða löggjöf. Gmnd-
völlur menningar þeirra varð einn
og hinn sami. Þær urðu heild, þótt
menning hverrar þjóðar hefði sín
sérkenni.. . Einkenni allra þjóða
og þjóðríkja er, að þar er varðveitt
sjálfstæð menning... Þetta á í
mjög ríkum mæli við um þjóðir
Norðurlanda, sem hver um sig hef-
ur sterka þjóðemiskennd, á sína
eigin menningu á sviði bókmennta
og lista og hefur varðveitt gamla
siði, samhliða hagnýtingu alþjóð-
legrar tækni og aðildar að alþjóða-
viðskiptum."
Hér er komið að kjama málsins.
Þrátt fyrir fjölmarga og augljósa
kosti norræns samstarfs, og þrátt
fyrir hugmyndir eða hugsjónir um
enn nánari sameiningu Norður-
landa, norrænt efnahagsbandalag,
norrænt vamarbandalag og jafnvel
Bandaríki Norðurlanda, skiptir
meginmáli fyrir okkur Islendinga,
sem og Dani, Finna, Færeyinga,
Norðmenn og Svía, að varðveita
annarsvegar fullveldi hverrar þjóð-
ar fyrir sig sem og mannréttindi
hvers einstaklings og hinsvegar að
varðveita sérkenni þjóðanna, þjóð-
emi, þjóðtungu, þjóðlegar hefðir,
bókmenntir og aðrar listir; menn-
ingararfleifð hverrar þjóðar — það
sem gerir þjóð að þjóð.
Evrópuráðið hefur sent frá sér
ályktun, þessefnis, að stefna beri
að því að öll böm í EB-ríkjum hafi
gott vald á tungu a.m.k. tveggja
aðildarríkja bandalagsins. Þessi
ályktun helzt í hendur við fyrirsjá-
anleg nánari samskipti þessara
ríkja. Hún karin og að hluta til að
taka mið af því að ekkert eitt tungu-
mál verði ríkjandi í samskiptum
þjóðanna. En öll kallar þessi þróun
á eflda varðstöðu um sérkenni
þjóða, ekki sízt smáþjóða, fyrst og
frernst tungu og bókmenntir. Vam-
ir íslendinga annarsvegar og Fær-
eyinga hinsvegar gegn ásókn
danskrar tungu fyrr á tíð geyma
lærdóma, sem vert er hafa í huga.
Nauðsynlegt er að vísu að ryðja
úr vegi hverskonar hindrunum í
samskiptum, samvinnu og viðskipt-
um þjóða heims, einnig þeim sem
stafa af ónógri tungumálakunnáttu,
en „við skulum hafa það hugfast
hvað það er sem gefur lífí okkar
sem þjóðar gildi. Það er menning
okkar, tunga og saga“, eins og
Þorsteinn Pálsson komst að orði á
flokksráðsfundi Sjálfstæðisflokks-
ins um helgina.
Að því var vikið í forystugrein
Morgunblaðsins í tilefni af tuttugu
ára starfsafmæli Norræna hússins
I Reykjavík, að það hefði, einkum
í seinni tíð, staðið fyrir alþjóðlegri
listkynningu og alþjóðlegum menn-
ingarviðburðum, þar sem ýmis
heimsþekkt ljóðskáld, rithöfundar
og aðrir listamenn hafi komið fram.
Síðan sagði:
„Þessi starfsþáttur er mjög mikil-
vægur. Norræn list og norræn
menning er hluti heimsmenningar,
í senn gefandi og þiggjandi, en
ekki einangrað fyrirbæri. Efniviður-
inn í þá brú sáttá og samhugar, sem
vonandi verður einhvem tíma
traustlega byggð yfir heimshöfin,
milli kynþátta og þjóða, verður ekki
sízt sóttur til sameiginlegrar þekk-
ingar og menningar mannkynsins.
Og listin er fullkomnasta tjáningar-
og samskiptaform, sem þjóðir heims
eiga saman — og vísar veg að þessu
leyti...
Því má hinsvegar aldrei gleyma
að heimsmenning samanstendur af
mörgum gamalgrónum þáttum,
sem felast í sérstæðri þjóðmenningu
hverrar þjóðar ...“
Heimsmenning er samheiti á
menningu þjóðanna. Farsæld nor-
ræns samstarfs hefur fyrst og
fremst byggst á því, að Norður-
landaþjóðir hafa virt pólitískt og
menningarlegt sjálfstæði hver ann-
arrar.
Ósannindi
DV
*
Iforystugrein DV í gær er fjallað
um ríkisstyrki til dagblaða. Þar
segir m.a.: „Morgunblaðið þiggur
hluta styrksins frá ríkinu." Þetta
eru ósannindi. Morgunblaðið þiggur
engan styrk frá ríkinu. Dagblaðið-
Vísir hefur endurtekið þessi ósann-
indi árum saman. Það er kominn
tími til að forráðamenn blaðsins
láti af þessum leiða sið.
