Morgunblaðið - 03.02.1989, Page 14
3t4
MÖSGUNBÉAÖIÍ) "FÖSTtíÖAGtJR 3. F'EBRÚAR 1989
TANNKREM
eftir Ólaf
Höskuldsson
Árið 1988 nam innflutningur
tannkrems til íslands 108 smá-
lestum. Hingað komið, kostaði
þetta magn 26,4 milljónir króna
og þegar varan svo að lokum
skipti um eigendur við búðarborð-
ið, hafði verð hennar a.m.k. tvö-
faldast. Ekki er að undra, þó að
einhver kunni nú að spyrja hvað
tannkrem sé eiginlega, hversu
gagnlegt það sé og hvort ekki sé
einungis verið að kasta þessum
krónum á glæ. í þessu greinar-
komi skal reynt að varpa nokkru
ljósi á málið.
Elstu heimildir um gerð tann-
hreinsiefna mun vera að finna í
egypskum handritum frá 4000-
1500 f.Kr. Hins vegar kom tann-
krem í núverandi mynd ekki fram
á sjónarsviðið fyrr en í lok síðustu
aldar, er túpan kom til sögunnar.
Tannkrem nefnist það efni,
sem ásamt tannbursta er notað
til þess að hreinsa hina aðgengi-
legu fleti tanna. Eins og vænta
má er það gert af mörgum efnum,
sem hvert og eitt þjónar vissum
tilgangi. Þótt í mörgum tilvikum
sé hin endanlega uppskrift og
framleiðsluaðferð vandlega varð-
veitt leyndarmál framleiðenda er
þó vel kunnugt að hið dæmigerða
tannkrem inniheldur m.a. eftirtal-
in efni:
Fægiefiú, 25-60%. Þau eru
föst efni, tíðast ólífræn sölt svo
sem fosföt, karbónöt, oxíð og sili-
köt og eru til muna fyrirferðar-
mest í kreminu. Hlutverk þeirra,
með hjálp burstans, er að fjar-
lægja matarleifar, lit og sýklu af
yfírborði tannanna og fægja þær.
Nokkur styr hefur staðið um
notkun þessara efna í tannkremi
vegna þeirra slitskaða, sem þau
kunna að valda bæði á tönnum
og tannholdi. Slíkur skaði getur
einnig stafað af því að rangt er
burstað eða burstahárin eru of
hörð og híjúf. í slíkum vanda er
rétt að ráðfæra sig við tannlækni
um krem, bursta og burstunarað-
ferð, því mjög er mismunandi
hvað hveijum hæfir. En eitt er
víst, að væru ekki fægiefni í því
tannkremi, sem við notum fengju
flest okkar skjótt dökkan lit á
tennumar frá mat og drykk svo
ekki sé nú talað um tóbak.
Hreinsiefiii, allt að 2%. í
fyrstu voru þau venjuleg sápa en
nú eru, í hennar stað, notuð ýmis
gerviefni. Þau auðvelda hreinsun-
SÍFELLT
NART
Ólafur Höskuldsson
„Árangnr baráttunnar
gegn tannátu verður
hvað mestur, sé flúor-
tannkrem með í leikn-
um.“
ina, sennilega með því að lækka
yfirborðsspennu, þrengja sér inn
í og losa um óhreinindin — fleyta
þeim af yfírborði tannanna. Það
er af völdum hreinsiefnanna, sem
tannkremið freyðir við notkun.
Vætiefiii, 20-40%. Algengust
þeirra eru alkóhólin glyseról og
sorbítól. Þau sveija sig í ættina
þessi, því hér gegna þau því þarfa
verki að halda kreminu mjúku og
röku, eða efnis- og eðlislega stöð-
ugu, jafnvel þótt gleymist að
skrúfa tappann á túpuna.
Vatn, 15-20%. Þetta er ósköp
venjulegt vatn á borð við Gvend-
arbrunnavatn en hefur verið eim-
að eða snefilefnasneytt áður en
það var notað til kremgerðarinn-
ar.
