Morgunblaðið - 03.02.1989, Síða 12

.^12.
C3er aAuaas'
MORGUNBLAÐIÐ
I .8 H JílA
AÐIÐ PO£
__UT30? ÖMAJiSiíyU.HCI!
STUDAGUR 3. FEBRUAR 1989 -
Skúli Alexandersson um umræðugrunn sjávarútvegsráðherra:
Fyrsta skrefíð að auðlindaskatti á
landsbyggðina og sjávarútveginn
150 þúsund tonna minni ársafli þorsks en 1950-60
Skúli Alexandersson, 4. þing-
maður Vestlendinga, hefur
gagnrýnt fiskveiðistefiiu sjávar-
útvegsráðherra harðar en aðrir
stjómarliðar. Gagnrýni hans á
þennan þátt stjómarstefiiunnar
hefur verið svo hörð, að sumum
sfjómarliðum hefur þótt nóg um.
En hver er afstaða Skúla Alex-
anderssonar, nýjustu • tillagna
sjávarútvegsráðherra um úreld-
ingarsjóð o.fl. þætti fiskveiði-
stefiiunnar? Hún kemur að hluta
til fram í eftirfarandi viðtali.
Er fiskiskipastóllinn of stór,
sóknargeta hans of mikil, miðað
við veiðiþol helztu nytjastofiia
okkar?
„Enginn fræðilegur útreikningur
liggur fyrir um það að fiskiskipaflot-
inn hafi verið of stór. Á síðustu árum
skrapdagakerfisins kom það fyrir
að sá afli sem leyft var að veiða
náðist ekki. Aflasamdráttur áranna
1983 og 1984 átti fremur rætur í
ytri áhrifum, eins og sjávarkulda og
ónógri fæðuframleiðslu, en stærð
fískiskipastólsins.
Deila má um hver stærð flotans
eigi að vera til að ná sem mestri
hagkvæmni í veiðunum. í því sam-
bandi þarf að skoða fleira en hugsan-
legt afiamagn hvers skips. Til dæm-
is verðmæti skipsins, gæði aflans
og aflasamsetningu, nýtingu annarr-
ar fjárfestingar og reyndar sitt hvað
fleira."
Hver er skoðun þin á tilraunum
til að hamla gegn stækkun flotans
með stjómvaldsaðgerðum?
„Með lögum nr. 97/1985 um
stjóm fiskveiða 1986-87 og með
regluferð fyrir Fiskveiðasjóð um
lánaflokka var mörkuð stefna um
endumýjun flotans. Meginmarkmið
reglugerðarinnar var að lánveitingar
til nýsmíði, innflutings eða endur-
bóta á fiskiskipum ykju ekki af-
kastagetu flotans. Flestar þessar til-
raunir hafa mistekizt, ekki sízt varð-
andi síðast talda markmiðið.
Þrátt fyrir úthlutun á einstakl-
ingsbundnum og framseljanlegum
veiðiheimildum hefur afkastageta
flotans aukizt. Trúlega hefur hag-
kvæmni við þorskveiðar minnkað
töluvert á næstliðnum árum. Þar er
ekki við flotastærðina að sakast,
heldur það, hvem veg sótt hefur
verið í stofninn.
Þar hefur átt sér stað ótrúleg
kraftasókn bæði báta og togara í
ungfísk, sem hefur leitt til þess að
á næstu ámm má gera ráð fyrir
því, ef ekki verður breytt um veiði-
aðferðir, að ársafli næstu ára verði
innan við 300 þúsund tonn í stað
400 þúsund tonna og þar yfir, en
þorskstofninn er talinn eiga að geta
staðið undir þeirri meðal ársveiði.
Hér breytir engu að mínu mati,
hvort lög um stjóm fiskveiða hafa
verið sett til lengri eða skemmri tíma
í einu nema síður sé. Sú skipulags-
breyting sem hefur átt sér stað hef-
ur næstum öll verið í óhagkvæmni-
sátt, það er að aflaheimildir skipa,
sem aðallega hafa stundað veiðar á
smáfiski (togarar), hafa verið aukn-
ar. Sú þróun hefði máske orðið
áleitnari ef gildistimi laga um stjóm
fiskveiða hefði verið til lengri tíma
en verið hefur."
Þú hafiiar þá staðhæfingum um
„umframaíkastagetu" fiskveiði-
flotans?
