Morgunblaðið - 01.12.1988, Side 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. DESEMBER 1988
VÍ SIND AFÉLAG í SLENDIN G A 75 ÁRA
Hljóðlátt
félag og af-
kastamikið
Vísindafélag Islendinga er 75
ára. Þetta er hljóðlátt félag og
hógvært og hefur því kannski
viljað drukkna í brambolti nú-
tímans, en þeim mun meiru hefur
það áorkað með útgáfú á tugum
vísindarita, sem annars hefðu
eflaust mörg hver ekki séð dags-
ins Ijós, fyrirlestrahaldi um
vísindalegar rannsóknir og ráð-
stefhum um brýn viðfangsefhi á
hveijum tíma. Hefur félagið unn-
ið ómetanlegt gagn með því að
leggja Háskóla íslands til eintök
af bókum sinum og ritum, til eig-
in afnota og til dreifingar í er-
lenda háskóla og visindastofiian-
ir, sem þá aftur senda Háskólá-
bókasafni á íslandi sín vísindarit
á móti. Ekki verður önnur af-
mælishátíð nú en innanfélags-
fundur, en ekkert lát er á útgáfu.
Á vegum Vísindafélagsins var að
koma út doktorsrit Helga Bjömsson-
ar, Hydrology of Ice Caps in Vol-
canic Regions, byggt á margra ára
rannsóknum hans á landslagi undir
jöklum og fylgir 21 kort. Er ritið á
ensku með ágripi á íslensku. Einnig
er í prentun ráðstefnurit með erind-
um frá ráðstefnu félagsins vorið
1987 um grunnrannsóknir á Istandi.
Er það ráðstefnurit nr. 2, en hið
fyrsta eru 14 erindi um vanda
íslenskrar tungu á vorum dögum,
sem kom út 1987 í kjölfar ráðstefnu.
Önnur nýleg bók frá félaginu er
Petrology, Mineralogy and Evolution
of the Jan Mayen Magma System
eftir Pál Imsland. Á þessu hausti
efndi vísindafélagið til almennrar
ráðstefnu um íslenskar sagnfræði-
rannsóknir, þar sem 14 sagnfræðing-
ar fluttu erindi og í september sl.
minntist vísindafélagið þess með sér-
stökum fundi að 200 ár eru frá fæð-
ingu stærðfræðingsins og landmæl-
Sfjóm Vísindafélags íslendinga. Forseti: Guðmundur Eggertsson
erfðafræðingur; féhirðir: Helga M. Ögmundsdóttir læknir; og rit-
ari: Ólafiir Halldórsson handritafræðingur.
ingamannsins Björns Gunnlaugsson-
ar. Svo engin þreytumerki eru á hinu
hógværa, aldna félagi.
Vísindafélag íslendinga var stofn-
að 1. desember 1918. Frumkvæði
áttu Ágúst H. Bjamason prófessor
og Sigurður Nordal prófessor, en 10
kennarar við Háskóla íslands sátu
stofnfundinn. Félagsmenn geta þeir
einir orðið sem búsettir eru á íslandi
og félagatalan er takmörkuð. Virðist
hugmyndin hafa verið að efna til
nokkurs konar vísindaakademíu. Eru
félagsmenn kosnir á aðalfundi sam-
kvæmt tillögu frá tveim eða fleiri
félagsmönnum og að fengnum með-
mælum fímm manna valnefndar. í
félaginu eru alls 128 manns, þar af
10 konur. Samkvæmt lögum félags-
ins mega nú vera allt að 120 félags-
menn og þá miðað við félaga undir
sjötugu. En 28 eldri eru fyrir í félag-
inu. Aðalfræðigreinarnar sem félagið
fæst við eru læknisfræði sem telur
19 félaga, jarðfræði með ýmsum
sérgreinum telur 16 félaga, líffræði
með sérgreinum 12, bókmenntafræði
8, málfræði 8, eðlisfræði 6, hagfræði
6, efnafræði 5, handritafræði 5,
stærðfræði 5, verkfræði 5, grasa-
fræði 4, sagnfræði 4, guðfræði 3,
fiskifræði 3, lögfræði 3, uppeldis- og
BOSCH
RAFMAGNSVERKSTÆÐI
______fyrir bfla_
BRÆÐURNIR
(©) ORMSSON HF
'***}®p*p‘ Lágmúla 9, sími: 38820
Stendhal
Snyrtivörukynning
á morgunfrá kl. 13-18
ILMURINN Gerðubergi 1
JÓLAVÖRUR
Jólastjörnur .kr. 550,-
Jólapappír .kr. 35,-
Jólasokkar .kr. 160,-
Jólasveinar .kr. 70,-
Englar .kr. 90,-
Jólakúlur 12 stk.... . kr. 260,-
Hurðaskraut .kr. 195,-
Kerti 6 stk .kr. 75,-
Jólatré frá .kr. 760,-
Jólabjöllur .kr. 120,-
Jólatrésseríur .kr. 520,-
Útiljósaseríur . kr. 2.900,-
FATNÁÐUR
Svunturj .... kr. 480,-
Barnanáttföt ....kr. 460,-
Herranáttföt .... kr. 790,-
Dömunáttföt ....kr. 860,-
Dömusloppar.... ....kr. 930,-
Barnasloppar.... .... kr. 470,-
Barnaúlpur .... kr. 1.300,-
Skyrtubolir kr. 800,-
Herraskyrtur .... kr. 990,-
ÝMISLEGT
BaðhandklæðL... .. kr. 350,-
Nálapúðar .. kr. 170,-
Axlabönd .. kr. 320,-
Barnabelti ..kr. 180,-