„Virk“ efiii, allt að 2%. Á
síðustu fjörutíu árum hafa menn
verið að þreifa sig áfram með að
bæta ýmsum efnum í tannkrem
m.a. í þeim tilgangi að draga úr
tíðni sýklusjúkdóma, koma í veg
fyrir tannkul og nú síðast til þess
að hindra myndun tannsteins.
Amylóglúkósídasi og glúkó-
síoksídasi nefnast hvatar, sem
ásamt öðrum efnum hemja bakt-
eríugróður munnsins og eru taldir
draga þannig úr sýklusjúkdóm-
um. Notkun tannkrems (Zend-
ium) með þessum hvötum er einn-
ig sögð draga mjög úr munn-
angri, jafnvel fyrirbyggja það.
Fosfónöt heita efni, sem eru
í sumum tegundum tannkrems
og þjóna þeim tilgangi að hindra
myndun tannsteins. Vert er að
árétta að þessum efnum er ekki
ætlað að eyða tannsteini, sem
þegar hefur myndast. Þann tann-
stein þarf að fá tannlækni til að
fjarlægja.
Flúor er nefnt hér síðast en
ekki síst. Upp úr 1930 kom í ljós,
að örlítið af flúor í drykkjarvatni
dró verulega úr tannátumyndun
þeirra, er þess neyttu að stað-
aldri. Eftir 1940 var svo farið að
flúorbæta tannkrem, sem í sjálfu
sér var ekki svo erfítt. Gallinn
var bara sá að flúorinn vildi bind-
ast fægiefnum tannkremsins svo
að hann kom tönnum að litlu
gagni. Það var ekki fyrr en undir
1960 að þessi vandi var leystur.
Nú er flúor að finna í flestum
tegundum tannkrems svo sem
alkunna er og gegnir því hlut-
verki að koma í veg fyrir tannátu
og stuðla að lækningu byijandi
átusára á tönnum. Niðurstöður
fjölmargra rannsókna sýna, að
þeir sem reglulega nota viður-
kennt flúortannkrem, geta vænst
þess að fá að jafnaði 25% minni
tannskemmdir en þeir, sem ekki
gera svo. Hér er rétt að láta þess
getið að börn undir sjö ára aldri
ættu ekki að fá að skammta sér
flúortannkrem að vild. Á þessu
aldursskeiði hafa böm litla stjórn
á því, hveiju þau kyngja og hveiju
þau skyrpa af því, sem þau láta
upp í sig. Því er mögulegt, að þau
geti á nokkrum ámm étið sér til
óbóta af kreminu. Börnum yngri
en sjö ára hæfír það magn af flú-
ortannkremi sem nemur bauna-
stærð eða stærð naglar litla fing-
urs bamsins sjálfs við burstun
kvölds og morgna.
Tannhreinsun þjónar einkum
þeim tilgangi að hreinsa matar-
leifar og sýklu af tönnum og tann-
holdi, fægja tennur, bæta lykt og
bragð úr munni. Vart verður full-
yrt að tannkrem sé ómissandi við
þetta. Mikilvægust er sú hreins-
un, er næst með bursta, tann-
þræði eða tannstöngli. En óneit-
anlega verður sú aðgerð ljúfari
og það sem mest er um vert,
árangur baráttunnar gegn tann-
átu verður hvað mestur, sé flúor-
tannkrem með í leiknum.
Höfundur erlektor við tannlækna-
deild Háskóia íslands.
Skynsemi eða
þverg’irðingsháttur
eftírJón
Magnússon
Fyrir nokkram árum sam-
þykktu íslendingar veiðibann á
hval, en fengu heimildir til að
stunda takmarkaðar veiðar í
vísindaskyni eins og það var kall-
að. Veiðibannið var ákveðið tíma-
bundið og átti að kanna hvaða
áhrif það hefði á hvalastofnana.
Vísindaveiðar okkar íslendinga
hafa verið gagnrýndar af vísinda-
mönnum út um allan heim, þ.á m.
