Morgunblaðið - 05.02.1989, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ MANNLÍFSSTRAUMAR ÍtMMtóltíUR 5. FEBRÚAR 1989
C 9
að gera, engu verði breytt úr því
sem komið er. Það er þó aldeilis
ekki svo. Vitneskjan um orsakir á
j'firleitt að gera fólki auðveldara
um vik að lagfæra ágalla sína. Það
gleymist einatt að maðurinn er tal-
inn skynsamasta vera jarðarinnar
og jafnframt sú sem mestri aðlögun
getur tekið. Slái menn striki yfír
afsakanir og rejmi í raun og veru
að breyta sjálfum sér er það í flest-
um tilvikum hægt. Vís kostar það
oft átak, langvarandi átak, en
mögulegt er það engu að síður.
Afsökunin um „slæmt“ uppeldi er
miklu oftar notuð til þess að fá leyfi
til að vera eins og maður er, fá að
halda göllum sínum óáreittur. Eðli-
legasta svar við slíku væri að segja:
„Ef þú sérð þetta svo vel, hvers
vegna brejrtirðu því ekki?“ Allur
skilningur felur í sér kröfu. Og við-
komandi verður að standa and-
spænis þversögninni í sínum eigin
orðum.
Það þarf varla að eyða fleiri orð-
um að því sem svo augljóst er.
Hvaða tilgangi ættu siðareglur og
siðaboðskapur (t.a.m. kristindóms-
ins) að þjóna ef maðurinn væri alls
ófær um að breyta sjálfum sér.
Hitt er svo einnig oft satt að í
mörgum tilvikum þarf að aðstoða
einstaklinga til að fínna orsakir
gerða sinna og leiða þá að rótum
þeirra. Slíkt gerist ekki alltaf mót-
stöðulaust. Sumir þurfa einnig á
stoð annarra að halda til að styrkja
vilja sinn og ýta undir framkvæmd-
ir. Þeim þarf að hjálpa til að öðlast
trú á getu sína og til að öðlast það
úthald og sigurvissu sem þarf til
að brejrta rótgrónum tilfínninga-
venjum. En þó að svo sé breytir
það litlu um sannleiksgildi hlns
framanskráða.
Kyrrsetufólk hefur ekkert með landbúnaðaraf-
urðir að gera,“segir Sigurður Hjartarson,
spænsku- og sögukennari.
„Draumur minn er sá að afla
peninganna hér og eyða þeim í
Sevilla. Mér hefur hvergi liðið bet-
ur. Aldrei hef ég unnið eins vel og
drukkið eins mikið! Ég skilaði
mínum átta, níu vinnutímum á dag
en hafði samt nægan tíma til alls:
að vera sætur við elskuna mína og
bamið, skoða borgina og spila og
spjalla við vinina á hverfiskránni
sem margir hveijir voru miklir
lífskúnstnerar og heimspekingar.“
Ástæðan?
„Spánverjar em svo yndislegt
fólk, lausir við vinnustress, enginn
víkingamórall þar. Það er tómt rugl
að þetta fólk sé latt. Það vinnur
aðeins á hægara tempói og hollara,
enda var ég sjálfur mun úthalds-
betri þar en hér, þrátt fyrir lysti-
semdimar — eða kannski einmitt
vegna þeirra.“
Tequila og ölvaður ananas
Einn kaflinn í bók Sigurðar og
Jónu, Undir Mexí-
kómána, fjallar um
þijá þjóðardrykki
Mexíkana, pulque,
tequila og mezcal,
sem allir byggjast á
ræktun jurtarinnar
agava sem er skyld
kaktusum. Tequila er
sá eini þeirra sem hef-
ur fengist í verslunum
ÁTVR (undanfarið að
vísu bandarískt, en
ekki mexíkanskt, sem
er miður). Við Sigurð-
ur voram staðráðin í
að erta bragðlaukana
fyrir matinn með
þessum ágæta drykk
fyrst hann var á
vínlista hússins. Þá
var okkur tjáð að
tequila hefði ekki
fengist hjá ÁTVR um
nokkra hríð, og
reyndar ekki eina teg-
undin sem þar vantar
í hillur.
Mexíkanar drekka
tequila gjamán úr
staupum og hafa með
límónu, salt og chile
pequín (cayenne pipar). Vel fer á
að blanda pipamum og saltinu sam-
an, skera límónuna í báta og dýfa
þeím í kryddblönduna. Síðan skal
bíta í límónuna, kreista upp í sig
safann og súpa síðan á staupinu.
Áhrifín era einstök ... Við hæfí að
EI Sombrero og fleiri staðir gæfu
gestum sínum kost á að neyta tequ-
ila á þennan uppranalega hátt,
og/eða í gervi Ölvaðs ananass, Pina
borracha, hvers uppskrift er að
finna í Undir Mexíkómána:
Tveir bollar þroskaður ananas,
skorinn í smáa bita; 2 bollar tequ-
ila. Setjið hvort tveggja í lokaða
könnu eða skál og kælið í sólar-
hring. Síið og drekkið sem líkjör.
En sannast sagna: hér ér því
miður enginn staður enn sem kom-
ið er sem hefur á boðstólum gott
úrval spænskra og/eða suður-
amerískra rétta. Enginn skámáni
frá Spáni í Reykjavík, þaðan af
síður Mexíkómáni.
ekki rakið til sakar hans, en það
er öfugt við það sem venjulega gild-
ir í bótamálum, þar sem tjónþolinn
verður að sanna sök tjónvaldsins.
