Morgunblaðið - 05.02.1989, Blaðsíða 18

18 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. FEBRÚAR 1989
Sovézkur hulduher sem hefur
látiö œ meira að sérkveða
sínum tvíþætt hlutverk: sækja langt
aftur fyrir víglínu ítala og Þjóð-
verja til að vinna skemmdarverk
og safna upplýsingum. Annar frum-
heiji brezku sérsveitanna, SAS-
maðurinn J.M. („Mad Mike“) Cal-
vert, sem barðist í Burma í stríðinu,
bætti við þriðja hlutverkinu þegar
hann kom til Malaja 1950: baráttu
gegn uppreisnarmönnum. Síðan
hafa komið til sögunnar fjögur önn-
ur verkefni: barátta gegn hryðju-
verkum, frelsun gísla, þjálfun sér-
sveita vinveittra ríkja og stuðningur
við þær og gæzla áhrifamanna.
Skemmdarverk
Frá þessu segir í bókinni Secret
Armies, Hulduherir, sem James
Adams, vamamálafréttaritari
Sunday Times, sendi frá sér í fyrra.
Bókin er m.a. athyglisverð vegna
þess að þar er fjallað um Spetsnaz-
sveitir sovézka heraflans, sem lítið
hefur verið vitað um. Hlutverk
þeirra er að laumast inn á yfirráða-
svæði óvina Sovétrílq'anna áður en
til átaka kemur og valda glundroða
með skemmdarstarfsemi og morð-
um þegar stríð hefst.
Sovézku sérsveitirnar heita fullu
nafni Spetsialnaja Razvedka (Sér-
njósnir). Þær munu skipaðar aðeins
25.000 mönnum og heyra undir
GRU, leyniþjónustu sovézka herafl-
ans. Hlutverk þeirra er nánar skil-
greint í sovézku herfræðiriti á þá
leið að þær eigi að „grafa undan
pólitískum, efnahagslegum og
hemaðarlegum mætti og baráttu-
krafti líklegra óvina“. Helzta mark-
mið sérsveitanna sé að „afla upplýs-
inga um helztu mannvirki, sem
þjóna efnahagslegum og hernaðar-
legum tilgangi, eyða þeim eða lama
þau“. Enn fremur „að skipuleggja
skemmdarverk og undirróður,
standa fyrir hefndaraðgerðum gegn
uppreisnarmönnum, reka áróður,
koma á fót hópum uppreisnar-
manna og þjálfa þá ... “
Fæstir liðsmanna Spetsnaz em
sjálfboðaliðar. Flestir em vandlega
valdir úr röðum hermanna fasta-
hersins. Yfirmenn þeirra verða að
geta borið fullt pólitískt traust til
þeirra og þeir hafa flestir verið í
æskulýðshreyfingunni Komsomol
eða samtökunum DOSSAF, sem
■lERLENDBB
hringsjA
Æfing í aðgerðum handan víglínunnar: Víðtækar áætlanir um skemmdarverk.
eftir Gudm. Halldórsson
Á SÍÐASTA ári lauk Persa-
flóastríði írana og íraka.
Rússar hófii brottflutning
frá Afganistan og Suður-
Afríka lofaði að veita
Namibíu sjálfstæði, ef Kúb-
veijar hörfúðu frá Angóla.
Friðarhorfúr jukust á fleiri
stöðum og haft var á orði
að „friður hefði brotizt út“.
Enn er þó víða barizt í heim-
inum og skærur og hryðju-
verk hafa sett hvað mestan
svip á tímabilið síðan seinni
heimsstyrjöldinni lauk 1945.
Ótal stríð hafa geisað og
sjaldan hefúr verið barizt
eins heiftarlega á „frið-
artímum".
Fyrir þremur árum tóku 45
af 165 ríkjum heims þátt
í átökum á 40 stöðum.
Aðeins styrjöld írana og
íraka gat talizt „venju-
leg“, þ.e. hefðbundin, og
„skærustríð" hafa verið í
algleymingi. Stórveldin
hafa þurft að vera á verði gegn
þessari nýju tegund hemaðar og
hafa komið á fót sérþjálfuðum sveit-
um, þar sem íhlutun í slík átök
krefst óvenjulegra ráða.
Frægustu sérsveitir heims eru
Delta Force Bandaríkjamanna,
Speísnaz-sveitir Rússa og brezku
víkingasveitirnar Special Air
Service (SAS) og Special Boat
Service (SBS), sem vom upphaflega
stofnaðar í síðari heimsstyijöldinni.
Auk þeirra má nefna „íhlutunar-
sveitir" ýmissa annarra þjóða, eins
og GIGN Frakka, GSG-9-lið Vest-
ur-Þjóðveija og svokallaða Sveit
269, sem er ísraelsk og stóð fyrir
kunnri árás á Entebbe í valdatíð Idi
Amins Úgandaforseta.
Fyrstu sérsveitirnar, sem vem-
legt orð fór af eftir stríðið, vom
„Malaya-skátamir“ (Malayan
Scouts), sérþjálfað lið Breta sem
braut mótspymu kommúnista i
Malaysíu á bak aftur. Fyrirmynd
þeirra vom sveitir Davids Stirlings
ofursta, „föður SAS“ og þar með
annarra sérsveita, í eyðimörkinni í
Norður-Afríku 1941.
Stirling ætlaði víkingasveitum
Fallhlífarliðar að æfingu í
Hvíta-Rússlandi: Laumast inn á
óvinasvæði.
Juczin kafbðtsforingi eftir
strandið við Karlskrona
(1981): Sífelld leit, enginn
árangur.