ýmsum færastu vísindamönnum
okkar. Með því að stunda svo-
nefndar vísindaveiðar á hval, höf-
um við fengið vísindamenn um
allan heim upp á móti okkur. Þeir
Náttúruverndarfé-
lag Suðvesturlands:
Afleiðing-
ar Mariane-
strandsins
FERÐIN á strandstað fragtskips-
ins Mariane Danielsen við Hóps-
nes í Grindavíki er fresta varð
vegna veðurs sl. laugardag verð-
ur farin á morgun, laugardag,
kl. 10.00.
Farið verður frá Oddsbúð, björg-
unarskýli austan við höfnina í
Grindavík. Umræður að lokinni
ferðinni hefjast kl. 13.00 í Sjó-
mannastofunni Vör. (Sjá nánar í
Morgunblaðinu sl. föstudag.)
(FrA NVSV)
segja, veiðar ykkar era engar
vísindaveiðar, þið íslendingar sig-
lið undir fólsku flaggi. þessi gagn-
rýni úr hópum vísindamanna er
hættuleg og skaðleg, en ofan í
kaupið rétt. Auk vísindamannanna
hafa ýmsir hópar umhverfísvemd-
unarfólks tekið afstöðu gegn okk-
ur og era Grænfriðungar þar
þekktastir. Barátta þessara hópa
hefur þegar stórskaðað íslenska
viðskiptahagsmuni ekki bara í
nútíð heldur einnig í framtíð.
Réttlæti — ranglæti
Halldór Ásgrímsson markaði á
sínum tíma stefnuna um vísinda-
veiðar á hval. Menn tala um það
sem réttlætismál að við fáum að
veiða hval í svonefndu vísinda-
skyni. Ýmsar röksemdir hafa verið
færðar fram málstað vísindaveið-
anna til styrkar og era þær marg-
ar góðra gjalda verðar. Aðalatriði
málsins er þó ekki lengur hvort
við höfum rétt fyrir okkur eða
rangt. Málið er miklu alvarlegra
og snýst um stórkostlega mikil-
væga viðskiptahagsmuni okkar.
Með afstöðu sinni í hvalamálinu
hefur Halldór Ásgrímsson hvort
sem okkur líkar betur eða verr við
Halldór stórskaðað hagsmuni
íslensku þjóðarinnar. Fjölmargir
urðu til að vara við og sá hópur
hefur farið stækkandi. Halldór
hefur hins vegar hundsað öll vam-
aðarorð. Hann hefur líka látið í
veðri vaka að barátta Grænfrið-
unga í helstu viðskiptalöndum
okkar skipti litlu máli, þetta væri
einangraður hópur öfgamanna.
Þannig lét Halldór eins og hann
hefði unnið sigur í máli þessu þeg-
ar tókst að fá forsvarsmenn Aldi-
verslunarhringsins til að halda
áfram að kaupa íslenskar vörur
tímabundið. Nú hefur Aldi hætt
því.
Þjóðleg’ reisn
í hvalamálinu hefur verið höfð-
að til þjóðlegrar reisnar. Þjóðleg
reisn felst í því að láta ekki beygja
okkur í hvalamálinu. Þjóðieg reisn
felst í því að útlendingar segi okk-
ur ekki fyrir verkum. Gott og vel.
Er það þá þjóðleg reisn að fallast
á það að selja afurðir okkar á er-
lendum mörkuðum undir því
yfírskini að þær komi annars stað-
ar frá heldur en íslandi? Er það
ekki álíka og við þyrðum ekki að
kannast við þjóðemi okkar á er-
lendri grand? Mér finnst það skort-
ur á þjóðlegri reisn. Það að fallast
á að afurðir okkar skuli vera boðn-
ar fram sem afurðir frá einhveiju
allt öðra landi er líka skortur á
þjóðlegri reisn. Það má líka velta
því fyrir sér hvort það sé þjóðleg
reisn sem felst í því að ganga at-
vinnulaus vegna þvergirðingshátt-
ar Halldórs Asgrímssonar. Ég vil
taka það fram að mér fínnst Hall-
dór almennt með betri mönnum í
íslenskri pólitík, þó að ég telji að
honum hafí orðið á hrapalleg mis-
tök í hvalamálinu og haldið upplýs-
ingum að þjóðinni sem ekki era
réttar.
