Morgunblaðið - 01.02.1989, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVTKUDAGUR 1. FEBRÚAR 1989
Reuter
Spænskur prins
bíðurbana
Spænski prinsinn Alfonso de
Bourbon, frændi Jóhanns
Karls Spánarkonungs og
barnabarn Alfonso 13. Spán-
arkonungs, lést í skíðaslysi
Vail i Colarado á mánudag.
Svo virðist sem prinsinn, sem
talinn var góður skiðamaður,
hafi skíðað á reipi sem
strengt var yfir marklínuna.
Prinsinn átti sæti í Alþjóða
skiðasambandinu og slysið
gerðist þegar undirbúningur
undir Heimsbikarkeppnina i
skíðaíþróttum var í fullum
gangi. Prinsinn lenti í hörmu-
legu slysi í Sarajevo í Júgó-
slavíu skömmu áður en vetr-
arolympíuleikarnir voru sett-
ir árið 1984. Yngsti sonur
hans, sem ók í bU með föður
sinum, lést þá umferðarslysi.
Azerbajdzhan:
Forsætis-
ráðherra
settur af
Moskvu. Reuter.
GASAN Sejdov, forsætisráð-
herra Sovétlýðveldisins Az-
erbajdzhans, var settur af
siðastliðinn föstudag. í tilkynn-
ingu frá forsætisnefiid Æðsta
ráðs Azerbajdzhans sagði að
Sejdov hefði verið veitt lausn
frá störfúm af heUsufarsástæð-
um. Talsmaður azerbajdz-
hönsku fréttastofúnnar sagði
að eftirmaður Sejdovs væri einn
af mörgum aðstoðarforsætis-
ráðherrum Iýðveldisins, Ajaz
Mutalibov.
Á yfirlýsingunni var ekki að
skilja að bein tengsl væru á milli
brottfarar Sejdovs og átakanna
um um Nagomo-Karabakh hérað,
sem er að mestu byggt Armenum
en laut stjóm Azera þar til fyrir
skemmstu að stjómvöld í Moskvu
ákváðu að taka við stjómartaum-
um þar.
TASS-fréttastofan sovéska
sagði fyrir tveim vikum að 2.500
félagar í kommúnistaflokknum í
Azerbajdzhan hefðu verið tyftaðir
fyrir að taka þátt í átökunum eða
mistekist að binda enda á þau.
Mesta hækkun doll-
ars í flóra mánuði
London. Reuter.
GENGI dollars hækkaði töluvert þegar orðrómur barst um að Banda-
rikjamenn hygðust taka upp aðhaldsaðgerðir í Qármálum í þvi skyni
að hamla gegn verðbólgu. Hefúr
Evrópu i fjóra mánuði.
í Iq'ölfar yfírlýsinga Alans Green-
spans, forseta bandaríska seðla-
bankans, um að Bandaríkjamenn
ættu að taka upp aðhaldsaðgerðir
til að hamla gegn verðbólgu, hækk-
aði dollar og var jafnvirði 1.87 vest-
ur-þýskum mörkum og 130 japönsk-
um jenum í gær. Eftirspum eftir
gengi dollars ekki verið hærra í
dollar jókst þegar ummæli hans voru
túlkuð á þá vegu að vextir í Banda-
rílqunum yrðu hækkaðir.
Greenspan taldi ósennilegt að
vaxtahækkunin á undanfömum 10
mánuðum myndi leiða til samdrátt-
ar.
Reuter
*
Isól og sumaryl
Áhorfendur á Opna ástralska tennismótinu bökuðu sig í sólinni í Melbourne fyrir skömmu. Hitinn
hjá andfætlingum okkar á myndinni fór yfir 40 gráður á Celsius.
Bretland:
Múhameðstrúarmenn mót-
mæla enn Söngvum Satans
^ St. Andrews. Frá Guðmundi Heiðari Fríamannssyni, fréttaritara Morgnnblaðsins.
ÁTTA þúsund múhameðstrúarmenn komu saman um helgina til að
mótmæla nýútkominni bók Salmans Rushdies, Söngvar Satans. Hún
er nú mest selda skáldsagan i Bretlandi samkvæmt sölulista The
Sunday Times síðastliðinn sunnudag.
Múhameðstrúarmennimir söfn-
uðust saman í Hyde Park á laugar-
dag og um 250 lögreglumenn gættu
þess, að allt færi vel fram. Tvær
nefndir voru sendar af fundinum,
önnur í Downingstræti, hin til
Penguin-útgáfunnar.