„Það er skrítin kenning þegar
sagt er að umframafkastagetu fiski-
skipaflotans sé beint að öðmm teg-
undum en þorskinum. Hér er ekki
um neina umframgetu að ræða held-
ur aðeins sókn í aðra fiskistofna en
þorskinn.
Við vorum ekki að nýta neina
umframgetu þegar hafín var stór-
veiði á loðnu eða þegar stærstur
hluti flotans var á sfldveiðum fyrir
Norðurlandi yfir sumarmánuðina
áður fyrr. Við vomm einfaldlega að
nýta tiltæk fiskimið, hvort sem afl-
PORSKAFLI AISLANDSMIÐUM
460 _ 1950-1989
(10 ára meðaltöl)
393

384
þús.
tonn
-400
362
ÁÆTL
300
■”ti—300
200
■100
1950-59 1960-69 1970-79 1980-89 1989
ÁætlaÖ fyrir 1988, 360 þús. tonn og 1989,300 þús. tonn.
Heimild: Rit Hafr.st. nr. 14 og Teikniþjónustan s/f
inn var rækja, grálúða, loðna eða
sfld.
Við megum þakka þeim sem höfðu
forystu um og bjuggu að þeirri „um-
framafkastagetu" sem til þurfti til
að hefja veiðar á úthafsrækju, loðnu
og grálúðu. Það var ekki áhugi
stjómvalda sem ýtti því framtaki úr
vör.“
En þarf ekki hamla gegn of-
veiði þorsks?
„Jú, jú, en þótt nú syrti ( álinn í
sambandi við stofnstærð þorsksins
er það ekkert líkt því sem var með
Suðurlandssfldina um 1970. Þá sner-
um við vöm í sókn. Ekki með því
að eyðileggja fiskiskipaflotann, held-
urí með því að stjóma og breyta
veiðiháttum.
Á svipaðan hátt þurfum við að
bregðast við með þorskinn. Við eig-
um ekki að gera okkur ánægð með
fjórðungs skerðingu á þorskveiði
vegna rangra veiðihátta. Við höfum
ekki efni á fiskveiðistefnu sem viður-
kennir slíka veiðiskerðingu sem stað-
reynd, og sem færir þá framtíðarsýn
fram sem rök fyrir úreldingu á fiski-
skipastólnum.
Við skulum hinsvegar gera okkur
grein fyrir því að það er sitt hvað
fleira en aukinn afli sem getur stuðl-
að að betri nýtingu fjárfestingar í
fiskiskipum, eins og ég vék fyrr að.
Þau dæmi eru þó til þar sem hag-
kvæmni vex með stærri veiðiheimild.
Hin dæmin em þó örugglega fleiri
— og eru reyndar hin almenna regla
— að fyrst þarf að huga að bættri
meðferð aflans og vinnslu, til að
auka verðmæti hans, svo og að
draga úr kraftasókn og minnka þar
með veiðarfæra- og viðhaldskostnað.
Hinir nýju frystitogarar eru og
mjög dýr skip og vekja upp spuming-
ar, bæði með þjóðhags- og byggða-
sjónarmið í huga. Mörg dýr skip
hafa bætzt í flotan, sem byggja af-
komu sína, sum hver, á því að þeim
takist að sölsa undir sig aflaheimild-
ir. Með þessu er ekki verið auka
hagkvæmni, síður en svo. Þessi dýru
skip, frystitogarar meðtaldir, auka
og sóknina í smáfískinn.
Hver er þá afstaða þln til til-
lagna sjávarútvegsráðherra um
úreldingarsjóð fiskiskipa í tengsl-
um við framtíðar-fiskveiðistefiiu?
„Ef stjómvöld telja það skyldu
sína að grípa til aðgerða til að draga
úr stærð veiðiflotans, þurfa þau áður
en til þeirra aðgerða kemur, að gera
þjóðinni grein fyrir markmiðum, for-
sendum og verklagi.
Hvaða skipagerðir eiga að sæta
takmörkunum af þessu tagi, að
hvaða marki og á hve löngum tíma?