Högnm okkur skynsamlega
Á laugardaginn var skýrt frá
því í Morgunblaðinu, að stór og
viðurkennd matvælaframleiðandi
hefði verið fenginn til þess að tala
hjá fyrirtæki sem selur íslenskar
vörur í Þýskalandi. Hann hafði
lent í útistöðum við Grænfriðunga
vegna þess að hann framleiddi
skjaldbökusúpu. Hvemig brást
Jón Magnússon
„í hvalamálinu erum
við að berjast fyrir
mjög takmörkuðum
hagsmunun en við erum
að tefla mikilvægum
hagsmunum í tvísýnu.
Við hættum milljarða
hagsmunum fyrir
nokkurra milljóna
hagsmuni. Úr því sem
komið er verður að
gera Halldór Ásgríms-
son ábyrgan fyrir þess-
ari vitleysu ef hún á að
halda áfram. Atvinnu-
leysið sem af stefinu
hans kann að hljótast
og milljarða tjónið er
þá hans sök.“
hann við? Hann samdi frið við
Grænfriðunga og hætti að selja
skjaldbökusúpu. Þetta gerði hann
þó að honum fyndist Grænfriðung-
ar hafa algerlega rangt fyrir sér.
Hann mat hins vegar heildar-
hagsmuni sína þannig að það væri
skynsamlegast að semja frið og
fá stuðning Grænfriðunga, sem
hann fékk.
í hvalamálinu erum við að beij-
ast fyrir mjög takmörkuðum hags-
munun en við eram að tefla mikil-
vægum hagsmunum í tvísýnu. Við
hættum milljarða hagsmunum fyr-
ir nokkurra milljóna hagsmuni.
Úr því sem komið er verður að
gera Halldór Ásgrímsson ábyrgan
fyrir þessari vitleysu ef hún á að
halda áfram. Atvinnuleysið sem
af stefnu hans kann að hljótast
og milljarða tjónið er þá hans sök.
í hvalamálinu eram við líka að
fóma framtíðarhagsmunum. Fleiri
og fleiri sækjast í auknum mæli
eftir að fá mat úr náttúralegu
umhverfí. Kjöt sem er laust við
allskyns hormóna og lyf. Græn-
meti sem vex við náttúralegar
aðstæður án þess að eiturspúandi
verksmiðjur ausi menguninni yfír
það. Fiskur sem hefur vertö í
ómenguðu vatni eða sjó. Við ís-
lendingar erum aðallega matvæla-
framleiðendur og hagsmunir okk-
ar felast í að selja framleiðslu
okkar á sem allra hæstu verði.
Þetta getum við gert ef okkur
tekst að koma þeim boðskap nægi-
lega vel á framfæri að hér sé
ómenguð náttúra. Við þurfum því
að gera samtök umhverfisvemdar-
fólks að samheijum okkar í stað
þess að eiga það að óvinum. í því
felast hagsmunir íslensku þjóðar-
innar og slík vinnubrögð fela í sér
þjóðlega reisn. Við eigum að segja:
Hér era íslenskar vörar, þær era
dýrari en aðrar vegna þess að þær
era betri. Fólk vill þær fremur en
aðrar vegna þess að þær era úr
ómenguðu umhverfí. Við eigum
ekki að vanmeta þá auðlegð sem
ómengað land og umhverfi lands-
ins býður upp á. Vannýting á
þeirri auðlegð er heimska, jafn-
mikil heimska og velja að gefa
ekki eftir rétt sinn í umferðinni
og deyja með sæmd.
Höfundur er lögmaður.