Konfektpokar .. kr. 100,-
Sokkabuxur .. kr. 100,-
Fingravettlingar. ..kr. 250,-
Barnaburðapokar.. kr. 250,-
Blævængir .. kr. 100,-
LEIKFÖNG
Læknatöskur .. kr. 300,-
Sundkútar .. kr. 90,-
Púsluspil ..kr. 170,-
Dúkkur .. kr. 130,-
Kaffistell ..kr. 170,-
Veltibílar ,.kr. 480,-
Ryksugur .. kr. 500,-
Talnagrind ..kr. 160,-
Bílar, fjarstýrðir.. .. kr. 1 .460,-
Bflabækur/litir.... kr 130,-
Opiö:
Mánud.-fimmtud. frá kl. 10.00-18.00
Föstudaga frá kl. 9.00-19.00
Laugardaga frá kl. 11.00-16.00
MARKAÐURINN,
Skipholti 33
sálarfræði 3, dýralæknisfræði 2, haf-
efnafræði 2, búfjárfræði 1, dýrafræði
2, fornhúsafræði 1, heimspeki 1,
landbúnaðarfræði 1, skógfræði 1,
stjamfræði 1 og textílfræði 1. Kemur
þessi virðulega samkoma saman til
fundar 5 sinnum á ári og stundum
oftar og eru þá flutt erindi um
vísindalegt efni. Stjórn félagsins
skipa þrír menn. Núverandi forseti
er Guðmundur Eggertsson erfða-
fræðingur, ritari er Olafur Halldórs-
son handritafræðingur og féhirðir er
Helga M. Ögmundsdóttir læknir.
Um tildrög að stofnun Vísindafé-
lags íslendinga skrifaði Sigurður
Nordal 1968: „Fjórum dögum áður
en Ágúst H. Bjarnason færði í tal
við mig hugmynd sína um stofnun
þessa félags hafði farið fram þjóðar-
atkvæðagreiðsla um frumvarpið til
sambandslaganna og sýndi hún ein-
dreginn vilja íslendinga, án þess að
verulegan áróður þyrfti til, þar sem
mótatkvæðin náðu ekki fullu þús-
undi. Með þessari atkvæðagreiðslu
var framgangur frumvarpsins
tryggður, því af Dana hálfu gat eng-
in óvænt skoðanabylting komið til
mála. Og þarna var, frá sjónarmiði
háskólans, ein sérstök ástæða til
fagnaðar. I 14. grein frumvarpsins
voru ákvæði um stofnun tveggja
sjóða, hvors að upphæð 1 milljón
króna, og skyldi annar lagður til
háskólans í Reykjavík, en hinn til
háskólans í Kaupmannahöfn. Þessir
sjóðir voru stofnaðir „í því skyni að
efla andlegt samband milli Dan-
merkur og íslands, styðja íslenzkar
vísindarannsóknir og aðra vísinda-
starfsemi og styrkja íslenska náms-
menn.“ Tvær milljónir voru hér um
bil sama íjárhæð sem allar árstekjur
landssjóðs rétt fyrir styrjöldina.
Vextir af slíkum sjóði voru því mikið
fé í augum Islendings á þessum tíma,
ekki sízt í samanburði við þáverandi
framlög landssjóðs til vísindastarf-
semi. Einsætt er, að það voru ekki
nein fom minni, heldur sambandslög-
in og þær framtíðarvonir er þau
glæddu, m.a. fyrir íslenzk vísindi,
sem vöktu hugmyndina um stofnun
þessa félagskapar. Því er líka svo
skýrlega tekið fram í skjalinu frá 1.
desember, að stofnun félagsins skyldi
binda við þann dag, svo að félagið
væri jafnaldra sambandslögunum, ef
einhver skyldi síðar fremur vilja miða
stofnun þess við annan dag, t.a.m.
þegar fram færi samykkt félagslag-
anna.“
Ennfremur skrifar Sigurður: „I
umræðunum fyrir stofnun félagsins
hafði orðið að samkomulagi að það
skyldi stofnað af föstum kennurum
háskólans einvörðungu. Þeir voru þá
14 að tölu. Á fyrsta reglulegum fundi
félagsins 4. marz var síðan sam-
þykkt að bjóða 15 nafngreindum
mönnum inntöku. Sumir þeirra svör-
uðu ekki undir eins, en aðeins einn
færðist undan því að taka boðinu „að
svo stöddu" og varð aldrei félagi, dr.
Ólafur Dan Daníelsson. Hann setti
það fyrir sig að honum þótti kenna
of mikils yfirlætis í nafni félagsins.
Var þetta mikill skaði, slík sveitarbót
sem hefði verið að Ólafi, því að hann
sameinaði með fágætum hætti næm-
an bókmenntasmekk, lítilsvirðingu á
ýmiss konar fræðagrúski og var
ódeigur að láta uppi skoðanir sínar
á þeim efnum. Af svipaðri vandlæt-
ingu mun það hafa verið sem einn
stofnendanna, Einar Arnórsson,
sagði sig úr félaginu 1920. Það var
því alls ekki ófyrirsynju er Jón bisk-
up Helgason mælti þau hughreyst-
ingarorð á fyrsta fundinum, sem
hann sat, að félagið mundi „tæplega
kafna frekar undir nafni en háskól-
inn, en enginn hneykslaðist nú leng-
ur á nafni hans“.
Lög félagsins voru samþykkt á
fundi 19. janúar 1919 og á þeim