Bentu menn á að þrátt fyrir að
sakarlíkindareglan væri erfíðari í
framkvæmd, leiddi hún í flestum
tilfellum til sömu niðurstöðu og
hlutlæg bótaregla. Lagatæknileg
sjónarmið hrökkva þó skammt þeg-
ar réttlætið er annars vegar. Því
hafa menn viljað réttlæta svo ríka
ábyrgð eiganda bifreiðarinnar með
því að vísa til þeirrar hættu sem
af bifreiðum stafar. Það er einfald-
lega staðreynd að af notkun bifreiða
stafar ákveðin hætta eins og dæm-
in sýna. Hefur verið talið rétt að
þeir sem Iqosa að nota slík hættu-
leg tæki bæti það tjón sem af því
óhjákvæmilega leiðir. í því sam-
bandi er rétt að benda á að stundum
getur ákeyrsla sem lætur lítið yfir
sér í fýrstu haft mjög afdrifaríkar
afleiðingar. Þannig getur árekstur
reiðhjóls og vörabifreiðar haft
skelfílegar afleiðingar í för með sér
enda þótt hann sé ekki harður. Það
hefur því þótt réttlætismál að eig-
andi vörabifreiðarinnar beri þá
áhættu frekar en hjólreiðamaðurinn
sem tiltölulega lítil hætta stafar af.
Ástæða þessa er að bifreiðaeig-
endur bera svokallaða hlutlæga
ábyrgð á Ijóni því sem hljótast kann
af notkun bifreiðarinnar. Um þetta
er fjallað í 88. gr. umferðarlaga nr.
50/1987. Þar segir m.a. í 1. mgr.
að sá sem ábyrgð ber á skráningar-
skyldu vélknúnu ökutæki (þ.e.
skráður eigandi) skal bæta það tjón
sem hlýst af notkun þess enda þótt
tjónið verði ekki raírið til bilunar
eða galla á tækinu eða ógætni öku-
manns. Samkvæmt þessu getur eig-
andi bifreiðarinnar orðið bótaskyld-
ur vegna tjóns sem er að rekja til
notkunar bifreiðarinnar þrátt fyrir
að bifreiðin sé í fullkomnu lagi og
LÖGFRÆDI/Er hœgt cib hera áhyrgó áþví sem mabur á
ekki sök áf
Bótaskylda án sakar
Stöku sinnum kvarta bifreiðaeig-
endur yfir því að þeim fínnist
réttur sinn lítill þegar þeir verða
fyrir því að aka á fólk, skepnur eða
muni, aðra en bifreiðar. Hefur
mönnum þótt súrt
í broti að vera
ábyrgir fyrir tjóni
þrátt fyrir að akst-
ur þeirra sé óað-
finnanlegur. Að
vísu eru það yfir-
eftir Dqvíó Þór leitt tryggingafé-
Björgvinsson lögin sem verða
fyrir fjárútlátum,
en það breytir engu um ábyrgð eig-
anda bifreiðarinnar. Hafa margir
átt í erfíðleikum með að samræma
það réttlætistilfinningu sinni að
vera ábyrgir fyrir því sem er ekki
þeim að kenna í þess orðs fyllstu
merkingu.
akstur óaðfinnanlegur. Hér er þó
rétt að draga svolítið í land, þar sem
í 3. mgr. sömu lagagreinar segir
að bætur til tjónþola megi lækka
eða fella alveg niður ef hann hefur
orðið meðvaldur að tjóninu af ásetn-
ingi eða stórfelldu gáleysi. í 91. gr.
sömu laga er bifreiðareiganda jafn-
framt gert skylt að kaupa ábyrgðar-
tryggingu fyrir bifreið sína. Er
þeirri tryggingu ætlað að tryggja
eiganda bifreiðarinnar gagnvart
þeim kröfum sem aðrir kunna að
eignast á hendur honum vegna þess
tjóns sem af notkun bifreiðarinnar
hlýst, þ.e.a.s. tryggingin er til að
bæta það tjón sem aðrir verða fyrir
af völdum bifreiðarinnar, en ekki
það tjón sem bifreiðareigandinn
verður fyrir sjálfur.
Hlutlæga bótareglan í 88. gr.
umferðarlaga er ein af undantekn-
ingunum frá þeirri meginreglu að
því aðeins beri menn ábyrgð á tjóni
að það sé að rekja til sakar þeirra,
þ.e. þeir hafí valdið því af ásetningi
eða gáleysi. Slíkar reglur er einnig
að fínna í loftferðalögum, fjölbýlis-
húsalögum og víðar. Rökin fyrir
lagareglu sem er jafn óvægin í
garð bifreiðareigandans og framan-
greind lagaregla kann að virðast
era margs konar. í fyrsta lagi búa
þama að baki lagatæknileg sjónar-
mið. Slík bótaregla er til þess fallin
að einfalda til muna meðferð mála
vegna tjóns af völdum bifreiða.
Þessi rök verður einkum að skoða
í ljósi þess að áður fyrr gilti í slíkum
málum svokölluð sakarlíkindaregla.
Samkvæmt þeirri reglu varð bifreið-
areigandinn að sanna að tjónið yrði
í»eir eru úr hlýju vatteruðu, vatnsfráhrindandi efni.
Þrælsterkir og þægilegir. Stærdir frá S — XL.
Litir: dökkblátt og grátt.
S 1ÍERO AÐEINS
ÚtsölustaOlr:
Járn og Skip
Kefíavík
Verslun Einars Þorgilssonar
Hafnarfírði
Axel Sveinbjörnsson
Akranes/
Kaupfélögin um land allt
Kr. 4.990
Byko
Utilíf
Ellingsen
Verslunin Vinnan
Byggingavöruverslun Sambandsins
SAMFESTINGAR
TIL ÚTIVERU - VIÐ VINNU EÐA LEIK