Morgunblaðið - 06.04.1989, Blaðsíða 27
MORGTJNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. APRÍL 1989
ao
27
Bandaríkin:
Er fískurinn að glata ímynd-
inni sem sérstakt heilsufæði?
UM nokkurra ára skeið hafa bandarískir neytendur litið á fisk-
inn, hvort sem hann er úr sjó eða vötnum, sem sérstaka upp-
sprettu hollustu og heilbrigði og fiskneyslan hefiir aukist jafiit
og þétt. Nú óttast menn hins vegar, að á þessu sé að verða nokk-
ur breyting. Matareitranir, sem rekja má til fiskmetis, aðallega
vatna- og skelfisks, hafa valdið því, að sjónvarpið, blöð og tíma-
rit eru yfirfull af frásögnum um „banabitann", sjávarvörur, sem
eru sagðar eitraðar vegna mengunar og lítils gæðaeftirlits, og
þá kemur einnig til, að fastan er ekki lengur sá mikli fiskneyslu-
tími, sem hún áður var. Segir frá þessu og öðru fróðlegu í The
Erkins Seafood Letter en það er fréttabréf, sem kemur út mánað-
arlega og Ijallar um ástandið í bandarískum fískiðnaði og á sjávar-
vörumarkaði.
Það hefur lengi verið siður
meðal kaþólikka að neyta ekki
kjöts á föstunni og því hefur jafn-
an hlaupið mikill fjörkippur í fisk-
söluna á þeim tíma. í fréttabréfinu
kemur hins vegar fram, að í
Bandaríkjunum séu tímarnir þó
að breytast að þessu leyti. Ungt,
kaþólskt fólk á aldrinum 25-40
ára heldur ekki fast í gamlar hefð-
ir, borðar bara fisk og annað sjáv-
arfang þegar það langar til og
kjöt á föstunni ef því er að skipta.
„Hættulegt heilsufæði“
í Bandaríkjunum hefur heldur
ekki tekist að auglýsa neyslu fisks
og annars sjávarfangs þannig, að
hún þyki sjálfsögð við sérstök til-
efni eða á ákveðnum stundum.
Framleiðendur, verslanir og veit-
ingahúsakeðjurnar hafa annast
kynninguna hvert í sínu horni og
án nokkurrar samræmingar sín í
milli. Atvinnugreinin hefur hins
vegar notið þess á síðustu árum,
að á fiskinn hefur verið litið sem
sérstakt heilsufæði og kynningar-
starfsemin hefur dregið dám af
því, gallhörð sölumennska hefur
aftur á móti viljað gleymast.
Þessi ímynd er að breytast.
Sjónvarp, blöð og tímarit velta sér
nú upp úr því, sem þau kalla
„banabitann" (killer food), og er
þá átt við eitraðan fisk vegna
mengunar í vötnum og sjó, vegna
lélegrar vinnslu og ónógs, opin-
bers gæðaeftirlits.
Bandaríski sjávarvöruiðnaður-
inn er að súpa seyðið af sínum
fyrri syndum. Hann hefur aldrei
komið sér saman um hvernig
standa skuli að eftirlitinu. Afleið-
ingin er sú, að ýmis neytendasam-
tök hafa tekið af honum ráðin í
þessum efnum og þau hafa mótað
alla fjölmiðlaumræðuna. Blöð,
tímarit og síðast en ekki síst sjón-
varpsstöðvarnar hafa birt hveija
hrollvekjuna á fætur annarri um
eitraðan fisk og þótt næstum ein-
göngu sé. um að ræða vatnafisk
og skelfisk alls konar þá verður
þetta allt að einu í huga kaup-
enda. Ef ein tegundin er eitruð
geta þær allar verið hættulegar.
Slóðaskapur fárra bitnar
á öllum
Talsmenn sjávarvöruiðnaðarins
í Bandaríkjunum segja, að al-
mennt sé ástandið gott en at-
vinnuvegurinn allur líði fyrir það,
sem miður fer, og fyrir að hafa
ekki sjálfur tekið í taumana.
Nefna þeir til þrennt, sem haft
hefur slæmar afleiðingar: Veiðar
í menguðum vötnum og innhöfum;
fyrirtæki, sem merkja vöruna
ranglega eða setja lélega vöru í
nýjar umbúðir, og loks ónóga að-
gæslu og hreinlæti við veiðar og
vinnslu, pökkun, geymslu og
dreifingu.
Það er ekki aðeins sjávarvöru-
iðnaðurinn, sem hefur orðið fyrir
barðinu á neytendafélögunum.
Kjötframleiðendur, kjúklinga- og
mjólkurafurðafyrirtæki hafa einn-
ig fengið sinn skerf vel úti látinn
og þessi gagnrýni er ekkert stund-
arfyrirbrigði. Áhyggjur almenn-
ings af mengun fara vaxandi og
það er eins gott fyrir matvæla-
framleiðendur að gera sér grein
fyrir því.
I fréttabréfinu er einnig sagt
frá því, að fiskveiðifyrirtæki í
Kanada, Kóreu, Taiwan, Japan
og Bandaríkjunum hafi í fyrra
stofnað samtök, sem gætt gætu
hagsmuna þeirra á alþjóðávett-
vangi og samræmt afstöðu þeirra
til einstakra mála. Eru verkalýðs-
félög og fiskkaupendur í Banda-
ríkjunum ásamt fyrirtækjum ut-
anlands, sem selja fisk á Banda-
ríkjamarkaði, hvött til að gera
slíkt hið sama. Þá segir, að þess
sé sjaldan getið, að gott eftirlit
sé með langmestum hluta sjávar-
fangsins í bandarískum verk-
smiðjum og í verksmiðjum þeirra
þjóða, sem flytja físk til landsins:
Islendinga, Kanadamanna, Dana
og Norðmanna. „Hvers vegna á
að leyfa öðrum að reka og rústa
þennan atvinnuveg?" er spurt að
lokum.
«j’ís-iá'//. ■■■■ <•
51
...AÐ EIGNAST ÞENNAN HORNSOFA ?
Komið og sjáið hreint ótrúlegt úrval af gæða leðursóhm óg leðursófasettum.
HAGSTÆTTVÉRÐ.* K K
Sérpöntunarþjónusta 1 • I V .Æfo. \ V .
SMIÐJUVEGI 6, KÓPAVOGI, S: 45670 - 44544