Annars þarf leiðarahöfundur DV
ekki að gera annað en lesa sitt eíg-
ið blað til þess að fá réttar upplýs-
ingar um ríkisstyrki til dagblaða. í
frétt í DV á bls. 7 hinn 11. nóvem-
ber sl. sagði m.a.: „Þau fjögur dag-
blöð, sem þiggja styrkinn, Tíminn,
Þjóðviljinn, Alþýðublaðið og Dagur,
fá því um 12,5 milljónir hvert.“
Handritakeppni Evrópusambands útvarps- og sjónvarpss
Islenska handritic
sérstaka viðurken
Genf, frá Önnu Bjamadóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
FORSETI íslands, frú Vigdís
Finnbogadóttir, afhenti Aust-
urríkismanninum Erich Hackl
fyrstu verðlaun í samkeppni
Evrópusambands útvarps- og
sjónvarpsstöðva, EBU, um besta
sjónvarpshandrit ungra rithöf-
unda í Genf í gærmorgun. Karin
Rydholm frá Svíþjóð hlaut önn-
ur verðlaun. Tíu handrit voru í
úrslitakeppninni. Handrit Vil-
borgar Einarsdóttur og Kristj-
áns Friðrikssonar, Steinbarn,
hlaut sérstaka viðurkenningu
dómnefhdar auk handrita Sviss-
lendingsins Efrem Camerin og
Finnans Rósu Liksom.
Hackl hlaut 30.000 svissneska
franka (900.000 íslenskar krónur)
og Rydholm 20.000 svissneska
franka (600.000 íslenskar krónur)
í verðlaun. Vigdís sagði í stuttu
samtali við Morgunblaðið að hand-
rit Hackls hefði borið af hinum
handritunum og verið augljós sig-
urvegari. „Hin handritin voru jafn-
ari að gæðum," sagði hún. „Við
fórum vandlega yfir þau öll og ég
lét dómnefndina greiða atkvæði
um listrænt gildi þeirra.“ Forseti
íslands sagði að seta sín í nefnd-
inni hefði ekki haft nein áhrif á
velgengni íslenska handritsins.
Fyrstu verðlaun komu í hlut Austurríkismannsins Erich Hackl og
Rydholm. A myndinni með þeim eru Simone Veil, forseti nefhdarinní
íslands.
Hackl er 34 ára rithöfundur.
Handrit hans, „Sidonie Adlers-
burg“ er byggt á sannsögulegum
atburðum sem áttu sér stað í Aust-
urríki á fjórða áratugnum. Hjón í
smábæ taka að sér litla stúlku,
Sidonie, og ala hana upp sem dótt-
ur sína. Hún er dökk_ á hörund og
væntanlega sígauni. Óvild í hennar
garð magnast í bænum þegar nas-
isminn breiðist út. Hún er tekin
frá hjónunum þegar nokkuð er lið-
ið á seinni heimsstyrjöldina. Þau
herma eftir stríð að hún hafí látið
lífíð í Auschwitz. Þau komast aldr-
ei yfir það.
Hackl hlaut verðlaun í Vestur-
Þýskalandi í fyrra fyrir ritverkið
„Auroras Anlass". Hann hefur
gefið út nokkrar bækur og hyggst
halda áfram að skrifa.
Rydholm er 29 ára. Hún er
teiknikennari að mennt og starfar
sjálfstætt í Frakkiandi sem teikn-
ari og ljósmyndari. Hún skrifaði
Morgunblaðið/Guðmundur Ingólfsson
Handrit Vilborgar Einarsdóttur blaðamanns og Krisfjáns Friðriksson-
ar auglýsingateiknara hlaut sérstaka viðurkenningu í handritakeppni
evrópskra sjónvarpsstöðva.
Gegn ofbeldi í umferðinni
Morgunblaðið/Sverrir
Gangan var mjög Qölmenn eins og sést á þessari mynd.
MIKILL mannQöldi gekk á laug-
ardag frá Hlemmi niður á Lækj-
artorg undir kjörorðunum
„Stöðvum ofbeldið i umferðinni
- við ÖU“. Á Lækjartorgi var
síðan haldinn útifundur þar sem
blandað var saman alvarlegri
umfjöllun um orsakir og afleið-
ingar umferðaslysa og léttum
skemmtiatriðum.
Að sögn Eddu Björgvinsdóttur,
einnar þeirra sem eru í forsvari
fyrir Áhugahóp um bætta umferð-
armenningu sem stóð fyrir
göngunni, gekk allt eins og best
var hægt að hugsa sér og undirtekt-
ir fóru fram úr björtustu vonum.
Edda sagði markmið hópsins að
virkja alla í baráttunni fyrir betri
umferðarmenningu og koma því til
skila að með samstilltu átaki væri
hægt að koma þar á miklum umbót-
um. Hún sagði fólk yfírleitt ekki
gera sér grein fyrir því að Um-
ferðamefnd væri þjóriustuaðili og
tæki með þökkum til greina athuga-
semdir og kröfur frá almennum
borgurum. Edda sagði hvem og
einn verða að bytja á sjálfum sér
og það væri einmitt það sem Áhuga-
hópur um bætta umferðarmenningu
leggði hvað ríkasta áherslu á. „Ger-
um okkar besta til að verða óvirkir
ökuníðingar" sagði Edda Björgvins-
dóttir að lokum.