Á fundinum lýsti Ali Mohammed
Azhar því yfir, að hann hefði hafið
mál á hendur höfundinum fyrir
guðlast. Hann sagði, að málinu yrði
skotið til hæstaréttar, þ.e. lávarða-
deildarinnar, tapaðist það fyrir und-
irrétti, og ef þörf krefði til mann-
réttindadómstóls Evrópu. Hann
sagði það vera skyldu sína að
vemda trúna.
Höfundurinn heldur brátt til
Bandaríkjanna til að kynna bókina,
sem kemur þar út 22. febrúar nk.
Penguin-útgáfufyrirtækið í Banda-
ríkjunum hefur áhyggjur af öryggi
höfundarins, vegna þess að sjö
sprengjuhótanir hafa hafa borist til
þess, auk þess sem látið var berast
með símhringingu, að sá sem réði
framkvæmdastjóra þess, Marvin
Brown, af dögum, fengi 50.000
Bandaríkjadali (um 2,5 milljónir
ísl.kr.) að launum.
Samtök múhameðstrúarríkja
hafa tilkynnt Penguin-útgáfunni,
að verði Söngvar Satans ekki tekn-
ir af markaði, verði allar bækur
útgáfunnar bannaðar í öllum 45
múhameðstrúarríkjum heimsins.
Talsmaður Penguin segir, að
bókin verði gefin út í pappírskilju
i haust og verði til sölu í 100 lönd-
um og fyrirtækið eigi von á að selja
bókina í tugum þúsunda eintaka.
Hann vildi ekki segja, hve mikið tap
fyrirtækisins yrði, ef bækur þess
yrðu bannaðar í löndum múhameðs-
trúarmanna.
Hófsamir múhameðstrúarmenn
hafa áhyggjur af því, að þetta mál
veki upp kynþáttahatur í Bretlandi.
Hinir öfgasinnuðu segja leiðtoga
sína ekki hafa gert nóg með því
að brenna bókina og kveðast ætla
að stofna skæruliðasamtök eftir
fyrirmynd frá íran. Ein líkleg afleið-
ing af þessu máli öllu er, að múha-
meðstrúarmenn muni einangrast í
bresku samfélagi.
Forseti framkvæmdastjórnar EB:
Ákveða verður framtíðar-
skipan samstarfe EB og EFTA
JACQUES Delors, forseti framkvæmdastjórnar Evrópubandaiags-
ins (EB), kynnti nýlega hugmyndir sínar um það, hvernig hugsan-
lega mætti haga samstarfi EB og EFTA, en að því á ísland aðild
ásamt fimm öðrum ríkjum. Gerði Delors þetta í ræðu, sem hann
flutti á Evrópuþinginu í Strasborg 17. janúar. Formlega stefiiu-
ræðu á þinginu flytur hann i febrúar. Hér birtast þeir kaflar úr
ræðu Delors, sem snerta samskiptin við EFTA sérstaklega.
„Að því er „aðra Evrópubúa"
varðar er spumingin einföld:
Hvemig getum við náð árangri
við að sameina ríkin 12 [í EB]
án þess að koma þeim í vanda,
sem eiga jafn mikinn rétt á að
kalla sig Evrópubúa? Eins og ykk-
ur er kunnugt hefur fram-
kvæmdastjómin þegar tekið af-
stöðu í þessu máli: innri þróun
bandalagsins hefur forgang.fram
yfír stækkun þess. Ekkert má
draga úr viðleitni okkar til að
hrinda „einingarlögunum" í fram-
kvæmd [þ.e. að koma á sameigin-
legum innri markaði EB eftir
1992]. Þessi afstaða hefur á hinn
bóginn ekki hindrað okkur í að
styrkja samninga við EFTA-ríkin,
við einstök ríki í Austur-Evrópu,
og við þau ríki, sem ég kýs að
kalla evrópsku munaðarleysingj-
ana — Kýpur, Möltu, Júgóslavíu
— og við Tyrkland, sem hefur
sótt um aðild að bandalag-
inu. . .
Latum fyrst á vini okkar í
EFTA. Við höfum ferðast með
þeim eftir þeirri leið sem opnuð
var með Lúxemborgar-yfirlýsing-
unni 1984 um að styrkja raunsæja
samvinnu. Með hveiju skrefi sem
við tökum verður leiðin brattari.