Hver er óhagkvæmni eða hag-
kvæmni hinna ýmsu veiðarfæra, t.d.
við þorskveiðar? Hver er stefnu-
mörkunin varðandi nýtingu hráefn-
isins, hvemig má vinna hráefnið í
sem verðmætasta söluvöru, hveming
á að stýra þróun í fiskvinnslunni
þann veg að hún gefi sem mestan
arð? Einnig má spytja, með hliðsjón
af umræðu um þessi mál í seinni
tíð: Hverjir eiga að njóta sameignar
á veiðiheimildum? Að hvetju er
stefnt um framtíðar eignarhald á
flotanum.
Og alls ekki er hægt að komast
undan því að svara þeirri spumingu,
hvort við ætlum að sætta okkur við
framtíðar þorskafla um eða innan
við 300 þúsund tonn á ári og að
stór hluti hefðbundinna þorskfiski-
miða verði ördeyða — eða hvort við
eigum og þá hvemig að stefna að
því að sækja um og yfir 400 þúsund
tonna ársafla í þorskstofninn.
Ég get ekki fellt mig við þá framt-
íðarsýn að meðalársafli af þorski
verði um og undir 300 þús. tonnum.
Aðalþáttur fískveiðistefnunnar snýr
að þorskveiðinni. Þar hefur veiði-
stofhinn minnkað, eins og ég hefi
áður sagt, þrátt fyrir mikla nýliðun
í stofninum árin 1983, 1984 og
1985.
Áratuginn 1950-60 var ársmeðal-
aflinn af þorski á íslandsmiðum 460
þúsund tonn, 1960-70 390 þúsund
tonn, 1970-80 380 þús. tonn og verð-
ur 360 þús. tonn 1980-90. Þótt það
verði 100 þúsund tonna minni árs-
afli á yfírstandandi áratug en var
árin 1950-60 og mörgum þyki nóg
um, blasir enn verra ástand við. I
ár miðast leyfí til þorskveiða við 285
þús. tonna afla (aflinn gæti orðið
rúm 300 þús. tonn).
Fiskirannsóknir benda til þess að
ekki verði hægt að auka afla næstu
árin. Þetta er mjög alvarleg staða
fyrir útgerð og fiskvinnslu og þjóðar-
búið. Mikilsvert er að um þessa stöðu
verði rætt og menn geri sér grein
fyrir ástandinu. Það em til ýmsar
leiðir til að snúa stöðunni til betri
vegar. Ég tel að aðalatriðið sé að
minnka smáfiskaveiðina, bæta með-
ferð aflans og auka verðmæti hans.
En hvert er álit þitt á stærð
fiskveiðiflotans?
„Ég ætla ekki að slá fram fullyrð-
ingum um það, hvort fiskiskipastóll-
inn sé of stór eða of lítill. Sumir
skipaflokkar virðast fyrirferðarmikl-
ir á miðunum, aðrir jafnvel of litlir
og sumir hættulega úreltir.
Ég hafna allri umræðu um stærð
og minnkun fiskiskipaflotans á þeim
umræðugmnni sem sjávarútvegs-
ráðuneytið heldur sig. Ég tel að sá
málflutingur sé eingöngu til þess
ætlaður að fá samþykkt fyrsta skref
auðlindaskatts á landsbyggðina og
sjávarútveginn. Þeirri skattheimtu
snýzt ég gegn.
Ný o g eldri lánskjaravísitala
efbirBjörn
Matthíasson
Þeim til glöggvunar sem velta
því fyrir sér hvemig nýr og eldri
lánskjaravísitölugmndvöllur kemur
út, hef ég gert eftirfarandi útreikn-
ing sem nær allt aftur til ársins
1980. Tölur fyrir árin 1980-87 em
meðaltöl en vísitölumar em sýndar
mánaðarlega árið 1988. Báðar vísi-
tölumar em settar á sömu tölu
1980, 164, sem var meðaltal eldri
vísitölunnar það ár.
Eftirfarandi tvö línurit sýna þró-
un þessara tveggja vísitalna frá
1980.
Höfíwdur er hagíræðingur við
Fjárlaga- og hagsýslustofnun.
Björn Matthíasson
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988: jan.
feb.
mars
apríl
maí
júní
júlí
ágúst
sept.
okt.
nóv.
des.
Gamla
vísitalan
164
249
373
669
895
1169
1457
1711
1913
1958
1968
1989
2020
2051
2154
2217
2254
2264
2272
2274
Nýja
vísitalan
164
248
382
645
808
1073
1335
1626
1807
1838
1848
1868
1894
1924
2021
2100
2119
2125
2129
2135