Við erum að nálgast þann punkt,
þar sem göngugarpurinn vill æja
og kasta mæðinni, til að átta sig
á aðstæðum og hvert hann stefnir
og hvort hann er rétt búinn undir
framhaldið. Fyrir hendi eru tveir
kostir:
— Við getum viðhaldið núver-
andi tengslum, sem einkum eru
tvíhliða við einstök EFTA-ríki,
með það að lokamarkmiði að
skapa fríverslunarsvæði, sem nái
til EB og EFTA.
— Við getum kannað hvort
ástæða er til að koma á fót nýju,
skipulegra samstarfí, þar sem
ákvarðanir eru teknar sameigin-
lega og fyrir hendi séu stjóm-
sýslustofnanir sem geri starfsem-
ina skilvirkari og beini athygli að
pólitískum þætti samvinnu okkar
á sviði efnahagsmála, félagsmála,
Ijármála og menningarmála.
Það er ótímabært að ræða ein-
stök smáatriði í slíku skipulagi.
Ég hef hugmyndir um það, en
þarf að ræða þær við nýju fram-
kvæmdastjómina [í EB sem tók
við um áramótin] og síðan óform-
lega og án skuldbindinga við full-
trúa viðkomandi ríkja.
Á hinn bóginn vil ég vekja at-
hygli á því, að kostimir myndu
breytast, ef EFTA styrkti inniviði
sína. í því tilviki myndi samstarf
okkar byggjast á tveimur skipu-
lagsbundnum stofnunum banda-
laganna. Annars væri aðeins fyrir
hendi stjómskipulag samkvæmt
reglum EB, sem mætti í sérstök-
um tilvikum láta ná til þeirra
EFTA-ríkja, sem veldu þann kost
og svo kannski síðar til annarra
Evrópuríkja.
En ef litið er fram hjá skipu-
lagshliðinni um stund og hugað
að efiiisþáttum víðtækrar sam-
vinnu af þessu tagi, vakna nokkur
viðkvæm úrlausnarefni. Það kem-
ur einfaldlega í ljós, að vinir okk-
ar í EFTA hafa flestir einkum
áhuga á að njóta ávaxtanna af
markaði án landamæra. En við
vitum allir að sameiginlegi mark-
aðurinn myndar eina heild, kostir
hans og gallar, réttindin og skyld-
umar. Á að leyfa þeim að velja?
Ég hef nokkrar efasemdir um það.
Sameiginlegi markaðurinn er
einkum tollabandalag.
Em samstarfsmenn okkar til-
búnir til að fara eftir sameigin-
legri viðskiptastefnu eins og öll
tollabandalög verða að móta
gagnvart öðrum? Eru þeir sam-
mála okkur um grundvallaratriði?
Sameiginlegi markaðurinn krefst
einnig samræmingar. Em félagar
okkar reiðubúnir að láta eigin lög
víkja fyrir sameiginlegum reglum,
sem em nauðsynlegar til að
tryggja fijálsa vömflutninga, og
þar af leiðandi sætta sig við lög-
sögu Evrópudómstólsins, sem hef-
ur sannað ágæti sitt og óhlut-
drægni? Hið sama á við í sam-
bandi við ríkisstyrki og félagsleg-
ar aðstæður í þágu betri Iífslqara
og vinnuaðstæðna.
Evrópubandalagið er miklu
meira en stór markaður. Það er
efnahagslegt og félagslegt svæði
án landamæra, sem er að þróast
í stjómmálabandalag er stuðlar
að nánari samvinnu í utanríkis-
og öryggismálum. Hjúskaparsátt-
málinn verður ekki rofinn, jafnvel
Jacques Delors, forseti fram-
kvæmdasfjómar EB.
þótt öllum ákvæðum hans hafí
ekki verið hmndið í framkvæmd
að fullu. Það er einungis sú félags-
lega samkennd sem tengir þjóð-
imar okkar tólf, er gerir okkur
kleift að hefja okkur upp yfir
vandræði og ágreining og leggja
á öllum sviðum áherslu á þau störf
sem sameina okkur. Það er ákaf-
lega erfitt í þessu altæka banda-
lagi að leyfa mönnum að velja
aðeins það, sem þeim líkar.
Þessi ummæli hafa þann eina
tilgang að kynda undir umræður,
sem þegar em hafnar í EFTA-
löndunum. Þessi málefni verða
vafalaust á dagskrá næsta
EFTA-fundar.
Mér finnst, að EB-ríkin tólf
verði að vera tilbúinn til að hefja
ítarlegar og heiðarlegar umræður
um skipan nánara samstarfs við
EFTA-ríkin“